«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է «Արնի Քնսալթ» ՍՊԸ-ի տնօրեն Արա Ղազարյանը։
– Պարոն Ղազարյան, Դուք տևական ժամանակ է, ինչ ուսումնասիրում եք այն գործերը, որոնց վերաբերյալ Հայաստանի ներպետական ատյաններում չեն կայացվել արդարացի վճիռներ, և որոնք ուղարկվել են Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան: Որո՞նք են Հայաստանից Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան ուղարկված ամենախնդրահարույց գործերը:
– Տարիներ առաջ՝ 2003-2004 թթ., ամենախնդրահարույցը վարչական կալանքին վերաբերող գործերն էին: Բայց դա արդեն անցած փուլ է, քանի որ օրենսդրությունն արդեն փոխվել է, և վարչական կալանք այլևս չկա: Այսօր խնդրահարույց գործերից են Հյուսիսային պողոտայի գործերը: Այդ գործերով պետությունն առաջարկում է հայցվորների հետ կնքել հաշտություն` հավանաբար գիտակցելով, որ կպարտվի: Դա է պատճառներից մեկը, որ մինչ օրս ունենք երեք վճիռ, իսկ տասից ավելի գործեր գտնվում են բանակցությունների փուլում, որոնք ձգձգվում են: Կառավարությունն առաջարկում է բարտերային գործարք, այսինքն` գումարի դիմաց բնակարան, գումարի դիմաց գումար կամ ավտոտնակ: Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը ուշադրություն է դարձնում նաև որպես խափանման միջոց ընտրված կալանքին, և կառավարությանն ուղղված հարցապնդումներից երևում է, որ ՄԻԵԴ-ում շատ լավ ծանոթ են Հայաստանում կալանքի ինստիտուտին: Կալանքը կարող են անհարկի ձգձգել, մարդուն անհարկի պահել կալանքի տակ: Եվրոպական դատարանն այս ամենը շատ լավ հասկացել է, և դրանք պահում է իր ուշադրության ներքո: ՄԻԵԴ-ը ուշադրություն է դարձնում նաև օրինական ուժի մեջ մտած վճիռների չկատարմանը, այսինքն` դատական ակտերի հարկադիր կատարման ծառայության անգործությանը, գույքային պահանջներին: Հյուսիսային պողոտայի գործերով կան փաստեր,համաձայն որոնց` քաղաքացին զրկվել է գույքից:
– Իսկ Մարտի 1-ի գործերով Եվրոպական դատարանը սկսե՞լ է քննություն:
– Իմ տեղեկություններով` սկսվել է Մյասնիկ Մալխասյանի և Հակոբ Հակոբյանի գործերի քննությունը: Սմբատ Այվազյանի գործն էլ է մտել քննության փուլ: Կան գործեր, օրինակ, Ա1+-ը, որոնք գտնվում են մոնիտորինգի տակ:
– Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը ո՞ր գործերն է համարում առաջնահերթ քննության ենթակա:
– Կան գործեր, որոնք վերաբերում են Մարտի 1-ին, անցել է բավական ժամանակ, սակայն չի սկսվել քննություն, իսկ գույքից զրկելու գործով, որի հայցը ուշ է ներկայացվել Եվրադատարան, արդեն սկսվել է քննություն: Եվրոպական դատարանը համարել է, որ ամենախնդրահարույցն այդ գործն է: Իմ կարծիքով, ամենախնդրահարույցը կալանքին վերաբերող գործերն են, քանի որ շատ դեպքերում են անհարկի կալանքի ենթարկում մարդկանց: Կալանքի ինստիտուտը, դրա կիրառման պրակտիկան, ըստ իս, պետք է ամբողջությամբ փոխվի:
– Հայաստանում Մարդու իրավունքների պաշտպանի պաշտոնում Ազգային ժողովն ընտրեց մի մարդու, որի նախաձեռնությամբ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքում կատարվեցին փոփոխություններ ու լրացումներ: Այդ փոփոխությունների «շնորհիվ» անցած երեք ամսվա ընթացքում լրատվամիջոցների դեմ պատիվը, արժանապատվությունը, գործարար համբավը արատավորող տեղեկատվության հերքման և բարոյական վնասի փոխհատուցման պահանջով վեց հայց է ուղարկվել դատարաններ: Արդեն իսկ կայացվել է վճիռ, համաձայն որի` ԱԺ պատգամավորներ Ռուբեն Հայրապետյանի, Լևոն Սարգսյանի և Սամվել Ալեքսանյանի օգտին «Հայկական ժամանակ» թերթից պետք է բռնագանձվի յուրաքանչյուրի համար 2 միլիոն 44 հազար դրամ: Ըստ Ձեզ` Կարեն Անդրեասյանի ընտրությունը ՄԻՊ-ի պաշտոնում ի՞նչ արձագանքի կարող է արժանանալ եվրոպական կառույցների կողմից:
– Դրական: Նա արել է այն ամենը, ինչ պահանջել են եվրոպական կառույցները: Տևական ժամանակ եղել է այն պահանջը, որ վիրավորանքի և զրպարտության հոդվածները պետք է ապաքրեականացվեն: Այլ հարց է, որ դատարանն է այդպիսի պատկառելի գումար ընտրել որպես պատժաչափ: Ես կարծում եմ, որ այս գործն էլ եթե հասնի Եվրադատարան, «Հայկական ժամանակ»-ը միանշանակ կշահի: Ինչ վերաբերում է սահմանված գումարին, ապա բացասական հետևանքներն ակնհայտ կլինեն. այն ԶԼՄ-ների համար զսպող դեր կխաղա, կգործի ինքնագրաքննությունը:
– Այսինքն` Կարեն Անդրեասյանն անուղղակի ծառայություն չի՞ մատուցել Հայաստանի իշխանություններին:
– Ուղղակի կամ անուղղակի՝ չգիտեմ, բայց այդ հոդվածները պետք է ապաքրեականացվեին: Եթե դատարանն անհամաչափ է կիրառում այդ օրենքը, դա հարվածում է ԶԼՄ-ների շահերին: Թող դատարանը երկու միլիոն դրամ չգանձի: Ես կարծում եմ, որ չկա մի հասարակական խումբ, որն ավելի պաշտպանված լինի Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայով, քան լրագրողներն ու լրատվամիջոցները:
– ԱԺ պատգամավոր Ռուբեն Հայրապետյանը, որը պահանջեց «Հայկական ժամանակ» օրաթերթից պատկառելի գումար բռնագանձել` որպես բարոյական վնասի փոխհատուցում, սեռական բնույթի հայհոյանքներ է տեղացել «Հետք» ինտերնետային թերթի լրագրող Գրիշա Բալասանյանի հասցեին: Թերթի լրագրողն ու խմբագիրը նյութը ներկայացրել են՝ որպես հանցագործության մասին հաղորդում և այն ուղարկել գլխավոր դատախազ Աղվան Հովսեփյանին` կցելով նաև Ռուբեն Հայրապետյանի հետ հեռախոսազրույցի ձայնագրությունը: Հատուկ քննչական ծառայությունը «Հետք»-ի հաղորդման վերաբերյալ նախապատրաստված նյութերով քրեական գործի հարուցումը որոշեց մերժել` Ռուբեն Հայրապետյանի արարքում հանցակազմի բացակայության պատճառաբանությամբ: Այս տեսանկյունից ինչպե՞ս են պաշտպանված լրագրողները, և ո՞րն է երաշխիքը, որ այդ արարքը չի կրկնվի:
– Իշխանությունն անգործություն է ցուցաբերել: Ես վստահ եմ, որ այդ գործն էլ կշահի Եվրոպական դատարանում: Բոլորն էլ գիտեն, թե ինչ քողարկված մեխանիզմներ են աշխատում լրատվամիջոցների դեմ:
– Տասը տարի է, ինչ Հայաստանն անդամակցում է Եվրոպայի խորհրդին: Ձեր դիտարկմամբ` ի՞նչ փոփոխություններ են տեղի ունեցել: Փոխվե՞լ է մեր հասարակության իրավագիտակցությունը, մարդիկ ավելի հետևողակա՞ն են դարձել իրենց իրավունքների համար պայքարում, փոխվե՞լ է փաստաբանների, իրավապահ համակարգի աշխատակիցների մտածողությունը:
– Փոփոխությունները հսկայական են բոլոր ոլորտներում: Մայրաքաղաքում ունենք լավ փաստաբաններ, իրավապաշտպաններ: Ցավոք, այդ առումով լավ չէ վիճակը Հայաստանի մարզերում, հատկապես` հարավային մարզերում: Ակտիվ քաղաքացիական հասարակություն է ստեղծվել Լոռիում: Այնտեղ Արթուր Սաքունցն իր Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակով բավականին ակտիվ գործունեություն է ծավալում: Գյումրին ակտիվ է իր լրատվամիջոցներով, Կապանում միայն բնապահպանական խնդիրներ են արծարծում: Ցավոք, ինը տարվա ընթացքում Եվրադատարանը Հայաստանից ուղարկված միայն 25-26 գործով է վճիռ կայացրել, որոնց մի մասն էլ կրկնվող գործեր են: Այսինքն` ԵԴ-ն հենց ինքն է պասիվ Հայաստանի հարցում:
– Վերջերս «Իրավունքի և ազատության» կենտրոնը հանդես էր եկել հայտարարությամբ, որով հ/կ-ներին կոչ էր արել նամակով դիմել ԱՄՆ իշխանություններին, Եվրապառլամենտին և Եվրոպական հանձնաժողովին` խնդրանքով, որ ԱՄՆ-ն, ԵՄ-ն քննարկեն Հայաստանում մարդու իրավունքների կոպիտ ոտնահարումներ կատարած իրավապահ մարմինների պաշտոնյաներին` քննիչներին, դատախազներին, դատավորներին, իրենց երկրներ մուտքի վիզաներ չտրամադրելու հարցը: Ըստ Ձեզ` ի՞նչ հետևանք կարող է դա ունենալ:
– Դա ուղղակի կընդունվի հետևյալ կերպ. մարդիկ օգտվում են իրենց ազատ արտահայտվելու իրավունքից: Նման ակցիան այլ արձագանք չի կարող ունենալ, քանի որ դեկլարատիվ բնույթ ունի: Նրանք կայացրել են անարդար վճիռներ մի շարք գործերով, բայց դա չի նշանակում, որ դատավորին պետք է ենթարկել պատասխանատվության: Այդ դեպքում ոչ ոք չի ցանկանա դատավոր աշխատել: Հանրությունն ինքը պետք է աշխատի ապահովել դատական մարմինների անկողմնակալ աշխատանքը:
– Հայաստանն ո՞ր երկրների հետ կարող է համեմատվել Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան ուղարկված վճիռներով:
