Մայիսի 29-ի Աստանայի գագաթնաժողովում Հայաստանին տրված մեկամսյա ժամկետն արդեն կիսվել է, մինչդեռ հայտնի չէ, թե ինչ ընթացքում են այն խնդիրները, որոնց համար էլ ժամկետը տրվել է: Հիշեցնենք, որ ժամկետը տրվել էր Հայաստանի սահմանների, ավելի ստույգ` Հայաստանի և Արցախի սահմանների խնդիրը լուծելու համար: Նազարբաևը՝ Ղազախստանի նախագահը, Աստանայում հայտարարեց, որ Ադրբեջանի նախագահ Ալիևը դիմել է իրենց, որպեսզի Հայաստանին Եվրասիական միություն ընդունելիս անպայմանորեն նկատի ունենան ՄԱԿ-ի ճանաչած սահմանները:
Եվ ահա, այդ պայմանի ներկայացումից հետո Հայաստանին տրվեց խնդիրները լուծելու մեկամսյա ժամանակ: Անցել է արդեն կեսը, սակայն դատելով իրադարձությունների զարգացումից` ոչինչ տեղի չի ունենում: Այսինքն` առայժմ միայն հայտարարվում է, որ Հայաստանի ու Ղարաբաղի միջև սահման չի կարող լինել, սահմանային կետ չի կարող լինել: Սա Երևանն է հայտարարում: Մյուսները լռում են: Այսինքն պարզ չէ՝ Հայաստանին պատրա՞ստ են ընդունել նման պնդումով, թե` ոչ: Տրամաբանությունը հուշում է, որ ընդունել չեն կարող, եթե Նազարբաևը հայտարարում է, որ Ալիևին չպետք է նեղացնեն: Հայաստանը ցույց է տվել, որ եթե չընդունեն, ինքն այդքան էլ չի նեղանա:
Հայաստանի համար խնդիրն այն է, որ այստեղ պատասխանատվությունն ընկնում է Ռուսաստանի վրա: Այսինքն` ոչ թե Հայաստանն է հրաժարվում անդամակցելուց, այլ Ռուսաստանը չի կարողանում Հայաստանի համար «անցավ» անդամակցում ապահովել: Եվ ուրեմն` Պուտինին դժվար կլինի մեղադրել Սերժ Սարգսյանին, որ Հայաստանը չի անդամակցում: Ավելին` Սերժ Սարգսյանն անցնող ամիսներին նույնիսկ այնքան արագ էր թռչում դեպի Եվրասական կամ Մաքսային, որ Պուտինն էր նույնիսկ զարմանում: Այնպես որ, Սերժ Սարգսյանին ներկայացնելու դիտողություններ կարծեք թե Պուտինի մոտ չկան այս կապակցությամբ: Ուրեմն` պետք է Ադրբեջանին համոզել, որ իր պահանջը հանի: Երևի Բաքվում Սերգեյ Լավրովը կփորձի այդ մասին խոսել Ալիևի հետ, տեսնել, թե Ադրբեջանն ինչ պայմանով կհանի այդ պահանջը:
Լավրովը Բաքու է մեկնում այսօր, իսկ մի քանի օր հետո պետք է Հայաստան գա: Ըստ ամենայնի, սա էլ, այսպես ասած, պահեստային տարբերակն է: Այսինքն` եթե չհաջողվի համոզել Ալիևին, երևի պետք է համոզել Սերժ Սարգսյանին, որ համաձայնի գոնե բանավոր-գրավոր կարգով ամրագրեն սահման Հայաստանի և Ղարաբաղի միջև` խոստանալով երևի, որ այդ ամենը իրականություն չի դառնա և թղթի վրա կմնա, այսինքն` անցակետի կամ մաքսակետի չի վերածվի: Մյուս կողմից` հայտնի չէ, թե ինչ կլինի Ալիևի հաջորդ պահանջը: Այսինքն` այսօր կմնա թղթի վրա, վաղը միգուցե Բաքուն կպահանջի թղթից անցնել գործի: Եվ կրկին Լավրովը կգա համոզելու, իսկ վերջում կգա Հայաստան պարտադրելու:
Այս մեխանիզմը բազմիցս եղել է, և վախ կա, որ կարող է կրկնվել, եթե հենց այս փուլում մերժում չտրվի: Սակայն ո՞վ մերժի, եթե Հայաստանում բոլորն են հայտնվել Ռուսաստանի կնիքի տակ՝ և՛ իշխանությունները, և՛ նրանց ընդդիմությունները: Եվ այս իրավիճակի համար պատասխաններ կարծեք թե իսկապես չկան՝ այն դեպքի համար, երբ Ռուսաստանը պնդում է Հայաստանի անդամակցությունը և այն, որ պետք է այդ անդամակցությունը լինի Ադրբեջանի պնդումների փաստաթղթային ամրագրումով: Ոչ մի կասկած չկա, որ դրա հաջորդ փուլը լինելու է արդեն փաստաթղթի գործնականացումը` հատկապես, որ Մոսկվան ակնհայտորեն մտադիր է բանակցային գործընթաց սկսել Ադրբեջանին Եվրասիական միություն ներքաշելու համար:
Ոչ մի կասկած, որ Լավրովի Բաքու կատարելիք այցի օրակարգում առաջնային հարցը հենց սա է, այսինքն` շոշափել տրամադրությունները, հասկանալ թեման բացելու հեռանկարները: Ադրբեջանը վերջին շրջանում մի քանի հայտարարություն է արել, իհարկե ոչ առաջին դեմքերի մակարդակով, որով Մոսկվային ցույց է տվել, որ մտադիր չէ Եվրասիական միության անդամ դառնալ: Սակայն դա, իհարկե, Լավրովի այցից առաջ գին բարձրացնելու նպատակ ուներ, այդ իսկ պատճառով էլ Բաքուն հայտարարություններն արել է ոչ առաջին դեմքերի մակարդակով: Այսինքն` Ադրբեջանը տեղ է թողել նոր հայտարարությունների համար: Եվ եթե այս գործընթացը սկսվի, ապա կասկածից վեր է, որ Ղարաբաղի հարցում անցակետի խնդիրը դառնալու է սրա օրակարգային թեմա: Եվ եթե այդ խնդիրն ամրագրված եղավ Եվրասիական միությանը Հայաստանի անդամակցության փաստաթղթերում, ապա դա արդեն կարող է լուրջ խնդիրների առաջ դնել Հայաստանը:
Ահա այստեղ առաջանում է հարցը, թե ի՞նչ պետք է անի Հայաստանը, եթե Ռուսաստանը պնդի անդամակցության վրա: Հույսը մնում է այն, որ Մոսկվան Ադրբեջանի հետ խաղերի համար Հայաստանի անդամակցության հարցը կթողնի հետագային: Այդ դեպքում, սակայն, հույսը հարաբերական է, քանի որ Ղարաբաղի թեման ռուս-ադրբեջանական գործընթացում զերծ է մնալու ընդամենը Եվրասիական փաստաթղթային որևէ ամրագրումից, մինչդեռ այն չի դադարելու գոյություն ունենալ և հանդիսանալ Մոսկվայի ու Բաքվի պայմանավորվածությունների առարկա: Իսկ Հայաստանն այդ ամենի վրա ազդեցության որևէ լծակ չունի, ինչպես ցույց է տալիս Աստանայից հետո անցած կես ամիսը:
Այդ ժամանակահատվածից պարզ է դարձել մի բան, որ Հայաստանի իշխանություններին ժամանակ է տրվել ոչ թե ինչ-որ գործ անելու համար, այլ դռան մոտ սպասելու և հեռու չգնալու: Իսկ գործն անում են նրանք, ովքեր ժամանակը տվել են: Եվ ինչպես երևում է, Հայաստանը համբերատար սպասում է և ժամանակ անցկացնելու համար ինչ-որ 12 կետեր քննարկում:
