Ուկրաինան, ի պատասխան ռուսական կողմի տնտեսական սպառնալիքների ու բացատրությունների պահանջի, պատրաստվում է Ռուսաստանի Դաշնության առաջ հարց բարձրացնել 2015թ. հունվարի 1-ից գործող Եվրասիրական տնտեսական միության ձևավորման ու հնարավոր ռիսկերի մասին: Ուկրաինայի ԱԳՆ տեղեկատվական քաղաքականության դեպարտամենտի տնօրենի ժամանակավոր պաշտոնակատար Վասիլի Զվարիչը նշել է, որ Կիևը մասնավորապես հարց է դնելու այն մասին, թե՝ «արդյոք ստիպվա՞ծ է լինելու Հայաստանը, այդ միություն մտնելով, օրինակ, վերանայել մաքսային սակագները ԱՀԿ-ի մյուս երկրների, այդ թվում՝ Ուկրաինայի հետ առևտուր անելիս, քանի որ մենք գիտենք, որ Հայաստանը նույնպես ԱՀԿ անդամ է»: Հասկանալի է, որ Կիևի ներկայացուցչի այս հայտարարությունը պետք է դիտարկել քաղաքական ենթատեքստում, որն ունի բավականին հիմնավոր տնտեսական բաղադրիչ:
«Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում 2002-2003թթ. Ուկրաինայի էկոնոմիկայի նախարարի խորհրդական, այնուհետև Ուկրաինայի նախագահի աշխատակազմի աշխատակից, Ուկրաինայում գործող Ալեքսանդր Ռազումկովի անվան տնտեսական և քաղաքական հետազոտությունների հեղինակավոր կենտրոնի («Ռազումկովի կենտրոնի») տնտեսական ծրագրերի ղեկավար, տնտեսագետ, պրոֆեսոր Վասիլ Յուրչիշինը բացատրեց այս պահանջի տնտեսական բոլոր հիմքերն ու խնդրի կարգավորման հնարավորությունները:
Նա նշեց՝ քանի որ ՀՀ-ն ԱՀԿ անդամ է և պատրաստվում է միանալ Եվրասիական ինտեգրացիոն պրոյեկտներին, այդ թվում՝ Մաքսային միությանը, ուստի եթե նույնիսկ տեղի ունենա ԱՀԿ կանոնների որոշակի վերանայում, իհարկե՝ այդ վերանայումը չպետք է խախտի այն բոլոր պարտավորությունները, որոնք և՛ Հայաստանը, և՛ Ուկրաինան ստանձնել են ԱՀԿ անդամակցության ժամանակ, քանի որ կողմերից որևէ մեկը չպետք է խախտի ԱՀԿ կանոնները՝ ելնելով որոշակի քաղաքական հիմքերից:
Ըստ նրա՝ սա շատ կարևոր և սկզբունքային հարց է: Յուրչիշինի խոսքով՝ հարցը հետևյալն է՝ որ Ուկրաինան չի դառնա ինչ-ինչ վերանայումների նախաձեռնող այս կամ այն միությունների շրջանակներում, քանի որ Ուկրաինան մշտապես հետևողականորեն պաշտպանել է ինտեգրացիայի ընդլայնման գաղափարը, Ուկրաինան եղել է նախաձեռնողներից մեկը, հեղինակը և լոկոմոտիվը, որպեսզի հետխորհրդային ողջ տարածքում ազատ առևտրի գոտու կանոնները առավելագույնս գերիշխեն, սակայն վերանայումներ, ընդդեմ Ուկրաինայի, չեն բացառվում Ռուսաստանի նախաձեռնությամբ;
«Ռուսաստանը ՄՄ-ի շրջանակներում հայտարարել է՝ եթե Ուկրաինան ստորագրում է ԵՄ-ի հետ Ասոցացման համաձայնագիրը, ապա Ռուսաստանը կարող է դառնալ մաքսատուրքերի բարձրացման նախաձեռնող իր շուկաների պաշտպանության համար: Ռուսաստանը, հասկանալի է, չի կարողանա բարձրացնել այդ մաքսատուրքերը ԱՀԿ-ում իր ստանձնած պարտավորություններից ավելի, բայց ամեն դեպքում Ուկրաինայի դեպքում որոշակի բարձրացումների հնարավորություն կա: Այստեղ է վտանգը:
Այստեղ մեկ այլ հանգամանք ևս առաջանում է. Հայաստանն այս կամ այն աստիճանով իր վրա պատասխանատվություն է վերցրել ՄՄ-ի շրջանակում, նաև իրականացրել է որոշակի աշխատանք այս ուղղությամբ, ուստի կարելի է ենթադրել, որ Հայաստանը պետք է գնա ռուսական նախաձեռնություններին հետևելու հետքերով կամ կարող է որպես ձայնի իրավունք ունեցող ՄՄ անդամ Ռուսաստանին ապացուցի, որ նման բնույթի սահմանափակումներ ու «սանկցիաներ» գործի դնել պետք չէ:
Հետևաբար ես մտածում եմ, որ Ուկրաինայի կողմից քիչ հավանական է, որ լինեն ինչ-ինչ էական նախաձեռնություններ, իսկ Ռուսաստանի կողմից, ցավոք, հնարավոր են, և ՄՄ անդամները մեծամասնությամբ ստիպված կլինեն հետևել պրոյեկտների առաջնորդին:
Այս իրավիճակում կարելի է հաստատ ասել, որ Ուկրաինան պետք է ու կդիմի որոշակի պաշտպանական պատժամիջոցների, բայց ընդգծեմ՝ այստեղ այդ պատժամիջոցները կարող են վերաբերել այն երկրներին, որոնք չեն հանդիսանում ԱՀԿ անդամ: Օրինակ՝ ներկայում հաղորդագրություն է արդեն տարածվել, որ Ուկրաինան պատրաստվում է մտցնել հավելյալ պաշտպանիչ մաքսատուրքեր Բելառուսից ներկրվող ապրանքների դեպքում՝ որպես պատասխան առևտրային այն միջոցառումների, որոնք անցկացվում են Ռուսաստանի հետ միասին՝ ի հաշիվ Ուկրաինայի: Բելառուսը գնաց Ռուսաստանին աջակցելու ուղով, Ուկրաինան պետք է պաշտպանի իր շուկաները և պաշտպանի քաղաքակիրթ միջոցների շրջանակում, և քանի որ Բելառուսը չի հանդիսանում ԱՀԿ անդամ, ապա ինչպես Բելառուսը կապված չէ որևէ պարտավորությամբ Ուկրաինային, այնպես էլ Ուկրաինան պարտավորություններ չունի Բելառուսի առջև: Բայց ԱՀԿ անդամ երկրների նկատմամբ Ուկրաինան, ավելի քան վստահ եմ, չի դիմի միջոցների, որոնք դուրս են գալիս ԱՀԿ համաձայնագրի սահմաններից, ԱՀԿ անդամ երկրներն իրար նկատմամբ պարտավորություններ ունեն»,- ասաց տնտեսական վերլուծաբանը:
Վերջինիս համոզմամբ՝ հարցը կարող է կարգավորվել երկկողմ բանակցությունների միջոցով: «Կարծում եմ, որ ԱՀԿ անդամ երկրները, որոնք կունենան այլ պարտավորություններ և հանձնառություններ, այլ միություններ, երկկողմ ձևաչափում համաձայնություններ կարող են ձեռք բերել: ՄՄ-ի շրջանակներում Ռուսաստանի գլխավորությամբ ֆորմալ կերպով կա նման դիրքորոշում, որ երկրներն ունեն իրավունք պաշտպանելու սեփական իրավունքները, պայմանավորվելու, փաստարկելու այս կամ այն դիրքորոշումը:
Ուստի բնական կերպով եթե ՄՄ անդամ երկրների մեծամասնությունը Ռուսաստանի գլխավորությամբ ամեն դեպքում չողջունեն Ռուսաստանի քաղաքականությունը, ապա, իհարկե, պաշտպանվածության մակարդակն այլ կլինի: Բայց, ցավոք, ներկայում մենք տեսնում ենք, որ ճնշող մեծամասնության դեպքում Ռուսաստանը դոմինանտ է իր քաղաքական և տնտեսական դիրքորոշումներով, թելադրանքով»,- ասաց Վասիլ Յուրչիշինը:
Հիշեցնենք, որ Սոչիում կայացած Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովի խորհրդի նիստից հետո Ռուսաստանի առաջին փոխվարչապետ Իգոր Շուվալովն ավելի վաղ մանրամասնել էր, որ դառնալով Եվրասիական տնտեսական միության անդամ՝ Հայաստանը անցնելու է միության տարածքում գործող ավելի բարձր մաքսատուրքերի, մինչդեռ 2003-ից՝ Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության անդամությունից ի վեր, Հայաստանը պարտավորվել է կիրառել և կիրառում է ցածր մաքսատուրքեր:
«Դա կտարբերվի այն պարտավորություններից, որը Հայաստանն իր վրա վերցրել է ԱՀԿ-ի շրջանակներում: Քանզի Հայաստանի առևտրային գործընկերների համար իրավիճակը փոխվում է, կազմակերպության ընթացակարգով Հայաստանը պետք է բանակցություններ սկսի գործընկերների հետ», – ասել էր Շուվալովը: