«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է «Ղարաբաղ» կոմիտեի անդամ Սամսոն Ղազարյանը
– Պարոն Ղազարյան, Դուք եղել եք «Ղարաբաղ» կոմիտեի անդամ, պայքարել Հայաստանի և Ղարաբաղի անկախության համար: Այն ժամանակ կարո՞ղ էիք պատկերացնել, որ 88-ից քսան տարի անց հայ ժողովուրդը կկանգնի նույն մարտահրավերների առաջ և ստիպված կլինի պայքարել Հայաստանն իշխող ռեժիմից ազատագրելու համար:
– 88-ին, երբ մենք ոտքի կանգնեցինք, հայ ժողովուրդն արթնացավ 70-ամյա թմբիրից, պայքարը ազգային-ազատագրական էր: Երբ մենք եկանք իշխանության, ազգային-ազատագրական պատերազմն ավարտվեց 1994 թ.: 1995 թ. ընդունվեց Սահմանադրությունը: Այն ժամանակ «Ղարաբաղ» կոմիտեի անդամները, որոնք կազմում էին Շարժման միջուկը, ունեին իրենց տեսլականը և պատկերացնում էին, թե ինչպիսին պետք է լինի երկիրը: 1999 թվականից հետո, ցավոք, Հայաստանը սկսեց ղեկավարել մեկ հոգի: Վերջին տասներեք տարիների ընթացքում, ըստ էության, պետական ապարատը չի աշխատում, և իրականացվում է միանձնյա ղեկավարում: Միանձնյա ղեկավարումը միտված է քաղաքացուն վերածելու հպատակի: Ես դա ասել եմ նաև 2006 և 2007 թթ.: 2007 թ. փետրվարի 20-ին իմ առաջին ելույթում էլ եմ դա ասել, երբ արդեն ձևավորվել էր «Այլընտրանքը»: Իսկ եթե չկա մարդը, քաղաքացին, երկրի տիրոջ գիտակցությունը, ապա սկսվում է արտագաղթը, որի պատճառով մենք կորցնելու ենք ոչ միայն Ղարաբաղը, այլև` Հայաստանը: Պետական ապարատը, իրավապահ համակարգը, հեռուստատեսությունը ծառայում են քաղաքացուն հպատակի վերածելու ծրագրավորված գործընթացին:
– Ինչո՞ւ, ըստ Ձեզ, Հայաստանում գործընթացներն ընթացան այն հունով, որ Անկախությունից քսան տարի անց էլ շարունակում են մարդկանց հետապնդել իրենց քաղաքական հայացքների համար ԿԳԲ-ական մեթոդներով:
– Հայաստանի անկախության առաջին տարիներին Հայաստանը համարվում էր «ժողովրդավարության կղզյակ»: Ցավոք, ժողովրդավարացման գործընթացը Ռոբերտ Քոչարյանի իշխանության օրոք էականորեն խեղվեց: Պատճառը Ռոբերտ Քոչարյանի ոչ լեգիտիմ լինելն էր թե՛ 1998, թե՛ 2003 թվականներին: Իսկ Սերժ Սարգսյանը իշխանության եկավ Մարտի 1-ի սպանդի արդյունքում: Իշխանությունները քաղաքացուն հպատակի վերածելու համար այնպես արեցին, որ նրան դուրս դնեն օրենքի դաշտից: Երբ Լևոն Տեր-Պետրոսյանն ասում էր, որ ապրում ենք ավազակապետության մեջ, ըստ իս, նկատի ուներ, որ օրենքները չեն գործում, չեն գործում դատական մարմինները: Ուժային կառույցները, իրավապահ համակարգը վերածվել են կամակատարների և գործում են իրենց իրավասության շրջանակներից դուրս` կատարելով ապօրինի հրամաններ:
-Վերջին հանրահավաքում Լևոն Տեր-Պետրոսյանը հայտարարեց, որ Հայ ազգային կոնգրեսի հանրահավաքները ընթացիկ քաղաքական ակցիաներից վերածվում են հասարակության ինքնակառավարման յուրատեսակ ֆորումի` օժտված որոշումներ կայացնելու և դրանք գործադրելու լիակատար իրավասությամբ: Մամուլում արձագանքներ եղան, որ այդպիսով Լևոն Տեր-Պետրոսյանը փորձում է հասարակությանը ներգրավել որոշումներ կայացնելու պրոցեսում: ՀԱԿ-ի ակտիվիստները գոնե վերջին երեք տարվա ընթացքում քաղաքացիական խիզախություն ու սկզբունքայնություն են ցուցաբերել և այս կամ այն կերպ ազդել այդ որոշումներ կայացնելու վրա: Ինչո՞ւ հիմա հանկարծ հիշեցին այդ մասին:
-Շատ էական տարբերություն կա վերջին երեք տարվա քաղաքացիական հասարակության գործունեության և Լևոն Տեր-Պետրոսյանի այսօրվա առաջարկի միջև: Ժամանակը ցույց տվեց, որ Սերժ Սարգսյանը մերժում է Լևոն Տեր-Պետրոսյանի բոլոր առաջարկները: Ըստ իս, Լևոն Տեր-Պետրոսյանի` ֆորումի մասին առաջարկը հանգեցնում է երկիշխանության հաստատման: Առաջիկա հանրահավաքը ցույց կտա, թե ինչ զարգացումներ կլինեն: 1988 թվականին էլ էր երկիշխանություն հաստատվել Ազատության հրապարակում: Այն ժամանակ էլ իշխանությունը հարկադրված կատարում էր հանրահավաքի որոշումները: Ես չէի ցանկանա, որ երկիշխանությունը վերածվի տևական գործիքի:
– 88-ին էլ էին իշխանությունները «Ղարաբաղ» կոմիտեի անդամներին, Շարժման ակտիվիստներին հետապնդում իրենց քաղաքական հայացքների համար: Ի՞նչ նմանություններ և տարբերություններ եք տեսնում հետապնդումների այն ժամանակվա և այժմյան մեթոդների միջև:
– Անկեղծ ասած, այն ժամանակ իրավապահ մարմինները այսպիսի մեթոդներով չէին գործում: Գուցե դա պայմանավորված էր այն բանով, որ Շարժումը ազգային-ազատագրական էր: Ազգային անվտանգության ծառայության և ներքին գործերի ստորաբաժանումների աշխատակիցների մեծ մասը համագործակցում էին ժողովրդի հետ, ժողովրդի կողքին էին: Հիմա իշխանությունները շահարկում են, որ եթե անկայունություն լինի, Ղարաբաղը կհանձնենք: Իսկ դա միտումնավոր շահարկում է: Նրանք ընդամենը վախենում են իշխանությունը կորցնելու և իրենց շահույթները կրկնապատկել չկարողանալու հեռանկարից: Իսկ հիմա մենք ժամանակ չունենք հերթական շահարկումների համար:
– Ինչո՞ւ չունենք:
– «Ղարաբաղ» կոմիտեի առաջին կազմում կային նաև ղարաբաղյան ծագում ունեցող չորս անձինք: Ընդհանուր առմամբ, գոյություն ունի տեղական հայրենասիրություն: Իմ տպավորությամբ` ղարաբաղցիների մոտ այն ուներ հիվանդագին դրսևորում: 1988 թ. մայիսի 19-ի երեկոյան լուրջ բանավեճ ծագեց «Ղարաբաղ» կոմիտեի ղարաբաղյան թևի և հայաստանցիներիս միջև: Ներկաներ կային նաև «Կռունկ» կոմիտեից: Նրանցից մեկն ասում էր` սա մեր կռիվն է, մենք էլ պետք է ղեկավարենք այդ Շարժումը: Ես այն ժամանակ ասացի, թե Ղարաբաղը միայն ձերը չէ, Ղարաբաղը նաև իմն է, բոլորինս է, որովհետև եթե Ղարաբաղը տանք, վաղը ռազմաճակատի գիծը կհասնի Երևան: Չորս ղարաբաղցի անդամները հեռացան կոմիտեից, կոմիտեն համալրեցին Լևոն Տեր-Պետրոսյանը, Բաբկեն Արարքցյանը, Դավիթ Վարդանյանը, և նոր կազմով կոմիտեն տարա՞վ հաղթանակ, թե՞ ոչ: Իսկ տարիներ անց ո՞ւր հասանք, ինչի՞ վերածվեց մեր հաղթանակն այսօր: Ռոբերտ Քոչարյանի և Սերժ Սարգսյանի մեղքով ակնհայտ է հայաստանցի-ղարաբաղցի հակադրությունը, ինչը խիստ վտանգավոր է ու դատապարտելի և հրամայաբար խմբագրման անհրաժեշտություն ունի:
Ես կարծում եմ, որ հիմա այդ խմբագրումը հնարավոր է, որովհետև Սերժ Սարգսյանը, իմ խորին համոզմամբ, ամենևին էլ Ռոբերտ Քոչարյան չէ, ինչպես պնդում են նրանց սիամական երկվորյակներ համարողները: Նույնիսկ երկվորյակները նման չեն իրար, որովեհետև տարբեր հոգիներ են: Եթե Ռոբերտ Քոչարյանը առաջնորդվում էր տղայական մտածելակերպով, և նրա հետ հնարավոր չէր երկխոսություն, ապա Սերժ Սարգսյանն ունի լսելու ունակություն: Ծաղկաձորում ունեցած իր ելույթում խոսելով երկու թիմերում առկա փորձառու գործիչների մասին, նա նաև խոսում էր նկրտումների անթույլատրելիության մասին: Եթե ինքը համոզված է, որ չունի նկրտումներ, ապա պետք է հասկանա, որ իրավիճակը լուրջ է և օրհասական:
– ՀԱԿ-ը միշտ մերժել է հեղափոխությունը: Սակայն թե՛ դատարաններում, թե՛ հանրահավաքներում երեք տարի է, ինչ հնչում են հեղափոխական կոչեր:
– 88-ին էլ էինք մենք դեմ հեղափոխությանը: «Ղարաբաղ» կոմիտեն երբեք հեղափոխություն չի արել: Մեր Շարժումն էլ հետագայում կոչեցին «թավշյա հեղափոխություն»: Ի՞նչ է նշանակում հեղափոխություն: Հեղափոխությունը շատ տարողունակ հասկացություն է: Հեղափոխություն կարող է լինել, օրինակ, Սերժ Սարգսյանի և իր թիմի` նկրտումներից ձերբազատվելը և Լևոն Տեր-Պետրոսյանի կոչին անսալը:
