«Առաջին լրատվական»-ի Realpolitik հաղորդաշարի հեղինակ Արման Բաբաջանյանի առաջին հյուրը Հայ ազգային կոնգրեսի ներկայացուցիչ Դավիթ Շահնազարյանն է:
– Պարոն Շահնազարյան, մարտ 1-ի հանրահավաքից հետո երկրում սկիզբ առած գործընթացները խոսում են այն մասին, որ իրավիճակ է փոխվել: Խոսքը մարտի 3-ին «Ժառանգություն» պատգամավորական խմբակցության անդամների նկատմամբ ոստիկանության բռնարարքներին է առնչվում։ Դրանից հետո եղան իշխանության տարաբնույթ մեկնաբանություններն ու արձագանքները մարտ 1-ին ընդդիմության առաջնորդի` Լևոն Տեր-Պետրոսյանի առաջ քաշած պահանջների վերաբերյալ, ապա՝ Հայ ազգային կոնգրեսի երիտասարդ ակտիվիստների նկատմամբ բռնաճնշումները: Մինչև իսկ Ծաղկաձորում Սերժ Սարգսյանը առաջին անգամ իր չսիրած բառով «ռևերանսներ» արեց Հայ ազգային կոնգրեսի առաջ`տարաբանույթ մեկնաբանությունների տեղիք տալով, որի վերջաբանն էր Սամսոն Խաչատրյանի ձերբակալությունը (72 ժամը չլրացած՝ դատարանը պետք է կալանքի սանկցիա տա): Այս ամբողջ շղթան որքանո՞վ եք կապակցված տեսնում, որքանո՞վ եք այս ամենը ներքին շարժման տրամաբանության մեջ ներքին գործընթացների հետ կապում, և որքանո՞վ է այս ամենի արտաքին ազդեցության աստիճանը:
– Նախ շնորհակալություն հրավերի համար, նաև շնորհավորում եմ «Առաջին»-ին, որը սկսում է արդեն ինտերնետային հեռուստատեսային հաղորդումները:
Դուք նշեցիք, որ Հայաստանում իրավիճակի փոփոխություն կա։ Նախ ասեմ, որ երեք տարի է՝ Հայաստանում գոյություն ունի օրըստօրե ավելի խորացող քաղաքական ճգնաժամ, դրան ավելացել է սոցիալ-տնտեսական ծանր և ճգնաժամային իրավիճակը։ Եվ ինչպես նշեցիք` մարտի 1-ի հանրահավաքում հնչեցվել է իշխանություններին ուղղված 15 պահանջ:
Ձեր թված բոլոր գործողությունները, այդ թվում՝ Սերժ Սարգսյանի գնահատականները` կապված Կոնգրեսի գործունեության և հանրահավաքների հետ, ինձ բերում են մի եզրակացության, որ իշխանության խոսքը և գործը իրարից ուղղակիորեն տարբերվում են: Խոսքը ունի երկու նպատակ` պոպուլիզմ և դրսին է ուղղված, իսկ գործը այն բռնություններն են, որոնք շարունակվում են։ Մասնավորապես ես կառաձնացնեի Սամսոն Խաչատրյանի ձերբակալությունը: Խստորեն դատապարտում եմ դա, համարում եմ, որ իշխանությունը այս երեք տարիների ընթացքում երբեք չի գործել կոռեկտության սահմաններում, առաջին հերթին՝ ոստիկանությունը, որը պարբերաբար և հետևողականորեն խախտում է օրենքը։ Օրինակ՝ ոստիկանապետի հայտարարությունները. դրանց պետք է իրավական գնահատական տրվի, որովհետև այդ հայտարարություններով հստակ երևում է, որ ոստիկանությունը քաղաքականացված մարմին է և գործում է քաղաքական ինչ-որ շահերից ելնելով:
Սամսոն Խաչատրյանի ձերբակալությունը բերում է մի եզրակացության, որ իրականում իշխանությունը ժողովրդին, բռնությունից բացի, ոչինչ չունի առաջարկելու:
– Այդ դեպքում` ինչպե՞ս եք բացատրում Սերժ Սարգսյանի հայտարարությունը, թե` ընդդիմության շարքերում կան մարդիկ, ովքեր այս պետության հիմքում են կանգնած, և նրա մոտ տրամադրության որոշակի փոփոխություն է ձևավորվել:
– Նախ ասեմ, որ նա նշել է, թե նաև իշխանությունում կան այդպիսի մարդիկ: Եթե կան այդպիսիք` դրանք շատ ավելի քիչ են, քան ընդդիմության մեջ: Երկրորդ, կարծես թե նրան շատ է մտահոգում ընդդիմության այս արժանապատիվ և օրինական կեցվածքը, որը երեք տարի շարունակ, չնայած իշխանության, հատկապես ոստիկանության կողմից բազմաթիվ սադրանքներին, չի շեղվել այս ուղուց: Իշխանությունը այս քայլերով և Սամսոն Խաչատրյանի ձերբակալությամբ կարծես թե փորձում է դրդել ընդդիմությանը գնալ պայքարի այն ձևերին, որոնք մեզ համար եղել են անընդունելի: Բռնությունը մենք դատապարտել ենք, իսկ, կրկնում եմ, իշխանությունը կարծես թե, բռնությունից բացի, ոչինչ չունի առաջարկելու, քաղաքական որևէ արգումենտ, քաղաքական էություն չունի:
– Պարոն Շահնազարյան, սա է մշտապես եղել իշխանության գործելաոճը, և ընդդիմությունը ևս քանիցս խոստովանել է, որ, ըստ էության, իշխանությունը ասում է` իմ ձեռքում կա իշխանություն, զենք, և եթե ինձ հետ խոսելու ցանկություն կա` միայն այս եղանակն է ինձ համար ընդունելի, այդ լեզուն, խոսակցության այդ հարթակը:
– Իշխանությունը սարսափում է երկխոսությունից, որովհետև քաղաքական արգումենտներ բացարձակապես չունի, և դրանով եմ բացատրում նաև այն հանգամանքը, որ քաղբանտարկյալներին ազատ ազատելու պահանջին ի պատասխան, որը թիվ մեկ պահանջն էր 15-ից, մենք այսօր 9 քաղբանտարկյալի փոխարեն ունենք արդեն 10 քաղբանտարկյալ: Կարծում եմ, որ իշխանության ներսում խուճապային տրամադրությունները գերիշխող են, և այս քայլը ուղղված է նաև հենց ներսում այդ տրամադրությունների աճը կասեցնելուն:
– Այդ խուճապային տրամադրությունները որտե՞ղ եք տեսնում, որովհետև, իմ գնահատմամբ, Սերժ Սարգսյանի վերջին ելույթը բավական լուրջ հիմքեր ուներ:
– Այդ ելույթի հասցեատերը, կարծում եմ, արտաքին աշխարհն էր: Ի՞նչ էր ասում: Փորձում է հիմա՞ բարեփոխումներ անել: Երեք տարի ժամանակ ունեին այդ բարեփոխումները անելու համար։ Իրականում հենց կառավարության ողջ գործունեությունը բերեց նրան, որ իրավիճակը վատից դարձավ վատթարագույն: Ես գալիս եմ մեկ այլ եզրակացության, որ իր գործողություններով կառավարությունը ընդհանրապես նպատակ ունի խթանել, ավելացնել արտագաղթը: Հարվածի տակ է հատկապես մանր բիզնեսը, ձեռնարկատիրությունը, և հետևողականորեն է տարվում այդ քաղաքականությունը: Իսկ որ ասվում է` մենք այս կփոխենք, այն կբարեփոխենք, դա բացարձակապես որևէ հիմք չունի: Այս իշխանությունը ի վիճակի չէ որևէ բան բարեփոխելու:
– ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպան Մարի Յովանովիչը ընդդիմության հանրահավաքի նախօրեին և դրանից հետո երկու անգամ հանրության առջև հանդես եկավ շատ կարևոր ուղերձով՝ նշելով, որ ԱՄՆ գործընկեր է դիտվում այն իշխանությունը, որը լսել գիտի իր հասարակությանը: Մարտի 15-ին սպասվում է ԵԽԽՎ Հայաստանի հարցով համազեկուցողների այցը: Հատկապես ո՞ր արտաքին ուղղությամբ է Ս.Սարգսյանը իր այս հայտարարությամբ փորձում սիրաշահել ընդդիմությանը:
– Արևմտյան ուղղությամբ, հասցեատերը արևմուտքն է, բայց իրականությունը բռնությունների շարունակությունն է: Դուք նշեցիք միջազգային գործընթացներ, սրան հավելեմ. հիմա այն, ինչ տեղի է ունենում Հայաստանում, այն քաղաքացիական ակտիվության աճը, որ տեսնում ենք Հայաստանում, շատ ավելի կարևոր է, քան միջազգային բոլոր գործընթացները՝ իրար հետ վերցրած: Մի անգամ ևս ուզում եմ վերահաստատել Հայ ազգային կոնգրեսի այն սկզբունքը, որը որդեգրված է առաջին օրվանից` միայն ու միայն մեր գործն է, ՀՀ քաղաքացիներիս գործն է Հայաստանում ժողովրդավարություն հաստատելը:
– Պարոն Շահնազարյան, այս ակտիվությունը և, միաժամանակ, նաև ղարաբաղյան գործընթացում նկատվող ակտիվությունը, երբ ԱՄՆ-ը՝ իր հերթին, ՌԴ-ն՝ իր հերթին բավական ակտիվորեն ներգրավվել են գործընթացի մեջ, կարո՞ղ են ղարաբաղյան հանգուցալուծման այնպիսի մի իրավիճակ ստեղծել, որ շարժումը և շարժման նպատակները նորից մղվեն երկրորդ պլան, և Ղարաբաղյան գործընթացի հայանպաստ կարգավորման հանգույն առժամանակ կասեցվի Հայաստանում ժողովրդավարություն հաստատելու գործընթացը:
– Մի անգամ էլ կրկնեմ շատ պարզ մի ճշմարտություն` ԼՂ հիմնախնդրի կարգավորման միակ երաշխիքը ժողովրդավարական Հայաստանն է. սա անվիճելի, անհերքելի ճշմարտություն է: ԼՂ-ի ամենամեծ սպառնալիքը այսօր Հայաստանի թիվ մեկ քաղբանտարկյալն է` Ազատության հրապարակը: Եվ Ազատության հրապարակի ազատագրմամբ Ղարաբաղը կստանա անվտանգության երաշխիքներ: Այստեղ այլընտրանք լինել չի կարող: Հավելենք նաև, որ իշխանությունները իրենց սադրանքներով չեն կարողանա ընդդիմությանը, Հայ ազգային կոնգրեսին շեղել այն ուղուց, որով մենք պայքարում ենք: Մենք չենք ուզում ապակայունացում, և իշխանափոխությունը արտահերթ ընտրությունների միջոցով տեղի է ունենալու առանց որևէ ապակայունացման: Իշխանությունները հիմա լուրջ երկընտրանքի առաջ են. նրանք պետք է հասկանան, որ եթե մի փոքր անգամ մտածում են Հայաստանի Հանրապետության և ժողովրդի մասին` չպետք է գնան այդ ցնցումներին: Օրինակները շատ վառ են, թե ինչպես է ավարտվում նման ռեժիմների ճակատագիրը:
– 2009 թ. մարտի 1-ին Լևոն Տեր-Պետրոսյանը հայտարարել է, որ մեր բառապաշարից պետք է դուրս մղենք «հեղափոխություն», «ապստամբություն» բառերը, սակայն 2011 թ. մարտի 1-ին քվեարկության դրվեցին 15 պահանջները, որոնք ներկայացվեցին, և, փաստորեն, օրակարգային է դառնում այն ճանապարհը, որը կորոշի ժողովուրդը: Կարո՞ղ ենք ասել, որ այսուհետ Կոնգրեսը և Կոնգրեսի առաջնորդները առաջնորդվելու են, իրենց գործողությունները կառուցելու են հասարակությունից եկած պատվերի համաձայն:
– Միանգամայն ճիշտ եք` այդ պատվերի համաձայն, և մարտի 1-ի հանրահավաքում հայտարարվեց, որ այսուհետև մեր հանրահավաքները հասարակության ինքնակառավարման մարմիններ են, որոշում ընդունող մարմիններ: Բայց դա բացարձակապես չի հակասում 2009 թ. ասածին, որովհետև մեզ համար այն սկզբունքները, որոնք որդեգրել ենք, սրբագրման ենթակա չեն, և Հայաստանում կհասնենք իշխանափոխության արտահերթ ընտրությունների միջոցով, առանց այն ցնցումների, որ ուզում էին իշխանության ներսում գտնվող որոշ ուժեր, գուցեև՝ դրսի ուժեր: Բոլոր այդ փորձերը դատապարտված են, և մենք կհասնենք քաղաքական համաձայնության, ազգային համաձայնության, որի միակ ճանապարհը արտահերթ ընտրություններն են:
– Ազգային համաձայնության մասին խոսեցիք, ես չեմ կարող չհարցնել՝ ընդդիմադիր դաշտի միավորման մասին տարատեսակ հոռետեսական կամ լավատեսական ցանկություններ են հնչում, խնդրեմ, այս մասին ի՞նչ կասեիք:
– Այս հարցի պատասխանը տրվել է, կարճ անդրադառնամ: Ընդդիմությունը վաղուց միավորված է, միավորված է առավել, քան նախկին Խորհրդային միության տարածքի կամ, եթե շատ ավելի լայն հասկացողություն ընդունենք, տարածարջանի որևէ երկրում: Հայ ազգային կոնգրեսում կան 18 կուսակցություններ, ընդդիմություն է նաև «Ժառանգությունը», որը ընդգրկված չէ Հայ ազգային կոնգրեսում, բայց ունենք համագործակցություն, կա փոխըմբռնում շատ ու շատ հարցերում. այստեղ որևէ խնդիր չկա: Հայ ազգային կոնգրեսը բաց է բոլոր այն քաղաքական և հասարակական կազմակերպությունների համար, որոնք համարում են, որ Հայաստանը պետք է ունենա օրինական իշխանություն, պետք է լինի օրենքի գերակայություն: Ընդդիմությունը վաղուց միավորված է, կա 18 կուսակցություն և 19-րդ, 20-րդ, 21-րդ աթոռները ազատ են բոլոր ցանկացողների համար:
Այդ հարցը իշխանությունների կողմից է նետված քննարկման, և այդ քննարկումը արդեն սպառել է իրեն, դա հերթական անգամ խոսում է իշխանությունների թուլության, քաղաքական բովանդակության և արգումենտացիայի իսպառ բացակայության մասին:
– Պարոն Շահնազարյան, չեմ կարող մեր զրույցի վերջում հարց չտալ Ղարաբաղյան կարգավորման ներկա հանգրվանի մասին, Ս.Սարգսյանը հայտարարել է, թե Ադրբեջանի հետ հնարավոր է կարճաժամկետ համաձայնություն. փաստորեն, այն հոռետեսական գնահատականների ֆոնին, երբ Սոչիի հանդիպման նախօրեին և հաջորդ օրը զինվորներ են սպանվել, այդ մասին՝ ոչ մի ակնարկ, միայն լավատեսական շեշտադրում:
– Կարգավորման ներկայիս փուլը ունի երկու առանձնահատկություն: Առաջինը` կարգավորման հարցում շատ ավելի սերտ համագործակցությունն է ԱՄՆ-ի և ՌԴ-ի միջև, և երկրորդը` ըստ էության, այսօր եռանախագահները իրենց առջև խնդիր են դրել թուլացնել պատերազմի և ռազմական բախումների հնարարավորությունը: Կարգավորման առումով ես որևէ այդպիսի գործընթաց չեմ տեսնում, թեև ռուս-ամերիկյան համագործակցությունը, որը Հյուսիսային Աֆրիկայի երկրներում սկսված գործընթացներից հետո միտումներ ունի ոչ միայն ընդլայնվելու, այլև խորանալու, կոնկրետ ԼՂ հարցում մոտ ապագայում կարող է բերել շատ անակնկալ արդյունքների, եթե աշխարհի գերտերությունների այդ համագործակցությունը էլ ավելի ընդլայնվի: Այնպես որ, հայկական կողմերը պետք է պատրաստ լինեն դրան: Ավելացնեմ` ձգձգելու այն քաղաքականությունը, որը Հայաստանի իշխանությունները տանում են արդեն 13 տարի, այս վտանգից բացի, պարունակում է մեկ այլ վտանգ`Հյուսիսային Աֆրիկայում ընթացող պրոցեսները կարող են իրենց անդրադարձը ունենալ Ադրբեջանում, և, վերլուծաբանների կարծիքով, այդ անդրադարձը կարող է ավարտվել Ադրբեջանում քաղաքական իսլամի ազդեցության մեծացմամբ, ինչը չեմ կարծում, թե մեզ ձեռնտու կլինի, և այս պարագայում շատ ավելի անկանխատեսելի հետևանքներ կարող են լինել:
– Իսկ Հայաստանում առանց հասարակական կոնսոլիդացիայի հնարավո՞ր եք համարում հանգուցալուծումը:
– Հայաստանում հասարակական կոնսոլիդացիա կա` առավել քան երբևէ: Վերջին տասը տարիների ընթացքում երբեք այս մակարդակի կոնսոլիդացիա չի եղել, իհարկե, եղել է 2002-2003 թթ., բայց այս մակարդակի` կարծում եմ, չի եղել:
-Ես նկատի ունեմ, որ իշխանությունը կարող է, առանց հասարակության հետ հաշվի նստելու, գնալ այնպիսի լուծումների, որոնք կապ չունեն մեր պետականության շահերի հետ:
-Մեկ անգամ ևս նշեմ պարզ ճշմարտությունը՝ առաջին հերթին այդ կոնսոլիդացիան է, որ ապահովելու է ԼՂ անվտանգությունն ու հայանպաստ գործընթացները ԼՂ կարգավորման հարցում: Բայց այսօր մեր օրվա գերխնդիրն է ազատ արձակել բոլոր քաղբանտարկյալներին, ստիպել, որպեսզի իշխանությունները գնան արտահերթ ընտրությունների, և սա է միակ ճանապարհը, որը մեզ կհանի քաղաքական և տնտեսական այս սարսափելի վիճակից, որովհետև այս իշխանությունը որևէ լուրջ քայլի ընդունակ չէ, որովհետև այս իշխանությունը ձևավորվել է՝ արհամարհելով ժողովրդի կարծիքը` 2008 թ. խայտառակ ընտրություններով, Մարտի 1-ով, և հիմա իշխանությունը հնարավորություն ունի, գուցե մի վերջին հնարավորություն` լսելու բանականության ձայնը և մտածելու ազգային համաձայնության կայացման շուրջ`արտահերթ ընտրությունների միջոցով:
-Մարտի 17-ին հանրահավաք է։ Պարոն Շահնազարյան, ի՞նչ կոչ կուղղեք հասարակությանը:
-Ես բոլորին կոչ եմ անում ակտիվորեն մասնակցել այդ հանրահավաքին, կասկած չունեմ, որ հանրահավաքը լինելու է ավելի հզոր, քան նախորդ երկու հանրահավաքները, և միայն այս ճանապարհով մենք կստիպենք իշխանությանը գնալ քաղաքական քայլերի ու հասկանալ, որ բռնությունները առաջին հերթին հարվածում են հենց իրեն`իշխանությանը:
