7-ամյա Վահեին դժվար էր չնկատել խմբերով իրենց հարազատներին ճանապարհելու եկած մարդկանց մեջ. նա թռչկոտում էր, ավտոբուսում նստած պապիկին ձեռքով հաջող անում: Եկել է ճանապարհելու արտագաղթի ճամփան բռնած Մանուկ պապիկին: «Երկրորդ դասարան տեղափոխվեցի, եկել եմ ճանապարհելու պապիկիս, գնում է հոպարիս մոտ Ռուսաստան, գնում է օգնի հոպարիս, աշխատի»,-ասաց յոթամյա Վահեն, ով ուզում է մնալ Հայաստանում. «Մեծ կռիվ ելավ հայը ողջ ազգով, մահվան կրակի դեմ կանգնեց կրծքով…»,- մեզ համար արտասանեց Վահեն՝ նշելով, որ դասարանի «ամենագերազանցիկն» է:
Այս անգամ ՌԴ տանող ավտոբուսը մարդաշատ էր, հիմնականում տղամարդիկ էին, որոնց բոլորի ճակատագրերը տարբեր էին, բայց հոգսը՝ նույնը:
Գրիգորի բազմանդամ ընտանիքը Հայաստանում է ապրում, Թալինում՝ «դոմիկում»: Նրան Հայաստանն այսօր անապատ է հիշեցնում, իսկ ովքեր իրենց ընտանիքին սիրում-հարգում են, պետք է թողնեն գնան, աշխատեն, ընտանիք պահեն:
«Ես «ԿամԱԶ» եմ քշում, սվարկա անում՝ արդեն 15 տարի է: Ընտանիքս այստեղ է…նայեք շուրջը՝ մեծ շենքեր են կառուցում ու կոշիկի խանութներ, ո՞ւմ համար… Գնում եմ կարոտն աչքերիս, գնում եմ հինգ երեխա թողած, բազմազավակ ընտանիք ունեմ, ինչո՞ւ իննսուն փեթակս թողնեմ գնամ, ինչ կենդանի ասես դարձավ ղեկավար, չեմ վախենում ոչ մեկից, ես ճիշտն եմ ասում, ես զզվանքով եմ հեռանում, բայց կարոտով: Երևան չորս տարի չէի եկել, այսքան հայ չորս տարվա մեջ չէի տեսել, միայն Երևանով տեսա: Էսքան թքում ենք իրենց ճակատին, գոնե ամչնան, օլիգարխ ես ինչ ես (ձեռքով ցույց տվեց Շանգրի Լա խաղատունը), էլ լոշտո, էլ կռիս, էլ մուկ, ինչ մեյմունություն լինի բերել են, լցրել Հայաստան»,- ասաց նա:
Գրիգորը պատմեց, որ ամբողջ օրը ավտոբուսներով հարյուրավոր մարդիկ են գնում ՌԴ, գնում են, ընկնում կրակի մեջ, քանի որ ամեն մարդու չէ, որ այնտեղ հաջողությունը ժպտում է: Նա նշեց, որ ՌԴ-ում հայերի իրավունքները խախտվում են. «Էլ իրավունքներն են ոտնահարվում. ավտոս շուռ տվեցի, իմ ավտոն, էլ բռնեցին, էլ տուգանեցին, թեև ապահովագրված էր: Չարքաշ կյանքով ապրում, աշխատում եմ, բերում ընտանիքիս պահում, ես ՌԴ-ում գումար եմ աշխատում, այստեղ չեմ աշխատում, եթե ինձ այստեղ 150 հազար դրամ աշխատավարձ տան, կգամ այստեղ կաշխատեմ, կթքեմ ՌԴ-ում յոթանասուն հազար ռուսականի վրա»,- ասաց Գրիգորը, ով Հայաստանում թողնում է բանակում ծառտայող որդուն, մյուս չորսն էլ անչափահաս են, դպրոց են հաճախում:
Վազգենն էլ ՌԴ-ում հաստատված հնաբնակներից է: Արդեն ութ տարի գնում է արտագնա աշխատանքի: «55 տարեկան մարդ եմ, Հայաստանում տեղ չեմ գտնում, մեկ ամիս առաջ եկա, փորձեցի մնալ, աշխատանք գտնել, բայց տեսա, որ անհնար է: Ռուսաստանում հեշտ է , թեև կարոտում եմ, ես ուզում եմ մնալ իմ ընտանիքի հետ Հայաստանում, բայց ստիպված են գնալ, եթե հնարավորություն լինի, ընտանիքիս որոշել եմ սաղին հավաքեմ տանեմ, այստեղ ինչի համար ենք ապրում, աննպատակ, հեռանկարային ոչ մի բան չկա»,- հուսահատված ասաց նա:
Մանուկը ութ թոռ ունի: Արդեն ամուսնացած թոռ էլ ունի, 62 տարեկան է, բայց բռնել է արտագաղթի ճանապարհը. «Ինչո՞ւ պետք է տնից- տեղից հեռու գնանք երկու կոպեկ վաստակելու համար: Օրական ղեկավար են փոխում, գիտեն Հայաստանը փոխվելու է: Այս անգամ ութ ամիս մնացի, ոչ մի փոփոխություն չարձանագրեցի, աշխատանք չկա, թոռնիկիդ ձեռքը բռնես գնաս հասնես խանութ, ասես՝ պապայիդ ասա փող տան մարոժնի առնի՞»,- ասաց նա:
55-ամյա Հուսիկը բարձրագույն կրթություն ունի, տարիներ առաջ թողեց ՌԴ-ում տունը և ընտանիքի հետ վերադարդավ Հայաստան, սակայն փոշմանել է: «Թե ՌԴ-ում, թե այստեղ միակուսակցական դիկտատուրա է, կոռուպցիա և այլն, ինձ նման լիքը գործարարներ եկան գործեր դրեցին, բայց թողեցին գնացին այստեղից, ամեն ինչ լրիվ վատ է, օր օրի վատանում է… սա պետություն չէ, աննորմալություն է: Մեզ մոտ միակուսակցական դիկտատուրա է, ինչպես Ռուսաստանում, մենք նրանց համար չոռնի ենք, ես ճիշտ է, Ռուսաստանի քաղաքացի եմ, բայց մի քիչ էլ վատացավ էնտեղ, շատերին կարող են տամոժնիում հետ ուղարկեն՝ սուտի նարուշենիայով, էսքան գալիս են, բայց կեսը հետ են գալիս»,- ասաց նա:
Վազգենը չորս տարի աշխատել է ՌԴ-ում, հինգ ամիս առաջ վերադարձել է Հայաստան, փորձել գտնել աշխատանք և գտել է, հիմա նորից հետ է գնում. «Հասկանո՞ւմ եք՝ ճարելը չի պատճառը, աշխատում ենք կոմունալները մուծելու համար, Հայաստանը հեռանկար ունի ժողովրդի քսան տոկոսի համար: Արտագաղթելն է ապագան: Գուցե պետք է դատարկվի, գուցե իրենք հենց դա են ուզում, օրական քանի ավտոբուսներ են գնում…ես ինձ ՌԴ-ում հարյուր անգամ ավելի լավ եմ զգում, քան ՀՀ-ում, այստեղ ոչ մի ապագա չտեսանք: ՌԴ ում մեզ հարգում են որպես մարդու, թեկուզ օտարերկրացի»,- դառնացած ասաց նա:
