«Առաջին լրատվական»-ի «Realpolitik» հաղորդաշարի հեղինակ Արման Բաբաջանյանի հյուրն է Հայ ազգային կոնգրեսի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի անդամ, ՆԱՏՕ-ի բաժնի նախկին վարիչ Մարթա Այվազյանը: Ձեզ ենք ներկայացնում հարցազրույցի սղագրությունից մի հատված:
– Տիկին Այվազյան, ուզում եմ՝ գնահատեք ԵԽԽՎ Հայաստանի հարցով համազեկուցողների վերջին այցը և, ընդհանրապես, այն պարտավորությունները, որ Հայաստանը ստանձնել է այդ կառույցի առջև, երեք հայտնի բանաձևերը, դրանց կատարման ընթացքը, ԵԽԽՎ-ի և համազեկուցողների պահվածքը, հանդուրժողականության աստիճանը:
-Բարև Ձեզ: Նախ և առաջ շնորհակալություն եմ հայտնում Ձեր հաղորդաշարին` ինձ հրավիրելու համար: Կարելի է ասել՝ սա արդեն հաջողված եթեր է:
Իմ կարծիքով, հիմնական պահանջները, որոնք դրված էին 1609, 1622 բանաձևերում և դրանց կատարմանը նվիրված 1643, 1672 բանաձևերում, այն հիմնական պահանջները, որոնք էին` Մարտի 1-ի դեպքերի լիակատար, արդար և թափանցիկ քննություն, տասը զոհերի սպանությունների բացահայտում, քաղբանտարկյալների ազատ արձակում, որոնք պետք է հնարավորություն ստեղծեին իշխանություն-ընդդիմություն երկխոսության կայացման համար, ըստ էության, չեն կատարվել:
Չի բացահայտվել Մարտի 1-ի դեպքերի իրական պատկերը, չեն բացահայտվել սպանողները, մարդասպանները, որոնք նվազագույնը տասը հոգի են և տասը քաղաքացու մահվան պատճառ են դարձել, առ այսօր ունենք քաղբանտարկյալներ, ընդդիմության հետապնդումները շարունակվում են, և դրա վառ ապացույցը Սամսոն Խաչատրյանի ձերբակալությունն է։ Ինչ վերաբերում է համազեկուցողներին, վերջին անգամ Հայաստանում նրանք եղել են 2009 թ. ամռանը: Այդ ժամանակվանից Հայաստանի հարցի որևէ խոր ուսումնասիրություն կամ քննություն չի կատարվել: Եվրոպայի խորհուրդը բավական հանդուրժող գտնվեց Հայաստանի նկատմամբ, և այդ հանդուրժողականությունը որոշակի անպատժելիության զգացողություն տվեց մեր իշխանություններին, և՝ ոչ միայն մեր: Մենք տեսանք Բելառուսի դեպքերը, որոնք կրկնեցին Հայաստանում Մարտի 1-ի ոստիկանական գործողությունները: Եվ այդ անպատժելիությունը տարածվեց նաև այլ պետություններում, տվյալ դեպքում` Բելառուսում:
Իհարկե, իմ կարծիքով, այսօր կտրուկ փոխվել է իրավիճակը, և համազեկուցողները պարտավոր են իրենց վերադարձից հետո ինչ-որ կերպ ադեկվատ զեկույց պատրաստել: Համապատասխան բանաձև նույնպես կլինի, որը, ամենայն հավանականությամբ, կլինի եթե ոչ ապրիլյան նստաշրջանում, ապա ամառային նստաշրջանում: Եթե իրենք ուզում են պահպանել այն կազմակերպության կերպարը, որը ստեղծված է ժողովրդավարությունը, մարդու իրավունքները և օրենքի գերակայությունը ապահովելու և դրանց կայացման համար, պետք է վարվեն այնպես, ինչպես պահանջում է իրենց մանդատը: