Ուրուգվայի Արևելան Հանրապետության ներկայացուցիչների պալատի նախագահի և նրան ընկերակցող բարձրաստիճան պաշտոնատարներից բաղկացած պատվիրակության՝ Արցախի Հանրապետություն կատարած այցի քաղաքական մեկնաբանությունը կատարելուց առաջ պետք է վերհիշել ոչ շատ հեռու անցյալից շատ կարևոր հանգրվաններ` հատկապես նախ ընդգծելու համար Ուրուգվայ-ԼՂՀ հետևողականությամբ հատկանշվող հարաբերությունների ընթացքը, և այդ առումով էլ որոշակի կանխատեսում կատարել թե ու՞ր կարող են հանգեցնել հաստատուն քայլերով ընթացող միջպետական այցերը, քննարկումներն ու հասկանալիորեն զուսպ նկատվող երկկողմանի հայտարարությունները:
2011թ. սեպտմբեր 9-ին, Ուրուգվայի արտգործնախարար Լուիս Ալմագրոն Հարավային Ամերիկայի Հայ Դատի հանձնախմբի և Ուրուգվայ-Հայաստան խորհրդարանական խմբի կողմից նախաձեռնված Հայաստան-Ուրուգվայ հարաբերությունների թեմային հատկացված համաժողովի ընթացքում աննախադեպ հայտարարություն է արել. «Այսօր մենք ուսումնասիրում ենք հարցը` պետականորեն տեսակետ հայտնելու համար, սակայն ես անձամբ համոզված եմ, որ Լեռնային Ղարաբաղը Հայաստանի պատմականորեն մաս է կազմում և պետք է լինի անկախ կամ կարճ ժամանակամիջոցում կցվի Հայաստանին: Սա է արցախյան խնդրի միակ լուծումը»:
Արցախի Հանրապետության նախագահի փոխադարձ քայլը չուշացավ: Երեք ամիս անց արդեն` դեկտեմբերի 1-ին, Մոնտեվիդեոյում նախագահ Սահակյանը հայտարարեց, որ Ուրուգվայի հետ կապերի սերտացումը դրականորեն կարող է ազդել տարածաշրջանում խաղաղության ու կայունության պահպանման, ինչպես նաև Արցախի Հանրապետության միջազգային ճանաչման գործընթացի վրա:
Եվ այժմ Ուրուգվայի ներկայացուցիչների տան պալատի նախագահը հայտարարում է` «Մեզ մոտ ոչ ոք չի հակադրվում այն իրողությանը, որ այսօր տիրում է «այստեղ»: Պարզ է, որ «այստեղը» Արցախն է և «այսօրվա իրողությունը» իրողական անկախությունն է: Ուրուգվացի խորհրդարանականները սակայն, իրողականով չէին բավարարվում:
Խորխե Օրիգոն նաև հայտարարել է, որ Ուրուգվայում ընդունում և հասկանում են, որ այլ ժողովրդներ ևս ունեն ինքնորոշման օրինական ցանկություն: Այստեղ «օրինական» բնութագրումը վերը նշված իրողականից այն կողմ է անցնում՝ և իրավական անկախություն է նախանշում։ «Օրինական ցանկությունը» փաստորեն միջազգային օրենքի համապատասխան ժողովրդային հանրաքվեին է ակնարկում՝ իբրև անհրաժեշտ նախաքայլ հանրապետության իրավական ճանաչման:
Տակավին, Ուրուգվայ-Հայաստան միջխորհրդարանական բարեկամության խմբի ղեկավար, Ուրուգվայի խորհրդարանի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի անդամ Ռուսեն Մարտինես Վելմոն, չի բացառել, որ իր երկիրը առաջինը լինի` Արցախի Հանրապետությունը ճանաչողը: Այս, որպես տեսություն պարզաբանել էր ուրուգվացի պետական գործիչը, հավելելով, որ ճանաչումը քաղաքական գործընթաց է և պետք է քայլ առ քայլ ընթանա:
Փաստորեն, այս քաղաքական գործընթացը քայլ առ քայլ է ընթանում: Արտգործնաախարարի կատարած հայտարարությունը, ապա նախագահ Սահակյանի այցելությունը Մոնտեվիդեո և այնտեղից Արցախի անկախության ճանաչման անհրաժեշտության հիշեցումը` ամբողջ տարածաշրջանում առաջադրելի խաղաղության համար, Ուրուգվայ-Հայաստան միջխորհրդարանական հանձնաժողովի աշխույժ բանակցությունները, տեղի Հայ Դատի գրասենյակի կատարած կարևոր կամրջումներն ու համադրումները, իսկ այժմ Ուրուգվայի Արևելյան Հանրապետության ներկայացուցիչների տան պալատի նախագահի շրջադարձային նշանակություն ունեցող այցն Արցախի Հանրապետություն և այնտեղից հնչած նախաճանաչման հայտարարությունները:
Այո՛, քայլ առ քայլ իրականացվող գործընթացի մասին է խոսքը, որին ներգրավված են Արցախի Հանրապետությունը, Հայ Դատի Հարավային Ամերիկայի հանձնախումբը, Ուրուգվայի թե՛ գործադիր և թե՛ օրենսդիր իշխանությունների ներկայացուցիչները և փաստորեն Հայաստանի Հանրապետությունը: Այս բոլորը հուշում են, որ իրավամբ ընթանում ենք դեպի Արցախի Հանրապետության իրավական ճանաչման առաջին հանգրվանը: Քայլ առ քայլ:
Շահան Գանտահարյան
«Ազդակ»ի գլխավոր խմբագիր