Հասարակական ոգևորությունը Հայաստանում անասելի մեծ է: Նույնիսկ դժվար է բացատրել, թե ինչն է այդ ամենի պատճառը:
Բանն այն է, որ գործոնները շատ են:
Դեր է կատարել արաբական ալիքը, որը ցույց տվեց, որ ամենաամուր թվացող և հսկայական նավթային ռեսուրսների վրա կառուցված բռնապետություններն անգամ կարող են հաշված օրերի ընթացքում տեղի տալ ժողովրդական ըմբոստությանը, ուր մնաց այն ամբողջատիրական համակարգերը, որոնք ապրում են արտասահմանյան վարկերի և տրանսֆերտների հաշվին:
Դեր է կատարել այն, որ իշխանությունն ակնհայտորեն չի կարողանում տիրապետել տնտեսական իրավիճակը, գների սրընթաց վերելքը, չի կարողանում քաղաքացիների համար ապահովել սոցիալական կայունություն, և ամեն օր նորանոր խմբեր են հայտնվում իշխանության տնտեսական քաղաքականությունից տուժողի դերում:
Դեր է կատարել այն, որ երկրի հիմնական ընդդիմություն հանդիսացող Հայ ազգային կոնգրեսը բավական ադեկվատ է գտնվել իրավիճակին և ակտիվացել է տևական հանդարտությունից հետո` փորձելով միավորել սոցիալական նորանոր խմբերի և շերտերի:
Դեր է կատարել այն, որ փորձում է ակտիվանալ նաև մեկ այլ հեղինակավոր ընդդիմադիր ուժ` «Ժառանգությունը», որի պատգամավորները ակտիվացել են բնակչության բողոքի ակցիաների անմիջական աջակցության գործում, իսկ առաջնորդ Րաֆֆի Հովհաննիսյանն էլ փորձում է անգամ ծայրահեղ անձնազոհություն պարունակող քայլերի միջոցով աշխուժացնել հասարակական, քաղաքացիական ֆոնը Հայաստանում:
Դեր է կատարել այն, որ անցած երեք տարիների ընթացքում Հայաստանի հասարակության մեջ գեներացվում էր մի նոր տեսակի` քաղաքացու տեսակի գործունեությունը, ձևավորումն ու կայացումը, ինչը վաղ թե ուշ ինչ-որ պահի արդեն տալու էր իր հսկայական էներգետիկ էֆեկտը:
Դեր է կատարել այն, որ տեղեկատվական տեխնոլոգիաների զարգացումը էլ ավելի է նպաստել մտածող մարդկանց ընդհանրական դաշտ ձևավորելուն և անգամ միմյանց իրարամերժ և հակադիր կարծիքների փոխանակությունը, շրջանառումը հասարակական կյանքում բերում է մտքի զորության ալիքի:
Դեր է կատարել նաև այն, որ կարծես թե բացակայում է ակտիվ միջազգային ճնշումը ազգային և պետական կարևոր հարցի` Ղարաբաղի հակամարտության գործընթացի կապակցությամբ:
Բնականաբար, դեր է կատարել նաև այն, որ իշխանությունն անցած երեք տարիների ընթացքում որևէ առարկայական բարեփոխում չի կատարել, որևէ հիմնարար հարց չի լուծել հօգուտ հասարակության, չի փորձել իրական երկխոսության մեջ մտնել հասարակության հետ և անկեղծորեն քննարկել ներքաղաքական ճգնաժամի արմատները: Մատուցվել են միայն քարոզչական իմիտացիաներ, որոնք էլ ավելի են զայրացրել հասարակությանը:
Դեր է կատարել և այն, որ անգամ այդ պարագաներում, անգամ այդպիսի լարված իրավիճակում իշխանությունը ոչ թե փորձում է հասկանալ իր սխալներն ու գնալ հասարակության հետ գոնե նվազագույն փոխզիջումների, այլ փորձում է հասարակական ոգևորությունը մարել ոստիկանական ահաբեկման մեթոդներով:
Դեր է կատարել նաև կոալիցիոն նոր հուշագիրը, որով իշխանությունը աննախադեպ մի բան արեց և ընտրություններից մեկ տարի առաջ փաստացի հստակ և թափանցիկ կերպով հայտարարեց, որ ընտրություն չի լինելու, և իշխանական ուժերն իրենք արդեն իսկ որոշել են, թե ինչ պատկեր են նկարելու խորհրդարանի և նախագահի ընտրությունների համար:
Այդ և գուցե տարբեր ու բազմաթիվ այլ գործոններ նպաստել են, որ Հայաստանում վերջին երեք տարիների համեմատ աննախադեպ մի հանրային ոգևորություն և սպասումների համակարգ ձևավորվի, որը սպասարկելու համար Հայ ազգային կոնգրեսն արդեն իսկ անցկացրել է մեկը մեկից տպավորիչ երկու հանրահավաք` փետրվարի 18 և մարտի 1: Այսօր կայանալիք հանրահավաքից հանրային սպասելիքը էլ ավելի մեծ է, թեև ակնհայտ է, որ կոնկրետություն չկա, և որևէ մեկը չի պատկերացնում, թե ինչ որոշումներ են կայացվելու այսօր: Բայց որ կայացվելու են, դա թերևս անկասկած է, որովհետև նախորդ` մարտի 1-ի հանրահավաքում Լևոն Տեր-Պետրոսյանը հայտարարեց, որ Կոնգրեսի հանրահավաքները վերածվում են հասարակական յուրօրինակ ֆորումի, որը օժտված է որոշումներ կայացնելու և իրացնելու իրավասությամբ: Ահա այսօր, ըստ էության, տեղի է ունենալու այդ ֆորումի, փաստացի այլընտրանքային հասարակական խորհրդարանի անդրանիկ նիստը: Ահա այդ առումով կան որոշ հանգամանքներ, որոնց վրա պետք է ուշադրություն դարձնել:
Նախ` այդ նիստը պետք է զերծ լինի ավելորդ էմոցիոնալությունից: Որքան էլ բարձր է էմոցիոնալ ֆոնը, որքան էլ մեծ են հանրային սպասումները, այդ թվում` ամենաարմատական տրամադրություններով համեմված, այդուհանդերձ դրանք ընդամենը կարող են խանգարել նոր ֆորմատի կայացմանը, ինչի համար առաջին հավաքը շատ կարևոր է:
Ինչ խոսք, խնդիրը չափազանց դժվար է, քանի որ կարելի է պրագմատիզմ ապահովել փոքր խմբերում, սակայն հասարակական հոծ բազմություններից պրագմատիզմի դոմինանտություն պահանջելը բավական դժվար է: Սակայն կա փորձ` փետրվարյան տասնօրյակի փորձը, որին ականատես եղանք 2008 թվականին: Չնայած էմոցիոնալ ֆանտաստիկ ֆոնին, փետրվարյան բազմությունն, այդուհանդերձ, չափազանց սթափ էր ու պրագմատիկ, ինչը թույլ չտվեց գործի դնել սադրիչների ինստիտուտը, կամ թույլ չտվեց արդյունք ստանալ այդ ինստիտուտի աշխատանքից:
Այժմ իրավիճակն ավելի ուրիշ է: Այժմ սթափություն պահանջվում է ոչ թե առկա մարտավարությանը հետևելու, այլ մարտավարական որոշումների կայացմանը մասնակցելու համար: Այսինքն` այսօրվա հանրահավաքի ամեն մի մասնակից քաղաքացի պետք է հանրահավաքի գնա հենց այդ գիտակցումով` ինքը որոշող է: Պետք չէ ավելորդ խանդավառություն և ավելորդ հեղափոխական բոցավառություն, որովհետև որքան այն մեծ լինի, այնքան մեծանում է հետագա հիասթափության վտանգը, որովհետև հասարակությունը գործ ունի ոչ թե ակնթարթի, այլ գործընթացի հետ: Պետք է գործընթացի պատրաստ լինել, ոչ թե ակնթարթի:
Այն, որ իրավիճակը Հայաստանում բուռն բնույթ է ձեռք բերել տարբեր գործոնների համադրության շնորհիվ, գալիս է հաստատելու, որ հասարակական ալիքը պետք է ինքնածրագրավորվի տևական գործընթացի ռեժիմով, որովհետև միայն այդ դեպքում է հնարավոր առավելագույնս արդյունավետ օգտագործել լիցքավորման բազմաճյուղ պատճառները: Ի վերջո հասարակությունը իր իրավունքների համար պայքարում կարող է հաջողել միայն այն դեպքում, երբ ունի այդ պատճառների գոնե գերակշիռ մասի վրա սեփական ազդեցության և դրանց վերահսկելիության համոզում: Հայաստանում վերափոխումների հիմնարար խնդրի լուծումը պետք է սկսել հենց այդտեղից` հանրային կյանքի թելերի հանդեպ վերահսկողության ամբողջացումից:
