«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ՀԱԿ անդամ, տնտեսագետ Վահագն Խաչատրյանը:
– Պարոն Խաչատրյան, Ամերիկան պատժամիջոցներ է սահմանել Ռուսաստանի մի շարք ընկերությունների նկատմամբ: Այդ ընկերություններից են «Գազպրոմբանկը», որը ներկայացված է Հայաստանում, և «Ռոսնեֆտը», որից Հայաստանի իշխանությունները որոշակի ակնկալիքներ ունեն: Ձեր կարծիքով` այդ ընկերությունների նկատմամբ կիրառվող պատժամիջոցները ի՞նչ ազդեցություն կունենան հայաստանյան ծրագրերի կամ ներդրումների վրա:
– Ազդեցություն միանշանակ կունենան: Թեկուզ այն ծրագրերի վրա, որ այդ ընկերություններն ունեն Հայաստանում: Այդ պատժամիջոցների արդյունքում դրանք կարող են հետաձգվել: Այդ պատժամիջոցների արդյունքում Ռուսաստանում շատ ընկերություններ իրենց ծրագրերը հետաձգելու են կամ ընդհանրապես չեն իրականացնելու, անցնելու են խնայողության ռեժիմի: Եվ չի բացառվում, որ այդ ընկերությունների մեջ լինեն այնպիսիք, որոնք Հայաստանում ներկայացված լինեն:
– Կոնկրետ հայաստանյան «Գազպրոմբանկի» վրա այդ պատժամիջոցներն ի՞նչ ազդեցություն կարող են ունենալ: Չէ՞ որ հատկապես հայաստանյան բանկերն առանձնապես ներդրումներ չեն կատարում և հիմնականում գումարները տոկոսադրույքներով շրջանառության մեջ են դնում և շահույթ ստանում:
– Այդքան պարզ չէ: Նախ` այդ գումարը պիտի լինի, որ կարողանան շրջանառության մեջ դնել, իսկ այդ գումարները նրանք ստանում են դրսից՝ եվրոպական կամ ամերիկյան բանկերից: Եվ բանկը կարող է ստիպված լինել վարկավորման պայմաններն ավելի վատացնել, քանի որ պետք է թանկ փող վերցնի, որ կարողանա վարկավորման հարցերը լուծել: Եվ այդ պատճառով արդեն վարկավորման տոկոսադրույքի բարձրացում կարող է տեղի ունենալ: Ես զուտ մասնագիտական եզրակացություններ եմ անում, բայց դեռ պետք է հետևել այդ իրադարձություններին: Անպես որ, այդ ազդեցությունը շատ վտանգավոր երևույթ է, և իր մեջ շատ մեծ վտանգներ է պարունակում: Եվ կախված է այն հանգամանքից, թե այդ ընկերությունները Հայաստանում զարգացման ինչ ծրագրեր ունեն կամ ինչ ծրագրերի մեջ են այսօր ներգրավված: Իսկ ռուսական շուկայում այսօր ազատ միջոցներ չկան, և ռուսական շուկան նման միջոցների խիստ կարիք ունի: Ռուսական շուկայի կամ տնտեսության խնդիրն այսօր հենց դա է, որ այդ գումարները չկան, և դա ռուսական տնտեսության ամենաթույլ տեղն է: Այսինքն` ՌԴ-ի կախվածությունը ռուսական կամ ամերիկյան շուկայից հենց դրանով է պայմանավորված: Ու բոլորովին էլ պատահական չէ, որ Ամերիկան էլ նման պատժամիջոցներ է կիրառում՝ թիրախ ընտրելով ֆինանսաբանկային և նավթագազային համակարգերը:
– Բայց եթե բանկը ցանկանա վարկավորման տոկոսադրույք բարձրացնել, կկորցնի մրցակցությունն ու լուրջ խնդիրներ կունենա:
– Իհարկե, բանկը վատ վիճակում կհայտնվի, եկամտաբերությունը կպակասի: Եթե անգամ ինքը տոկոսադրույք չբարձրացնի, նշանակում է` կորուստը իր շահույթի հաշվին պիտի տեղի ունենա, այսինքն` իր ֆինանսական վիճակը կվատանա: Կախվածությունն այդպես է` կա՛մ պիտի շահույթ պակասեցնի, կա՛մ տոկոս բարձրացնի: Բոլոր դեպքերում, բանկը վատ վիճակում է հայտնվել կամ հայտնվելու է:
– Իսկ «Ռոսնեֆտ» ընկերությո՞ւնը, որի հետ կապում ենք «Նաիրիտի» ներդրումային ճակատագիրը:
– Այո, այդ պատժամիջոցների պարագայում կարող է այդ ընկերությունը հրաժարվի ներդրումային ծրագրից: Ասում էին, որ ծրագիր պետք է ներկայացնի, և չի բացառվում, որ հիմա ասի` ես ավելի կարևոր ծրագրեր ունեմ կամ կոնսոլիդացնում եմ իմ ծախսերը, ուղղություններն ու մտադրությունները փոխել եմ:
– «Ռոսնեֆտի» միջոցով պետք է իրականացվի նաև նավթամատակարարումը:
– Հնարավոր է նավթամատակարարման վրա չազդի, բայց ներդրումներ անելու վրա ազդի: Նույն «Նաիրիտ» գործարանի ամբողջ ներդրումներն ապագայի ծրագիր է և երկար փողերի կարիք ունի, նավթի ծրագիրը շատ արագ ու կարճաժամկետ է:
– Ամերիկյան ու եվրոպական պատժամիջոցներից զատ, Ռուսաստանի տնտեսությունն արդեն վատ վիճակում էր: Ինչպիսի՞ն կլինի դրա ազդեցությունը Հայաստանի վրա:
– Արդեն զգացվում է: Այո, Ռուսաստանի տնտեսությունը վատ ժամանակաշրջան է ապրում, ունի զրոյական աճ, ճահճացում: Իսկ դրա ազդեցությունը կա թեկուզ մեր տրանսֆերտների աճի տեմպերի վրա: Եվ եթե համեմատենք այս տարվա մայիսը անցած տարվա մայիսի նկատմամբ, գրեթե աճ չկա: Սա ուղղակի ազդեցություն է: Երկրորդ ազդեցությունը կապված է Հայաստանում ռուսական ներդրումների հետ, և ես կարծում եմ, որ այդ ազդեցության արդյունքում այդ ներդրումներն էլ կպակասեն: Եվ երրորդը` իհարկե, Ռուսաստանում ներկայացված մեր հայկական բիզնեսը նույնպես իր խնդիրները կունենա: Ընկերություններ, որոնք ինչ-որ ծրագրերի էին մասնակցում այն սցենարով, երբ տնտեսության վիճակը լավ էր, հիմա տնտեսության այս վիճակում նրանց մասնակցությունը հնարավոր չէ: Այնպես որ, ազդեցությունն անմիջական է լինելու, հատկապես, որ ռուսական կապիտալի ներկայությունը Հայաստանում շատ մեծ է: Իհարկե, բավականին լայն են նաև Ռուսաստան-Հայաստան համագործակցության ծավալները, որոնք ռուսական տնտեսության փոփոխության արդյունքում բացասական ազդեցություն կունենան նաև Հայաստանի տնտեսության վրա:
– Հասկանալի է, որ Ռուսաստանի տնտեսությունը առաջիկա ամիսներին դժվար թե կարողանա դրական միտումներ ունենալ…
– Առաջիկա մեկ-երկու տարիներին: Դա ոչ թե իմ, այլ Ռուսաստանի պաշտոնյաների վերլուծությունն է, և 2016թ. եթե լինի 2 տոկոս աճ, դա կհամարեն մեծ հաջողություն:
– Այդ դեպքում, երբ աշնանը սպասվում է Հայաստանի՝ Եվրասիական տնտեսական միությանն անդամակցումը, այդ ազդեցությունն ավելի խորը չի՞ լինի:
– Իհարկե, իրականում դա իր բացասական ազդեցությունը կունենա ԵՏՄ ծրագրի վրա: Ի վերջո, այնտեղ Ռուսաստանն է գլխավոր խաղացողը, Ռուսաստանի տնտեսության դերն է մեծ: Միանշանակ դա իր ազդեցությունը կունենա: Պատահական չէ, որ հիմա Ռուսաստանը շատ ինտենսիվ կերպով այլ ճանապարհներ է փնտրում այդ իրավիճակից դուրս գալու համար, թեկուզ վերջին հանդիպումները, որ տեղի ունեցան Լատինական Ամերիկայում, կամ 100 միլիարդ ֆինանսական կապիտալով նոր հիմնադրամ է ստեղծվում, որի հիմնական նպատակը պետք է լինի ներդրումներին օժանդակելը: Ռուսաստանն այդ նեղ վիճակից ելքեր է փնտրում, և ելքերից մեկը դա է: