Հայաստանի իշխանական համակարգի ներկայիս վիճակի լավագույն բնութագրիչը եղավ ոչ այս կամ այն քաղաքական իրադարձությունը, ոչ այս կամ այն հայտարարությունը, պաշտոնանկությունը կամ նշանակումը, այլ առաջին հայացքից մի շատ սովորական հանդիպում:
Խոսքը Արթուր Պողոսյան անուն-ազգանունը կրող ինչ-որ մի երիտասարդի մասին է, որը Հայաստանի իշխանական համակարգում ընդունելության արժանացավ նախագահի աշխատակազմի ղեկավարի, սփյուռքի նախարարի մակարդակով: Իսկ եթե չլիներ հասարակության զվարճանքը այդ ինքնակոչ «աստղաֆիզիկոսի» հանդեպ, նրա իրական դեմքի, այսինքն՝ իրական դատարկության բացահայտման առումով, ապա շատ մեծ է հավանականությունը, որ Արթուր Պողոսյանը հայտնվելու էր նաև նախագահ Սերժ Սարգսյանի կողքին` արժանանալով նրա պաշտոնական ընդունելությանը: Կարեն Կարապետյանն ու Հրանուշ Հակոբյանը պարզապես բացում էին Սերժ Սարգսյանի ճանապարհը:
Հասարակությունն այդ ճանապարհը փակեց՝ բացահայտելով այն փակուղին, որում հայտնվել է իշխանությունը: Եվ այդ փակուղին առաջին հերթին արտահայտվում է բարոյահոգեբանական առումով: Տեղի ունեցածը վկայում է իշխանության մեջ առկա արժեհամակարգային դեգրադացիայի կատարելությունը: Դա այն է, երբ արդեն հասնում են անդունդի հատակին, բայց դեռ ողջ են մնում:
Այդ իրավիճակը թերևս սարսափելի է հենց նրանով, որ անդունդի հատակին ողջ լինելու պարագայում արդեն մարդուն պատում է անելանելիության սարսափը: Հայաստանի իշխանությունը հենց այդ զգացումների մեջ է, և դրա համար էլ այդ իշխանության մեջ բարձր մակարդակի ընդունելության են արժանանում ինքնակոչ «հանճարները»:
Անդունդի հատակում այդպես է, ամեն ինչ հակառակ, գլխիվայր շուռ եկած` անդունդի հատակում անճարը հանճար է:
Դա իրականության զգացումի բացարձակ կորստի հետևանք է: Եվ դրա վառ վկայությունն էլ այն է, որ անգամ խայտառակվելուց հետո իշխանությունը ոչ թե փորձում է գոնե այդ իրավիճակին համարժեք լինել, այլ անհամարժեքորեն դիմադրում է, փորձում է արդարանալ:
Սա միայն սփյուռքի նախարարության խնդիրը չէ: Սա ամբողջ իշխանական համակարգի խնդիրն է: Սփյուռքի նախարարությունը տվյալ դեպքում պարզապես դրա խտացված արտահայտությունն է, սիմվոլը: Եվ նաև՝ խորհրդանշական սիմվոլը: Այն իմաստով, որ գուցե հենց այդ` համահայկական ընդգրկումով է ղողանջում զանգը, որ ավետում է պետականությանը սպառնացող լուրջ տագնապը:
Դրա մասին այսօր պետք է մտածի ոչ միայն հայաստանցի հայը, կամ արտասահմանում աշխատանք գտած և նրան այստեղ օգնող նրա բարեկամն ու հարազատը, այլ պետք է մտածեն բոլոր հայերը, ում համար հայրենի պետականությունը թանկ է:
Պատահական չէ, որ հենց սփյուռքի նախարարության վրա է պայթում փուչիկը, որ սփյուռքի համար շատ ավելի հստակ ու պարզ լինի Հայաստանում կատարվողը, Հայաստանում առկա վիճակը, առավել ծանրացող ճահիճը պահանջում է նաև սփյուռքի համարժեք վերաբերմունք:
Մինչ այժմ այդ իմաստով մեզ ծանոթ է հայրենի պետականության ստեղծման, կազմակերպման և ընթացքի վերաբերյալ սփյուռքահայության վերաբերմունքի երկու տարբերակ` կա՛մ սեր, որն արտահայտվում է տուրիստական այցերի, բարեգործական հատկացումների կամ էլ կիսաշահախնդիր ներդրումների տեսքով, կա՛մ անտարբերություն և ատելություն, որն արտահայտվում է արած ներդրումները թողնելու և հեռանալու կամ ներդրումներով հանդերձ հեռանալու, կամ բարեգործություններին այլևս չմասնակցելու և նվիրատվություններ չանելու տեսքով:
Այս ծայահեղ վերաբերմունքները երկուստեք անիմաստ են, սփյուռքյան ռեսուրսի երկուստեք անտեղի մսխում են, սպառում: Իրականում սփյուռքի համար ժամանակն է գտնել այս երկու ծայրահեղություններից հրաժարվելու, բայց հայրենիքին առավել մերձենալու, հայրենի պետականության կյանքում առավել մեծ դեր ունենալու ներուժը, միջոցը, մոդելը:
Դա պետք է որ առաջին հերթին հենց հայրենի պետականության համար պատասխանատվություն վերցրած իշխանությունը կատարի, բայց հենց առկա իրադարձությունը, տեղի ունեցած միջադեպը վկայում են, որ Հայաստանի իշխանությունը դա անելու ունակ չէ, որովհետև հասել է արդեն հատակին:
Սփյուռքի խնդիրն է այժմ կա՛մ լինել այդ իշխանության հետ և նույնպես իջնել հատակ, քանի որ այլ կերպ իշխանության կողքին լինելն անհնար է, կա՛մ էլ լինել Հայաստանի հասարակության հետ և ջանքերը ներդնել, որ կանխվի գոնե պետության գահավիժումը, որ պետությունը հատակում չհայտնվի իշխանության հետ միասին:
Իսկ դրա հնարավորությունը դեռ կա՝ ի դեմս այն հասարակության, որն այսօր Հայաստանում դրսևորում է իսկապես քաղաքացիական որակներ, անկեղծություն, հաստատակամություն, թե՛ Հայաստանի, թե՛ նույնիսկ գլոբալ աշխարհի մարտահրավերների հանդեպ համարժեքություն: Առաջին հայացքից այդ փոքր և զվարճալի թվացող միջադեպը իրականում իր խորքում վկայում է, թե ինչքան ողբերգական է իրավիճակը:
Այդ իմաստով թերևս ժամանակն է, որ Հայաստանի քաղաքացիական հասարակության ռեսուրսն էլ բավական կենսունակ և առարկայական մեսիջներ հղի սփյուռքին: Դա ամենևին չի նշանակում, թե սփյուռքը պետք է գա և Հայաստանում մասնակցի իշխանափոխոխության գործընթացի: Բոլորովին: Դա Հայաստանի քաղաքացու գործն է, և դրա համար նախ պետք է գալ ու դառնալ Հայաստանի քաղաքացի:
Բայց միայն քաղաքացիությունը չէ, որ սփյուռքին Հայաստանի պետականության արդիականացման գործընթացներին աջակցելու հնարավորություն է տալիս: Հնարավոր են աջակցության բազմաթիվ այլ ձևեր, պարզապես դրանք գտնելու համար հայրենիքին պետք է նայել ոչ թե լուսանկարչական ապարտի օբյեկտիվի, այլ օբյեկտիվ իրականության պրիզմայով:
Եվ այդժամ, երբ սփյուռքը կփորձի ու անկասկած կտեսնի հայրենիքի իրական, խորքային խնդիրները, հայկական պետականության իրական մարտահրավերները, և կհամոզվի, որ իրականում դրանք համաշխարհային մութ ուժերի կենտրոնակայաններից կամ այլևայլ օթյակներից չեն բխում, այլ բխում են մեր իսկ` հայերիս մտածողությունից, անկասկած կսկսի տեսնել նաև այն հնարավորությունները, որ ունի Հայաստանի պետականության արդիականացման գործին նպաստելու համար:
