«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ֆինանսների նախարարի տեղակալ Պավել Սաֆարյանը:
– Պարոն Սաֆարյան, ի՞նչ կադրային փոփոխություններ են կատարվում Ֆինանսների նախարարությունում և ի՞նչ մոտեցումներ կան ֆինանսական վերահսկողության տեսչության հետ կապված:
– Երբ միավորվեցին Ֆինանսների նախարարությունն ու ՊԵԿ-ը, ակնհայտ էր, որ որոշ կառույցների կրկնություն թույլ չտալու համար անհրաժեշտ էին միաձուլումներ: Օրինակ՝ հարկային քաղաքականությամբ զբաղվում էին և՛ Ֆինանսների նախարարության ստորաբաժանումները, և՛ ՊԵԿ-ի ստորաբաժանումները, հետևաբար անհրաժեշտություն կար դրանք միավորելու մեկ կառուցվածքի մեջ: Չէին կարող լինել նաև, ասենք, գնումների, հաշվապահության երկու բաժիններ և այլն:
Շատ է քննարկվում վերահսկողական վարչության հարցը: Այստեղ ոչ այնքան կառուցվածքային փոփոխության խնդիր էր դրված, որքան բովանդակային նշանակության: Նախ անվանումն է փոխվել` «Ֆինանսական վերահսկողության տեսչությունը» դարձել է «Ֆինանսաբյուջետային վերահսկողության տեսչություն»: Ավելացրել ենք «բյուջետային» բառը՝ ցույց տալու համար, որ բուն Ֆինանսների նախարարության ուղղակի գործառնությունների հետ պետք է ավելի սերտ կապերի մեջ լինի: Որովհետև Ֆինանսների նախարարությունը 2 կարևոր կետերի վրա է հիմնված՝ բյուջեի կազմում և բյուջեի կատարում: Շեշտելով «բյուջետային» բառը՝ մենք ուզեցել ենք նաև այն ազդակը հղել հանրությանը, որ վերահսկողական ծառայության գործառնություններն այսօր որոշակի փոփոխությունների կարիք ունեն, որպեսզի ապահովեն ավելի ճիշտ բյուջեի կազմում և ավելի հստակ կատարում: Այսինքն՝ ծախսերը, որ կազմվում են, և որոնք կատարվում են, ի սկզբանե լինեն վերահսկելի, ոչ թե ծախսվեն-ավարտվեն ու մի քանի տարի անց պարզվի, որ ինչ-որ խնդիրներ կան: Այսինքն՝ ստուգման գործընթացում նախնական ստուգման կշիռը ավելի է մեծացվելու: Սա օրվա պահանջ է և կարևոր փոփոխություն:
Կարևոր են նաև այն փոփոխությունները, որոնք տեղի են ունենում՝ կապված ծրագրային բյուջետավորման համակարգի ներդրման հետ: Ստուգման մարմինների նախորդ եզրակացությունները անհատական կարող էին լինել, երբ գլխավոր տեսուչը որոշում էր, թե այս կամ այն ծախսը արդյունավետ է կամ արդյունավետ չէ: Ծրագրային բյուջետավորման դեպքում հստակեցվում է, թե որոնք են արդյունավետության չափանիշները: Որպեսզի չլինի ստուգողի սուբյեկտիվ կարծիքը, այլ լինի կոնկրետ ցուցանիշների համեմատության մեջ:
– Խոսակցություններ կան, որ կադրային փոփոխությունների ու օպտիմալացման ժամանակ նախապատվությունը տրվում է ՊԵԿ աշխատակիցներին:
– Կարող եմ կոնկրետ օրինակներ բերել: Այն ոլորտում, որը ես եմ համակարգում, ՊԵԿ որևէ աշխատակից չի հայտնվել, որովհետև սա կոնկրետ մասնագիտական ոլորտ է: Նույնը վերաբերում է Գանձապետարանին: Հարկային բլոկում նման փոփոխություններն անխուսափելի էին, այսինքն՝ կամ պետք է լինեին հարկայինի, կամ նախարարության աշխատակիցները: Կամ՝ աշխատակազմը, գործերի կառավարչությունը, տեխնիկական աշխատակազմը և այլն: Չկա նման վիճակագրություն, թե որտեղ ավելի շատ որ կառույցից մնացին, որովհետև գործընթացը դեռ շարունակվում է: Կգա ժամանակ՝ այդ վերլուծությունները կարվեն, բայց պետք է ընդունել, որ այստեղ չէր կարող մեխանիկորեն 50/50 լինել կամ այլ հարաբերակցություն: Կարող է թվալ, որ սուբյեկտիվ մոտեցում կա, բայց ակնհայտ է չէ՞, որ այն մարդիկ, ովքեր տարիներով աշխատել են ՊԵԿ նախագահի աշխատակազմում, դժվար թե հեռացվեին ու մնային նրանք, ում հետ նախարարը երբեք չի աշխատել: Բայց սրանք էական փոփոխություններ չեն, էականը բովանդակային ու կառուցվածքային փոփոխություններն են:
– Խոսեցիք ծրագրային բյուջետավորումից՝ նշելով, որ դա էլ է ազդում այս կառուցվածքային փոփոխությունների վրա: Կարո՞ղ եք հակիրճ ներկայացնել դրա հիմնական սկզբունքները:
– Այսօր ավելի շատ գործ ունենք տողային բյուջետավորման հետ, երբ ցանկացած ծրագրի տակ միայն թվեր են, և բյուջեին ծանոթանալը շատ ձանձրալի գործընթաց է: Որովհետև գրվում է՝ աշխատավարձ, կոմունալ ծախսեր, գրասենյակային ծախսեր, այս կամ այն կառույցի համար, և հայտնի չէ՝ ինչ է դա տալիս ընդհանրապես: Աշխարհի երկրների մեծ մասում դեռ այս համակարգն է, բայց վերջին 10-15 տարիների որոշ երկրներ անցել են ծրագրային բյուջետավորման: Այսինքն՝ բյուջեում բացի ֆինանսական ցուցանիշներից արտացոլվում են նաև ոչ ֆինանսական ցուցանիշներ՝ որակական, քանակական ու ժամկետային ցուցանիշներ: Օրինակ՝ եթե թոշակները բաձրացնում ենք ինչ-որ տոկոսով, դա կենսամակարդակի բարձրացման բերելու է, թե չի բերելու, կամ՝ որքանով է բերելու: Պետությունը կարող է լրացուցիչ ինչ-որ գումարներ ծախսի ինչ-որ ուղղությամբ, բայց արդյունքներն ավելի վատ լինեն: Ծրագրային բյուջետավորումը բացառելու է նման բաները՝ ներառելով արդյունավետության ու որակական ցուցանիշներ:
Ծրագրային բյուջետավորում ներդնելը միջազգային պրակտիկայում 25-30 տարի է տևում: Բայց մենք ունենում ենք նաև միջանկյալ արդյունքներ: Այս ռեֆորմն սկսել ենք 2004-ից, արդեն օրենսդրական հիմքի վրա ենք բերել: Նկատած կլինեք, որ ԱԺ-ում էլ արդեն շատ ավելի որակյալ ու լսելի քննարկումներ են տեղի ունենում: Նպատակ ունենք ընդլայնել և ամբողջ ֆինանսական կառավարման համակարգը ծրագրային բյուջետավորման հովանոցի տակ դնել:
