Հայաստանի Եվրաասոցացումից հրաժարման և Մաքսային միությանն անդամակցելու հայտարարությունից անցել է մոտ մեկ տարի, ավելի ճիշտ՝ տասը ամիս, թեև գրեթե կասկած չկա, որ կլրանա նաև մեկ տարին: Հայաստանը այդ մեկ տարվա ընթացքում, ըստ էության, մնում է օդից կախված վիճակում: Եվրաասոցացումից Հայաստանը հրաժարվել է, տապալվել է եվրաինտեգրացիայի գործընթացը, Հայաստանն Արևելյան գործընկերության ծրագրի հաջողակ և առաջատար պետության կարգավիճակից հասել է աուտսայդերի կարգավիճակի և նույնիսկ Ադրբեջանին է սկսել զիջել իր կարևորությամբ ու նշանակությամբ:
Միևնույն ժամանակ, Հայաստանն աուտսայդերական դիրքեր է զբաղեցնում նաև Եվրասիական կամ Մաքսային հարթության վրա, ու այստեղ էլ, ըստ էության, զիջում է Ադրբեջանին: Եվրասիական միության եռյակը այսօր ավելի մտահոգ է Ադրբեջանի հետ իր հարաբերություններով, քան Հայաստանի: Հայաստանին թույլ չտվեցին անգամ լինել Եվրասիական միության հիմնադիր անդամ: Նախօրեին Մոսկվայում Պուտինը, ռուսաստանցի դիվանագետների և դեսպանների հետ հանդիպմանը հայտարարելով Եվրասիական ինտեգրացիայի մասին, շեշտել է, որ այն առաջ են մղում Ռուսաստանը, Բելառուսն ու Ղազախստանը, և ինտեգրացիան այնքան գրավիչ է, որ այլ երկրներ էլ ցանկանում են միանալ: Եվ Պուտինը տվել է Հայաստանի անունը: Մինչդեռ սեպտեմբերի 3-ին՝ տասը ամիս առաջ, Պուտինի հետ հանդիպումից հետո Սերժ Սարգսյանը հայտարարել էր, որ Հայաստանը Մաքսային միությանն անդամակցելու մտադրություն ունի և ցանկություն ունի նաև լինել Եվրասիական միության հիմնադիր: Սակայն, պարզվեց, որ նման ցանկություն չունեն Ռուսաստանը, Բելառուսն ու Ղազախստանը: Նրանք չկամեցան Հայաստանի հետ կիսել այն առավելությունները, որ ստանում են որպես Եվրասիական միության հիմնադիր անդամներ: Այդպիսով, աուտսայդեր դարձնելով Հայաստանը Արևելյան գործընկերության եվրոպական ծրագրում՝ Եվրասիական կամ Մաքսային եռյակը Հայաստանին այդ կարգավիճակից վեր բարձրանալ չթողեց նաև Եվրասիական միությունում:
Աուտսայդերություն՝ ահա այն, ինչ սեպտեմբերի 3-ից գրեթե մեկ տարի անց առկա է Հայաստանի պարագայում: Այդ դիրքը ենթադրում է և՛ տնտեսական, և՛ քաղաքական հետևանքներ, որոնք մենք զգում ենք շոշափելիորեն: Հայաստանը վերածվել է աշխարհաքաղաքական և տնտեսական փակուղու՝ առանց որևէ հեռանկարի: Եթե եվրասիական և մաքսային ընտրությունը, ըստ էության, փորձ էր արվում ներկայացնել որպես աշխարհի համար այնուհանդերձ կանխատեսելի ընտրություն՝ այն իմաստով, որ ռուսական տնտեսա-քաղաքական մեծ ազդեցությամբ Հայաստանի եվրաինտեգրացման հետևողական քաղաքականությունը միշտ էլ կասկածներ է հարուցել միջազգային ներդրողների շրջանում, ապա այսօր արդեն այդ ներդրողների համար ակնհայտ է, որ ոչ մի կանխատեսելիություն չկա նաև Եվրասիական միության հարթության վրա:
Դա պարզ է թեկուզ Հայաստանի անդամակցության ժամկետների ձգձգումից, պարբերական տեղափոխությունից, որն արդեն մեկ տարի է ձգվում: Այսինքն՝ ակնհայտ է, որ կանխատեսելիության առումով այս հարթությունը ոչնչով ավելի որոշակի և վստահելի չէ միջազգային ներդրողների համար: Եվ այս մոտեցումն ամենևին պատահական չէ: Ռուսաստանի համար դա ևս կարևոր ռազմավարական խնդիր է, որովհետև, ի վերջո, միջազգային ներդրումների հոսքը Հայաստան հեռանկարային առումով սպառնալիք է Ռուսաստանի համար: Այդ իսկ պատճառով Մոսկվան Եվրասիական նախագծերն օգտագործում է ոչ թե որպես Հայաստանի կայունության և կանխատեսելիության գրավական, այլ որպես Հայաստանի անտեսվածության, աուտսայդերության, անկանխատեսելիության և անորոշության ընդգծման գործընթաց: Դժբախտաբար, պետք է ընդունենք, որ Ռուսաստանին դա առայժմ գրեթե անթերի է հաջողվում:
