Առողջ ապրելակերպի կարևոր նախապայման է հանգիստ, լիարժեք և կանոնավոր քունը: Ներկայումս բնակչության կեսը տառապում է քնի խանգարումներից: Քնի բժշկությունը ուսումնասիրում է նորմալ քունն ու դրա խանգարումները:
Քնի տևողությունը որոշակիորեն կախված է նաև անհատից. կան մարդիկ, որոնց համար լիարժեք ու բավարար է 6, մյուսներին՝ 8 ժամ քնելը: Հայաստանում քնի խանգարումներով տառապում է բնակչության կեսից ավելին: Հստակ վիճակագրություն չկա, և դա միայն այն պատճառով, որ մեր երկրում բացակայում են հայտնաբերելիության պայմաններն ու կլինիկական չափանիշները: Քնի խանգարումների հայկական ասոցացիայի կողմից անցկացված օնլայն հարցումների արդյունքում պարզ է դառնում, որ մինչև 50 տոկոս բնակչության մոտ առկա է որևէ տեսակի քնի խանգարում:
Քնի խանգարումները կարելի է բաժանել մի քանի մեծ խմբի՝ քնի ապնոեն, անքնություն, նարկոլեպսիա, ոտքերի անհանգիստ համախտանիշ:
Քնի ապնոեն քնի ընթացքում շնչարգելությունն է, շնչադադարը:
Քանի որ գիշերային քունն ընդհատվում է շնչառական կանգերի պատճառով, ցերեկային ժամերին օրգանիզմը փորձում է հետ բերել այդ պարտքը: Այն կարող է քնի գրոհի տեսք ստանալ. դա նշանակում է, որ քունը կարող է այնպիսի արագությամբ վրա հասնել, որ մարդ չգիտակցի՝ երբ և ինչպես քնեց:
Ոտքերի անհանգիստ համախտանիշն առավել հաճախ հանդիպում է հղիների մոտ: Ըստ մասնագետի՝ այն կապված է օրգանիզմում երկաթի պակասի հետ: Այս խնդրի տարածվածությունը մեր հանրապետությունում կազմում է մոտ 8 տոկոս:
Նարկոլեպսիան այն ճյուղն է, երբ մարդն անհագ քնելու ցանկություն է ունենում ցերեկային ժամերին, նույնիսկ այն դեպքում, երբ գիշերվա քունը լիարժեք է:
Քնի խանգարումներից ամենահաճախ հանդիպողը անքնությունն է՝ ինսոմիան:
Առաջնային անքնությունը հանդես է գալիս որպես առանձին հիվանդություն: Ի տարբերություն առաջնայինի՝ երկրորդային անքնության դեպքում խնդրի առաջացման համար հիմք է մեկ այլ առկա հիվանդություն: Այսինքն՝ երկրորդային անքնությունը այլ հիվանդության հետևանք ու դրսևորում է:
Թե առաջնային, թե երկրորդային անքնությունը կարող է ունենալ լուրջ հետևանքներ:
Անքնությունը կարող է լինել սուր կամ խրոնիկ:
Մինչև մեկ ամիս տևած անքնությունը սուր անքնությունն է, որի ժամանակ ամսվա կեսից ավելին պետք է լինի անքնություն: Երբ անքնությունը տևում է 3 և ավելի ամիս, այն համարվում է խրոնիկական անքնություն:
Բացի այս խնդիրներից, քնի խանգարումները, հատկապես անքնությունը, լուրջ հետևանք է թողնում կյանքի որակի, հիշողության, ստեղծագործական մտքի վրա: Դրանից տուժում է ինչպես խնդիր ունեցողը, այնպես էլ նրա շրջապատն ու հասարակությունը: Նոր զարգացող երկրներում, այդ թվում՝ Հայաստանում, այս խնդրի նշանակությունն առավել քան կարևոր է: Պետության մեջ տեսակետ ձևավորողը անհատն է, այդ անհատներից էլ ձևավորովում է հասարակությունը: Իսկ անգամ մեկ մտքի անարդյունավետության ու անաշխատունակության հետևանքով բաց է թողնվում մի որևէ կարևոր քայլ ու ձեռքբերում: Եթե մարդն ամբողջ գիշեր չի քնում, ցերեկվա ժամին, օրգանիզմի թուլության և դյուրագրգռման պայմաններում, չի կարող աշխատել ու ստեղծագործել:
Անքնությամբ տարիներ առաջ առավել հաճախ տառապում էին միջին ու դրանից բարձր տարիքային խմբերը, ներկայումս այդ շարքերն առավել մեծ արագությամբ լրացնում են երիտասարդները: Պատճառներից կարելի է նշել ամենատարածվածը՝ համացանց կոչվածը, որին հաջորդում են բջջային հեռախոսները: Վերջին տարիներին զարգացող նորագույն տեխնոլոգիաների կիրառման հարցում առավել ակտիվը երիտասարդ սերունդն է: Հայաստանում երիտասարդների կեսից ավելին համակարգչի դիմաց առավել երկար ժամանակ է անցկացնում գիշերային ժամերին: Հենց այն ժամերին, որոնք բնության կողմից պլանավորվում են որպես քնի ժամ: Դրա հետևանքով տեղի է ունենում քնի ցիրկադային ռիթմի խանգարում:
Այսպիսով, կարելի է ասել, որ մեր երկրում աղքատության, անգործության, նաև մասնագիտական որոշակի բացթողումների մակարդակների վրա ազդեցություն ունեն այնպիսի գործոններ, ինչպիսիք են անկանոն կյանքն ու վարքագիծը, այդ թվում՝ քնի խանգարումները: ՃՏՊ 20 տոկոսը նույնպես տեղի է ունենում ղեկին քնելու հետևանքով:
Քնի խանգարումները բուժելու մի քանի մեթոդ է կիրառվում՝ սկսած քաշի շտկման ծրագրից, մինչև լուսաթերապիան, դեղորայքային և վիրահատական բուժման ձևերը:
Բացի բուժման ձևերից, կան մի քանի խորհուրդներ, որոնց հետևելու դեպքում առավել հեշտ կլինի ձերբազատվել նման խնդիրներից:
Եղանակային փոփոխությունների հետևանքով նույնպես առաջանում են անքնության խնդիրներ, սակայն դրանք շտկելի են, քանի որ օրգանիզմը նման փոփոխության սովոր է:
Հանգիստ քնելու նախապայմանններից են նաև հարմարավետ ննջասենյակը, մահճակալը, հաճելի ու տրամադրող անկողինը, հանգիստ երաժշտությունը, նաև բարձի դիրքն ու սենյակի թույլ լուսավորումը՝ ըստ նախասիրության:
Որպես նախապայման կարելի է նշել օրվա ընթացքում սթրեսների բացակայությունն ու ֆինանսական ապահովվածությունը:
