«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է «Նոր ժամանակներ» կուսակցության նախագահ, քաղաքական գործիչ Արամ Կարապետյանը:
-Պարոն Կարապետյան՝ ԵԽԽՎ համազեկուցողներ Աքսել Ֆիշերի ևԱլան Միլի հետ հանդիպման ընթացքում խորհրդարանական ուժերից միայն Հայ ազգային կոնգրեսն է բարձրացրել Մարտի 1-ի հարցը:Սա հարմար առիթ չէ՞ր նաև մյուս ուժերի համար Մարտի 1-իբացահայտման հարցը բարձրացնելու համար:
–Շատ կարևոր հարց է,և այն ունի երկու հարթություն․ առաջինը՝ գեոքաղաքական.զեկուցողները ակտիվացել ենայն պատճառով, որ Հայաստանը գնում է Մաքսային միություն, երկրորդ գործոնը՝ ներքաղաքական հարթությունն է: Իմ տպավորությամբ՝շատ լավ կլիներ, որ մենք կարողանայինք այդ հարցը բարձրացնել, բայց պայմանով, որ ԵԽԽՎ զեկուցողները և մնացածները դրան վերաբերվեին որպես լուրջ խնդրիև այն չօգտագործեին իրենց սեփական շահերի համար ու մոռանային: Քանի որ այն ժամանակ Սերժ Սարգսյանը գնում էր Եվրամիության հետ Ասոցացման համաձայնագիր ստորագրելու, մոռացության մատնեցին և դրանով շատ մեծ հարված հասցրին Եվրոպական ասոցիացիային: Կարծում եմ,ճիշտ կլիներ, որ բոլոր խմբակցությունները հանդիպելու ընթացքում այդ հարցը բարձրացնեին,առավել ևս,որ կասկածներ կան, թեխմբակցություններից մի քանիսը Մարտի 1-ին մասնակից են եղել:
–Գուցե հենց ա՞յդ հանգամանքն է նրանց կաշկանդել:
–Ըստ իս՝ այո: Բայց ես մնում եմ իմ կարծիքին. դա այնպիսի հարց է, որ վերջիվերջո լուծում պետք է գտնի: Եթե կարծում են, որ հասարակությունը դա մոռացել է, ապա սխալվում են: Երևի թե Ռոբերտ Քոչարյանի և մնացածի հաշվարկը հենց դա է, որ հասրակությունը կմոռանա, բայց ես կարծում եմ՝ չարաչար սխալվում են: Հայ ազգը միշտ էլ հիշողություն է ունեցել է, և ժամանակը կգա ու կպոռթկա:
–Կարծում եք, ի վերջո,Մարտի 1-ը միջազգային ատյանների շնորհի՞վ է բացահայտվելու, թե՞ այստեղ՝ ներսում կլինի դա:
–Իհարկե, իրավական պետություններում նման հարցերը լուծվում են ներսում, որովհետև դա բավականաչափ ծանր քաղաքական հարց է:Ցավոք սրտի, Հայաստանն իրավական պետություն չէ, և հասկանում ենք, որ ներսում դա չի լուծվելու: Քանի այս իշխանությունն է այստեղ՝ այդ հարցը չի բացահայտվելու: Իսկ այս պարագայում եվրոպական դեմոկրատիան, եվրոպական չափանիշները կկիրառվեն անկախ գեոքաղաքական խնդիրներից, իսկ եթե չեն կիառվելու, ապա էլ ի՞նչ են ուզում ռուսներից. այնտեղ էլ չի կիրառվում, այստեղ էլ նույն խաղերն են գնում:
–Նշեցիք, որ ԵԽԽՎ-ի այս ակտիվությունը պայմանավորված է Հայաստանի՝ Մաքսային միությանն անդամագրումով: Ի՞նչ եք կարծում, այս ակտիվացումը գործնական քայլերի կբերի՞, երբ այդ անդամագրումն այլևս կայացած փաստ լինի:
–Կարծում եմ՝ այո՛: Մինչև վերջ չեն գնա՝ իմ տեսակետից, բայց կակտիվացնեն բոլոր հնարավոր միջոցները: Հիշո՞ւմ եք՝ խոսակցություններն էին գնում, որ Ռուսաստանի իշխանությունները իմացել են այդ մասին և չեն կանխել, հետևաբար այդ ամենը հիմա հնարավոր է՝ ի ցույց դրվի:Հիմա քանի որ այդ ամենը բավական ակտիվ է գնում, Ռուսաստանը փորձում է Ադրբեջանին տանել, Մոլդովայի վիճակն է բարդանալու, խնդիրներ կան նաև Վրաստանի հետ կապված. հետևաբար, ում որտեղ կարողեն ցավացնել՝ ցավացնելու են: Հիմա դա ցավացնելու փորձերից մեկն է, շարունակական է լինելու, բայց թե ինչքան կգնա՝ չգիտեմ: Իմ տպավորությամբ, հարցը մնալու է էլի մեզ՝ հայ հասարակությանը լուծելու խնդիր, իսկ որ հարցը լուծում է պահանջում՝ կասկած չունեմ, ինչպես հոկտեմբերի 27-ն ու մնացած դեպքերը, որովհետև դա քաղաքական խնդիր է: Դուք էլ եք հասկանում, որ դա քաղաքական սպանություն է, սովորական խնդիր չէ:
-Փաստորեն, մոտ ապագայում պարբերաբար այսպիսի ակտիվացումներ կտեսնենք՝ առանց ռեալ գործողությունների՞:
-Եթե վիճակը չբարդանա՝ Արևմուտք-Ռուսաստան դիմակայության,ապա դուք ճիշտ եք հասկացել: Վերջնական լուծում չի ստանա, եթե դիմակայությունը հասնի այն աստիճանի, որ բացահայտումների խնդիր դրվի, ապա այլ քայլեր կլինեն, կամ, ասենք, կողմերից մեկն այնպիսի ընկած վիճակում չլինի, որ դիվիդենտ շահելու համար ինչ-որ բան բացահայտի ու ցույց տա:
Եթե Ռուսաստանում սիստեմը փլվեց, ուրեմն ժամը կգա, և ամեն ինչ այդ սիստեմի վրա կբարդեն, բայց հայ հասարակությունը թող իմանա, որ Արևմուտքն էլ դրա մեջ ձեռք ունի: Միայն Ռուսաստանի-Հայաստանի խնդիր չէ: Ընդհանուր խնդիր է, համակարգն է ընդհանուր: Հայ ազգին ու մեզ ոչ ոք թող չփորձի խաբել, որ այդ ամենը եղել է զուտ միայն Ռուաստան-Հայաստան գծի վրա։ Այդպես չէ, ես երբեք ուղղակի ոչինչ չեմ ասում: Արևմուտքը թող հիմա կիրառի իր ամենալավ չափորոշիչները: Մենք Արևմուտքից լավ չափորոշիչների կիրառում ենք սպասում և ոչ թե մեր հասարակության հաշվին գեոքաղաքական հարցերի մեջ մտնել:
Համոզված ենք, որ Ռուսաստանն էլ ունի լավ և վատ կողմեր, ու լավ կլիներ, որ Հայաստանում լավ կողմերը ցուցադրեր: Հիմա երկու կողմից էլ խաղում են, Հայաստանի վիճակն էլ գնալով բարդանում է, չեն բացահայտվում բազմաթիվ խնդիրներ, հասարակությունն էլ դրանից գնալով դեգրադացվում է:
– Կլինե՞ն այնպիսի գործողություններ, որոնք Հայաստանի ներքաղաքական կյանքում փոփոխություններ կմտցնեն:
-Կարծում եմ՝ այո, եթե Արևմուտք-Ռուսաստան առճակատումը չխորանա:Հիմա Հայաստանի ստորագումից հետո կսկսվի այդ գործընթացը։ Սերժ Սարգսյանի իրավիճակը բավական բարդ է, չստորագրելն էլ է նրան դնելու ծանր կացության մեջ, ստորագրելն էլ: Եթե ստորագրի՝ ընկնում է եվրոպական գործողությունների շարքի մեջ, չի ստորագրում՝ առաջանում են տնտեսական ազգային անվտանգության խնդիրներ: Իհարկե, Արևմուտքը կամաց-կամաց, շատ զգուշավոր սկսում է ցույց տալ, որ այնքան էլ դրական չի գնահատում այս ստորագրումը, հազարավոր բաներ կիրառեց՝ Նորսուլթան Նազարբաև, Ալիևի ֆակտ, Ուորլիքի ելույթ, սահմանային կրակոց:
Հիմա պարզ է, որ կկիրառվեն ավելի ներքաղաքական ճգնաժամ ստեղծող ֆակտորներ, և ֆակտորներից մեկը դուք ասացիք. չեմ կարծում, թե Ձեր նշածը կարևորագույնն է լինելու:
–Հնարավոր են ա՞յլ գործողություններ:
-Այո՛: Եթե հատկապես աշնանը ոչինչ չփոխվեց (իսկ ես չեմ կարծում, որ ինչ-որ բանի հասնելու են), ներքաղաքական իրավիճակը կլարեն: Ոչ մարդ կա, ոչ էլ այն քաղաքական ուժը կայացած, որ արևմտյան արժեքներ ունի: Չկա որևէ մեկը, որ կարող է հայ հասարակությանը բացատրել Հայաստանի ապագան Արևմուտքում, ապագան տնտեսական, հայ-թուրքական հարաբերությունների, Ղարաբաղի տեսակետի, Ռուսաստանի հետ դիմակայության առումով. այդ ամենին պատասխաններ չկան: Արևմուտքը պատրաստ չէ, առանց Թուրքիայի շահերը հաշվի առնելու, Հայաստանի հետ հաշվի նստել, Արևմուտքը պատրաստ չէ Ռուսաստանի հետ ռազմական դիմակայության գնալու:
Մենք շատ ռեալիստ ու պրագմատիկ ազգ ենք, ավանտյուրաների չենք գնա: Երբ կունենանք այնպիսի առաջնորդ, որ կներկայացնի ոչ թե տեսություն, այլ այդ ամենն իր հստակության մեջ՝ դրանք կլինեն քայլեր՝ ինչ-որ առումով զսպելու ու պահելու շարժումը դեպի Եվրասիական միություն:
Ես Ձեր հարցը ճիշտ հասկացա, դուք նկատի ունեիք՝ Մայդան կլինի՞: Ես ասում եմ, որ Հայաստանում Մայդան կազմակերպելու քաղաքական լիդերներ չկան, այնպիսիք , որոնք կանգնած են արևմտյան կողմնորոշումների վրա, որովհետև Մայդան հիմա կարողանում է անել միայն Արևմուտքը, նման անհատնր չկան:
Գուցե լավ մարդիկ են, բայց հասարակության մեջ նրանց նկատմամբ հավատ չկա, մոտակա ժամանակում ես այդպիսի իրավիճակ չեմ տեսնում:
-Իսկ հնարավո՞ր է՝ իրավիճակը երկրորդ և երրորդ նախագահների միջև բախում առաջացնի՝ մեղավորության բաժինը միմյանց վրա բարդելու առումով:
–Իմ տպավորությամբ, դա այն հարցն է, որ բոլորին շաղկապելու է:Իրենք ավելի շատ այդ շաղկապվածին են ակնարկում, քան անհատական որևէ մեկին: Որոշումները կոլեգիալ են կազմվել, իմիջի այլոց, ոչ միայն կոլեգիալ. մի խումբ օլիգարխներ են եղել, նրանք, ովքեր զենքեն տարել, զինված ուժեր, ուժայիններ են եղել: Ամբողջ էլիտայի մեծ հատվածը իրար շաղկապված է:
Ռոբերտ Քոչարյանը չի կարող այս պահն օգտագործել ու դուրս գալ Սերժ Սարգսյանի դեմ, և հակառակն էլ չեմ կարծում, որովհետև Սերժ Սարգսյանը նրան զսպելու խնդիր չունի։ Հովիկ Աբրահամյանը վարչապետ է, քավոր-խնամի՝ ամեն ինչ նորմալ է, 12 կետերի մեջ քաղաքական պահանջ չկա, հետևաբար, այդպիսի վտանգ այս պահին գոյություն չունի:
