«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է տնտեսագետ Վահագն Խաչատրյանը:
– Պարոն Խաչատրյան, օրերս ֆինանսների նորանշանակ նախարար Գագիկ Խաչատրյանը նշել էր, թե աշխարհի 35 երկրներում հարկային մարմինները ֆինանսների նախարարության կազմում են: Ձեր կարծիքով՝ որքանո՞վ էր նպատակահարմար Պետական եկամուտների կոմիտեն Ֆինանսների նախարարության կազմ մտցնելը Հայաստանի պարագայում:
– Նպատակահարմարության գնահատականը տալու համար պետք է հասկանանք` ինչ խնդիր էին փորձում լուծել այդ միացմամբ: Այսօր Հայաստանի տնտեսության խնդիրները կապված չեն նրա հետ, թե որ նախարարությունը կամ կառույցը ում հետ է միացված կամ ումից է առանձնացված: Մեր տնտեսական խնդիրները գտնվում են քաղաքական դաշտում: Քանի դեռ չկա քաղաքական թիմ, որը կլուծեր կոռուպցիան վերացնելու խնդիրը, նման միավորումներով որևէ հարց չի լուծվի: 30, 40, թե 100 երկրում ինչպես է` կարևոր չէ, կարևորն այն է, թե այնտեղ, որտեղ այդ կառույցները միացված են` ինչ հարց է լուծվել, և այնտեղ, որտեղ առանձին են՝ ինչ խնդիր է լուծվել:
Օրերս հրապարակվեց ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալության ծրագրերից մեկի շրջանակում կատարված հարցման արդյունքը հարկային ու մաքսային համակարգերի վերաբերյալ: Այն 260 էջանոց փաստաթուղթ է, որտեղ մի քանի կարևոր խնդիր էր մատնանշված: Այն է` հասարակության ու գործարարների շրջանում այդ կառույցների հանդեպ վստահություն չկա, նրանք համարվում են կոռումպացված կառույցներ, իսկ նրանց գործունեությունն ու համապատասխան օրենսդրական դաշտը անկանխատեսելի է:
– Նոր կառավարությունը ներկայացրել է մի նախագիծ, որով նախատեսում է վերացնել խոշոր հարկատուների հաշվետվությունների աուդիտի պարտադրանքն ու մտցնել այլընտրանքային հարկային ստուգումների ինստիտուտը: Դա հիմնավորվում է նրանով, որ բիզնեսին պետք է հնարավորություն տալ ինքնուրույն որոշել` օգտվել հարկայի՞ն մարմինների կողմից կատարվող ստուգումներից, թե՞ ֆինանսական աուդիտից:
– Սա անընդունելի է ինձ համար, համոզված եմ` նաև շատերի: Պատահական չէ, որ Հայաստանում ամերիկյան առևտրի պալատը բացասական գնահատական տվեց: Սա անհավասար պայմաններ է ստեղծում բիզնեսի համար, քանի որ նրանք, որոնք հնարավորություն ունեն հարկային մարմիններին վճարելու` կստուգվեն ու սխալների համար չեն պատժվի, իսկ նրանք, որոնք այդ հնարավորությունը չունեն, ֆինանսական աուդիտ կանեն, բայց դրա արդյունքները հարկայինը չի ընդունի: Սա նշանակում է պետական լիազորություններն օգտագործել` մասնավոր եկամուտներ ստանալու համար: Ըստ էության, օրինականացվում է հարկային մարմիններին տրվող կաշառքը: Շատ զարմանալի ու անընդունելի է նաև հարկային մարմինների կողմից ստուգման դիմաց նախատեսված վճարների չափի միջակայքը` 10-ից 500 մլն դրամ: Բացատրելի չէ սա:
– Նախորդ կառավարության գործունեությունը սուր քննադատության էր արժանանում ընդդիմության կողմից: Կարծես թե նաև դրա պատճառով որոշ բաների հնարավոր եղավ հասնել, օրինակ` կենսաթոշակային կուտակային համակարգի պարագայում: Ձեր կարծիքով՝ ինչպիսի՞ն կարող է լինել այս նոր կառավարությունը, ինչո՞վ կարող է այն տարբերվել նախորդից:
– Չեմ էլ ուզում առանձնացնել այդ կառավարությունները, ավելորդ եմ համարում նույնիսկ այս նոր ծրագիրը, որ ներկայացվելու է ԱԺ, լուրջ ընդունել: Ի սկզբանե գործող համակարգը չի աշխատում քաղաքացիների բարեկեցության բարձրացման ուղղությամբ, այլ նպաստում է իշխանությանը մոտ գտնվող մարդկանց անձնական հարստության մեծացմանը: Եթե նայենք, թե վերջին 10 տարիներին իշխանության ներկայացուցիչների և նրանց մոտ կանգնած մարդկանց անձնական ունեցվածքը ինչքանով է ավելացել, և դա համեմատենք քաղաքացիների եկամուտների փոփոխության հետ, պատկերը առավել պարզ կդառնա: Կա քաղաքական մեծամասնություն, որը մենաշնորհ ունի քաղաքական դաշտում, տնտեսական դաշտում: Այս միակուսակցական համակարգի պայմաններում ի սկզբանե բացառված է որևէ հաջողություն ակնկալել տնտեսական կամ քաղաքական համակարգում: Նախորդ կառավարության ծրագրի մեջ գրված չէր, որ պետք է արտագաղթն ու արտաքին պարտքը մեծացնել, կենսամակարդակն իջեցնել, ներդրումները պակասեցնել և այլն: Հակառակը՝ շատ լավ բաներ էին գրված: Այնպես որ, պետք չէ լուրջ վերաբերվել նաև այս կառավարության ծրագրերին:
– Այդ դեպքում ի՞նչ իմաստ ուներ կառավարության ու վարչապետի փոփոխությունը: Չէ՞ որ ԱԺ ոչ իշխանական ուժերն ակտիվ պայքարում էին դրա համար և, ըստ էության, հասան դրան: Տպավորություն է ստեղծվում, որ քառյակի գործունեությունը Տիգրան Սարգսյանին Հովիկ Աբրահամյանով փոխարինելու համար էր:
– Կոնկրետ ՀԱԿ-ի դիրքորոշումը շատ հստակ հրապարակավ ներկայացվել է: Մենք սա համարել ենք միջանկյալ քայլ` իշխանափոխության հասնելու ճանապարհին: Հրաժարականի ընթացակարգերը, երբ որ կառավարության ծրագիրը 2 անգամ հավանության չարժանանար, հնարավորություն էին տալիս հասնել ԱԺ արտահերթ ընտրությունների: Քառյակի միջոցով մենք առաջին փուլին հասել ենք: Հիմա խնդիրն այն է, որ աշխատենք քառյակի մեր մյուս գործընկերների հետ, որպեսզի նրանք էլ գործեն այն ուղղությամբ, ինչ մենք ենք գործում: Նրանց մի մասն ասում է` սպասենք ծրագրին, մենք ասում ենք` չունենալով որևէ ակնկալիք այդ ծրագրից, կսպասենք ձեր վերջնական դիրքորոշմանը: Շատ բաց և հստակ է մեր գործելակերպը: Եվ հաջողության հասնելու համար հասարակության ավելի լայն շերտերի ու մեր դիրքորոշումը կիսող ԱԺ-ի քաղաքական ուժերի աջակցության կարիքն ունենք:
Լուսանկարը՝ Photolure-ի
