Այսօր Երուսաղեմի հայկական համայնքում 1500 հայ կա, իսկ երկրում` ընդհանուր թվով մոտ 20.000:
Երուսաղեմի Սուրբ Հակոբյանց միաբանության շուրջ ծավալված խնդիրները` պայմանավորված Թորգոմ պատրիարքի հիվանդության, ծերության, քաղաքական, կալվածատիրական և այլ խնդիրներով, գնալով թվում են պակաս լուծելի: Թեև դեռ անցյալ տարի` նոյեմբերի 18-ին, միաբանությունում տարեկան ժողով գումարեցին, որտեղ ըստ էության որոշեցին մինչև 2011 թվականի մարտը միաբանության կանոնակարգ մշակել, ըստ որի` նաև ընտրել աթոռակից պատրիարք (իսկ որ աթոռակից պատրիարքի ընտրությունը հույժ կարևոր է, որևէ մեկի համար գաղտնիք չէ. շարունակ գողություն, հողերի վաճառք և այլն), բայց պարզվում է` այսքանից հետո անգամ սայլը տեղից չի շարժվել:
Բանն այն է, որ պատմությունը ցույց է տալիս, որ պատրիարքների (ներկա դրությամբ Թորգոմ պատրիարքի) հիվանդությունները շատ հաճախ պատճառ են հանդիսացել կամ պատրվակ են եղել միաբանության մեջ տեղի ունեցող շատ ապօրինությունների. գանձարաններից գումար գողանալը, հողատարածքներ վաճառելը դարձել է սովորական երևույթ, ինչպես ասում են` իրենք տնօրինում են ողջ հարստությունը ինչպես ուզեն: Պատճառն այն է, որ մինչև հիմա չկա ինչ-որ առումով այս ամենին վերահսկողություն, հակակշիռ: Ըստ էության, Երուսաղեմի միաբանությունը բացարձակ անկախություն ունի և կախում չունի Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնից, ինչն էլ կարծես կալվածքները տնօրինելը բավականին հեշտացրել է: Կարճ ասած` անում են այն, ինչ ուզում են: Իսկ Երուսաղեմի սուրբ Հակոբյանց միաբանությունը բացարձակ անկախություն ստացավ 1931-38թթ., Թորգոմ արքեպիսկոպոս Գուշակյանն ընտրվեց պատրիարք, հենց այդ ժամանակ էլ բրիտանական կառավարությունը չհամաձայնեց Մայր Աթոռի միջամտությանը պատրիարքի ընտրություններին, ինչը շատ նպատակահարմար էր միաբանությանը: Թեև ինչ-որ առումով միշտ էլ Մայր Աթոռը հետևողական է եղել այս խնդրին: Բավական է հիշել, որ նոյեմբերին տեղի ունեցած ժողովին Վեհափառը երկու արքեպիսկոպոս էր ուղարկել Երուսաղեմ, որոնք ոչ այնքան լավ ընդունելության էին արժանացել:
Երուսաղեմի պատրիարքության միաբան Արիս արքեպիսկոպոս Շիրվանյանից փորձեցինք ճշտել` արդյո՞ք կանոնակարգի մշակման, աթոռակից պատրիարքի ընտրության հետ կապված կան որոշակի փոփոխություններ: Ըստ նրա` աթոռակցի կանոնների հանձնախումբը տակավին իր գործը չի ավարտել, այնպես որ հավանական է, որ մարտ ամսին այդ ուղղությամբ անգամ միաբանական ժողով չգումարվի: Ժողովի հետաձգման պատճառը, ըստ արքեպիսկոպոսի, ժամանակի կարճ լինելն էր, դրա համար չեն ավարտել:
Թեև Արիս սրբազանը հավատացնում է, որ Թորգոմ պատրիարքի առողջական վիճակի վատթարացումը (նա հիմա առավել շատ ծնկների ցավից է բողոքում) իրենց բնականոն աշխատանքներին չի խանգարում, նա դեռ իր գործի «գլխին» է: Ճիշտ է, նշում է, որ միայն կանոնադրության հարցը չէ. «Բազում այլ խնդիրներ կան միաբանության առաջ ծառացած, որոնք առօրյա ընթացքի մեջ իրենց հետապնդումները կունենան պաշտոնյաների կողմից, այնպես որ` գործը ընթանում է, պատրիարքի ֆիզիկական անկարողությունը պատճառ չէ, որ մենք մեր գործերը չկատարենք», – նկատում է Արիս սրբազանը:
Իսկ Խաժակ սրբազանի արտահայտած այն միտքը, ըստ որի, հարկավոր է աթոռակից պատրիարքի ընտրություն, քանի որ հարկավոր է վարչական մեքենան զորացնել, կարծես այնքան էլ չի կիսում Արիս սրբազանը, քանի որ համարում է սա Խաժակ սրբազանի անձնական կարծիքը և ասում, որ տեղյակ չէ` ինչ կա նրա մտքում:
Զարմանալի է, սակայն Արիս արքեպիսկոպոս Շիրվանյանը միաբանության գողությունների հետ կապված չի ուզում խոսել, մանրամասնել. «Ես չեմ ուզում խորանալ հարցերի մանրամասնությունների մեջ, այնպես որ` ընթացիկ գործերը կատարվում են, իսկ ուրիշ լուծման կարոտ հարցերն արդեն քննարկվում են պատրիարքի նախագահությամբ գումարվող ժողովների ընթացքում, և կանոնավոր կերպով ժողովը կգումարվի շաբաթը մեկ-երկու անգամ: Բազմակի հարցեր ունենք այստեղ իբրև պատրիարքություն` կալվածական, պետական հարաբերության, կրթական և այլն»:
Հարկ է նկատել, որ վերջին շրջանում հույների հետ հարաբերությունները մի քիչ «բարվոք» վիճակում են. անցյալ ամիս պաշտոնական հարաբերություններ են վերահաստատվել, թեև ինչպես նկատում է Արիս սրբազանը, որոշ հարցեր դեռ որ մնում են անհույս, օրինակ` լույսի հետ առնչվող հարցերը չեն լուծվել. «Մեր փառավոր ավանդության և կարգուկանոնի շուրջ լույսը թուրք գերեզմանից դուրս բերելու սկզբունքային համաձայնություն գոյացած չէ»: Իսկ թե որ ժամանակահատվածում կլինեն աթոռակից պատրիարքի ընտրությունները կամ ով կլինի հավանական թեկնածուն, սրբազանը չի կարող ասել, միայն ասում է, որ ամեն ոք` սկսած 35 տարեկանից, օրենքով կարող է դնել իր թեկնածությունը:
Այնուամենայնիվ, այսօր դեռ շարունակում է անորոշ մնալ Երուսաղեմի միաբանության ճակատագիրը, քանի դեռ պատրիարքները մեկը մյուսի հետևից շարունակում են թալանել ունեցվածքը: Բավական է հիշել Թորգոմ պատրիարքի գործարքը, երբ 39 միլիոն դոլարի հող վաճառեց, հետո արդարացավ, թե իբր ինքը մեղավոր չէ, կալվածոց տեսուչն է մեղավոր, նրա նախորդն էլ, բոլորն էլ էդպես են վարվել, ու կվարվեն դեռ այնքան ժամանակ, քանի դեռ չկա զսպաշապիկ:
Սիրանույշ Պապյան, «Ժամանակ» օրաթերթ
