«Առաջին լրատվականի» զրուցակիցն է «Այլընտրանք» քաղաքացիական նախաձեռնության անդամ Վարդգես Գասպարին
– Պարոն Գասպարի, Դուք ոչ միայն պարբերաբար մասնակցում եք ընդդիմության կազմակերպած ակցիաներին, այլև` շատ հաճախ ինքներդ եք նախաձեռնում ակցիաներ: Եվ Ձեր ակցիաները տարբերվում են նրանով, որ Դուք Ձեր բողոքն ընդդեմ մարդու իրավունքների սահմանափակումների` արտահայտում եք գետնին պառկելով: Արևմուտքում բողոքի այդ ձևը կարող է նորմալ ընկալվել, իսկ մեր երկրում այլ կերպ է: Կառավարության անդամները անտարբեր են անցնում Ձեր կողքով, ոստիկանները փորձում են «կարգի հրավիրել»` բերման ենթարկելով: Ըստ Ձեզ` Ձեր ակցիաները ի՞նչ են փոխել հասարակության մտածողության մեջ:
– Իմ ակցիաները տարբերվում են բողոքի ընդունված, սովորական ձևերից: Ես կարող եմ ասել միայն, որ իմ համակիրները քիչ են, իմ ակցիաներին միավորվելու ցանկություն ունեցողները քիչ են: Դե գիտեք, Արևելք է, ասում են` բա տղամարդն այդպիսի բան կանի՞: Ես հիշում եմ, որ երբ ԱԺ պատգամավոր Զարուհի Փոստանջյանի և ևս մի քանի հոգու հետ ՀՀ նախագահի նստավայրի դիմաց պաստառ էինք պահել և պահանջում էինք Ժիրայր Սեֆիլյանին ազատել, անվտանգության ծառայության աշխատակիցներից մեկն ասաց` բա տղամարդ ես, ամոթ չի՞, պաստառը տուր, թող մի կին պահի: Այսինքն` նրանք մտածում են, որ դա տղամարդուն վայել ձև չէ: Շատ դանդաղ և դժվարությամբ է փոխվում այն մտածողությունը, որ բողոքի բոլոր ակցիաներն էլ ընդունված են, և մարդու իրավունքների համար պայքարը պետք է արտահայտվի տարբեր ձևերով: Երբ սովորական ձևերով ես անցկացնում ակցիաները, ոստիկանները կիրառում են բռնություն, հրում են, քաշքշում և կոնֆլիկտ հրահրում: Իսկ երբ պառկում ես գետնին, ոստիկանությունն այդ դեպքում պարզապես չի իմանում, թե ինչպես վարվի: Դա նրանց համար պարզապես անսովոր է: Ինչ-որ տեղ կա եվրոպական կառույցներին հաշվետվություն տալու խնդիր: Երբ ոստիկանը ներկայացնում է ապօրինի պահանջ, պետք է չնահանջել, մի սանտիմետր հետ չգնալ: Դա է կարևորը:
– Երբ Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը կայացրեց վճիռ` հօգուտ «Ա1+»-ի իրավունքների վերականգնման, Դուք սկսեցիք ակցիաներ անել և պահանջել իշխանություններց, որ ի կատար ածեն Եվրադատարանի վճիռը: Ըստ Ձեզ` Դուք հասե՞լ եք այդ հարցում որոշակի արդյունքի, Ձեզ հաջողվե՞լ է «Ա1+»-ի իրավունքները վերականգնելու հարցում համախմբել բազմաթիվ համախոհների:
– Ես պայքարում էի ոչ միայն «Ա1+»-ի իրավունքների համար, այլև` «Ազատություն» ռադիոկայանի, որին տարիներ առաջ եթերազրկեցին: Ես նաև այն մարդկանց շարքում էի, որոնք պայքարում էին, որ «Ազատություն» ռադիոկայանը հեռարձակվի քաղաքային ցանցով: Ես շարունակում եմ պայքարել «Ա1+»-ի համար, քանի որ նրա դեպքում կա նաև Եվրադատարանի վճիռը: Ես կարծում եմ, որ բողոքի ակցիաներն ունենում են ազդեցություն, եթե դրանք կրում են շարունակական բնույթ:
– 2008թ. մարտի 1-ի ողբերգական իրադարձություններից հետո հայտարարվեց Արտակարգ դրություն, Ազատության հրապարակը իշխանությունները բռնազավթեցին և մինչ օրս ընդդիմությանը չի հաջողվում մտնել Ազատության հրապարակ և այնտեղ կազմակերպել հանրահավաքներ: Հիմա, երբ մենք այստեղ նստած զրուցում ենք, նկատելի է, որ Ազատության հրապարակը վերածվել է խաղահրապարակի:
– Ես չեմ մոռանում, թե 2008թ. մարտի 1-ին զինված հրոսակախմբերը ինչպես բռնի ուժով և դաժանությամբ հեռացրեցին ժողովրդին Ազատության հրապարակից: Հետո հրապարակում սկսեցին իրականացնել շինարարություն: Իսկ այսօր Ազատության հրապարակը ծառայում է հեծանիվ քշողներին ու համերգներ կազմակերպողներին: Փաստ, որն անտեսել և շրջանցել չենք կարող:
– Դուք եղել եք նաև քաղբանտարկյալ, ականատես եք եղել տարբեր ոլորտներում մարդու իրավունքների խախտումներին: Ըստ Ձեզ` Հայաստանում ո՞ր իրավունքներն են ավելի շատ ոտնահարվում:
– Ես կարծում եմ, որ խախտվում է խոսքի ազատության իրավունքը: Չմոռանանք, որ գոյություն ունի Եվրադատարանի վճիռ: Գոյություն ունի նաև ԵԽ Նախարարների կոմիտեի վճիռը, համաձայն որի` Հայաստանը դասվում է Եվրոպական դատարանի վճիռները չկատարող երկրների շարքում, քանի որ «Ա1+»-ի ոտնահարված իրավունքները չեն վերականգնվում: Ինձ համար կարևոր է ազատ եթերի առկայությունը: Երբ եթերում լինի ազատ խոսք, մեզ գուցև «Ա1+»-ն էլ չբավարարի, և մենք կարիք ունենանք այլ հեռուստաընկերությունների, որոնք կդառնան «Ա1+»-ի մրցակիցը:
– Հայաստանում, սակայն, բոլոր իրավապաշտպան կազմակերպությունները չեն հետևողական մարդու իրավունքների համար պայքարում: Նույնիսկ եվրոպական կառույցների ներկայացուցիչների հետ հանդիպումներին մասնակցում են այն կազմակերպությունների ղեկավարները, որոնք մարդու իրավունքների աղաղակող խախտումների մասին չեն բարձրաձայնում:
– Ես զերծ եմ մնում առհասարակ եվրոպական կառույցներին քննադատելուց: Մենք դիմել ենք Եվրոպայի խորհուրդ անդամակցելու համար: Ցավոք, հենց եվրոպական կառույցներն են գալիս և մեզ շատ բաներ սովորեցնում: Ինչ վերաբերում է իրավապաշտպան կազմակերպություններին, ապա նրանք կատարում են որոշակի աշխատանք, հրապարակում են զեկույցներ, որոնք ունենում են որոշակի ազդեցություն: Չնայած կան կազմակերպություններ, որոնք ունեն քաղաքական կողմնորոշում, սակայն դրանից էլ պետք չէ դժգոհել:
– ՀՀ առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը վերջին հանրահավաքում առաջադրեց հստակ պահանջներ: Այդ պահանջները նախկինում էլ են բարձրաձայնվել: Հասկանալի է, որ իշխանությունները երբևէ չեն կատարել այդ պահանջները և չեն կատարի: Ի՞նչ ակնկալիքներ ունեք այդ առումով:
– Ես կարծում եմ, որ որոշ պահանջների կատարմանը մենք պետք է ձգտենք հասնել նախքան իշխանափոխությունը: Պետք է քայլ առ քայլ հասնել գոնե որոշ իրավունքներ վերականգնելուն: Օրինակ` պետք է գնալ Հեռուստատեսության և ռադիոյի ազգային հանձնաժողովի դիմաց կազմակերպել պիկետ: Պետք չէ ամեն ինչ պայմանավորել իշխանափոխությամբ: «Ազատություն» ռադիոկայանը փակվել է Հայաստանի առաջին իշխանությունների օրոք, և այն սրբագրելու համար պետք է ձգտենք «Ա1+»-ի հեռարձակման իրավունքը վերականգնել մինչև իշխանափոխությունը: Ես կարծում եմ, որ Հայ ազգային կոնգրեսը և Լևոն Տեր-Պետրոսյանը արտահայտում են մեծամասնության դիրքորոշումը: Իսկ ինձ մտահոգում է այն հանգամանքը, որ շատ ակտիվ մարդիկ, այլևս հույս չկապելով ո՛չ իշխանությունների, ո՛չ էլ ընդդիմության հետ, այս ընթացքում լքել են Հայաստանը: Եվ նրանց մեջ կան նաև նախկին քաղբանտարկյալներ:
