«Երբ անձրևը գալիս է ժամանակին, ընդդիմությունն ասում է՝ այդպես էլ պետք է լիներ, ավելին՝ այդ շնորհն իրեն է վերագրում, իսկ երբ անձրևի փոխարեն կարկուտ է գալիս ընդդիմությունն ասում է՝ իշխանությունն է մեղավոր: Հիմա թող նախ կողմնորոշվեն, թե ով ինչ դերակատարում ու մեղավորություն ունի ստեղծված իրավիճակում, նոր հայտարարություններ հնչեցնեն»: Արձագանքելով ընդդիմության գնահատականներին՝ մեզ հետ զրույցում այս մասին ասաց ԱԺ ՀՀԿ խմբակցության քարտուղար Էդուարդ Շարմազանովը:
– Լևոն Տեր-Պետրոսյանը վերջին հանրահավաքի ժամանակ 14 կետանոց պահանջ ներկայացրեց, որից հետո իշխանության հետ երկխոսության պատրաստակամություն հայտնեց, իսկ վերջնաժամկետ նշանակեց սույն թվականի մարտի 15-ը: Իշխանությունը պատրաստվո՞ւմ է այս ճանպարհով երկխոսության գնալ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի հետ:
– Սերժ Սարգսյանը բաց է երկխոսության համար և արդեն երեք տարի է, ինչ ընդդիմության հետ երկխոսության պատրաստակամություն է հայտնել: Սակայն ընդդիմությունը շարունակում է վերջնաժամկետներով խոսել՝ քաջ գիտակցելով, որ այդ եղանակով ժողովրդավարություն չեն կառուցում: Եթե հիշողությունս չի դավաճանում, առաջին նախագահը նույնպես իր պաշտոնավարման տարիներին դեմ էր, երբ ընդդիմությունը վերջնագրերով էր խոսում: Քաղաքական մշակույթում վերջնաժամկետներով խոսելիս ու պահանջներ ներկայացնելիս՝ ոչ թե երկխոսության առաջարկ, այլ ուլտիմատում են ներկայացնում:
-Վերջին շրջանում ընդդիմությունը ակտիվացրել է իր պայքարը: Միաժամանակ իշխանությունը և ոստիկանությունը ոչինչ չեն անում իրադրությունը մեղմելու համար: Մտավախություն չկա՞, որ իրավիճակը վերհսկողությունից դուրս կգա:
-Նախ նշեմ, որ այն կարծիքին չեմ, թե իշխանությունը ոչինչ չի անում: Իշխանությունը իրականացնում է իր գործառույթները, իր ստանձնած բարեփոխումների կուրսը, որը հայտարարել է նախագահ Սարգսյանը: Ճիշտ է, կարող է՝ տեմպերը մեզ չգոհացնեն, որովհետև դրա համար կան մի շարք օբյեկտիվ պատճառներ` սոցիալական լարվածությունը, ֆինասատնտեսական ճգնաժամի արդյունքում աննախադեպ տնտեսական անկումը: Բայց, ի տարբերություն մի շարք եվրոպական երկրների, օրինակ՝ Լատվիայի, որտեղ ես եղել եմ և այդ պատճառով եմ մատնանշում, Հունաստանի, ուր տարին մի քանի անգամ այցելում եմ, Հայաստանում սոցիալական լուրջ խնդիրներ չառաջացան: Այսինքն՝ իշանությունը որևէ սոցիալական ծրագիր չկրճատեց, թոշակները որոշ չափով բարձրացան, սոցիալական որոշակի խնդիրներ լուծվեցին, և ամենկարևորը, բյուջետային որևէ աշխատողի աշխատավարձը չկրճատվեց: Հիմա դուք ինձ կարող եք հարց ուղղել՝ սա բավարա՞ր է, թե՞ բավարար չէ: Իհարկէ բավարար չէ: Բայց այդ խնդիրները լուծվում են: Երբ իշխանությունը ասում է՝ ամեն ինչ բավարար է, ուրեմն, այդ իշխանությունը էլ անելիք չունի: Ի պատիվ իշխանությունների, կարող եմ ասել, որ բազմաթիվ խնդիրներ լուծվել են: Բայց մյուս կողմից՝ մենք ջայլամի քաղաքականություն չենք վարում և չենք ասում, թե ամեն ինչ նորմալ է: Ինչպե՞ս կարող է ամեն ինչ նորմալ լինել մի երկրում, որտեղ 14.5 տոկոսանոց տնտեսական անկում է տեղի ունեցել, որտեղ կա աղքատություն: Ինչ վերաբերում է ընդդիմության տարբեր շերտերի քաղաքականությանը՝ ասեմ: Մենք արդեն մտել ենք նախընտրական շրջան: Կարծում եմ, որ պայքար է ընթանում նաև հենց ընդդիմության ներսում: Ընդդիմադիր որոշ գործընկերներ ընդունում են, որ պայքարը նաև իրենց մեջ է: Մեր ունեցած ընդդիմության գոնե երկու հատվածը` ՀԱԿ-ը և Տիգրան Կարապետիչինը, որին միացան Աշոտ Մանուչարյանը, Վարդան Խաչատրյանը, արտախորհրդարանական է և, ներկայացված չլինելով խորհրդարանում, պետք է իր քաղաքական գործունեությունը ծավալի օրենքով սահմանված հանրահավաքների, ասուլիսների, քաղաքական այլ ակցիաների միջոցով: Եվ դա է նրանց գործելաոճը։ Մենք պետք է գիտակցենք, որ գնալով՝ քննադատությունը կարող է ավելի սրանալ, որովհետև այդ ընդդիմություն էլ կոպիտ ասած՝ իր էլեկտորատը տաք պահելու խնդիր ունի: Հետևաբար, որոշ չափով կարող ենք ականատեսը լինել պոպուլիստական, ամբոխահաճո հայտարությունների, ինչը որ կա աշխարհի բոլոր երկրներում: Ընդդիմության խնդիրն է օգտագործել ժողովրդի դժգոհությունը և նրանց նյարդերը արթուն պահել՝ ձայները վերցնելու համար: Կա նաև խորհրդարանական ընդդիմություն, որը ևս, տեսնելով, որ արտախորհրդարանական ընդդիմությունը ակտիվանում է և գնում է միտիգների՝ պայքարով տաք պահելով իր էլեկտորատին, հասկանում է, որ ինքն էլ պետք է որոշակի ակտիվ գործունեություն ծավալի՝ քննադատի իշխանություններին։ Ինչպես արտախորհրդարանական ընդդիմությունը, այնպես էլ խորհրդարանականը ոչ միշտ է, որ օբյեկտիվ են քննադատում իշխանություններին: Շատ դեպքերում ոչ օբյեկտիվ են քննադատում, բայց նաև լինում է, որ քննադատությունը օբյեկտիվ է: Բնականաբար, այստեղ մրցակցություն է ընթանում, ինչի ականատեսը եղանք ԱԺ քառօրյայում «Ժառանգության» գործընկերների կողմից: Բայց եթե պայքարը իշխանության և ընդդիմության կողմից լինում է կոռեկտության, քաղաքական մշակույթի սահմաններում, ես ցավոտ չեմ ընդունում: Մենք կարծում ենք, որ, առանց մրցակցության, հնարավոր չէ հասնել ժողովրդավարական գործընթացների զարգացման: Մի բան պարզ է, որ կարծիքների բախման մեջ է երևում ճշմարտությունը: Դա ժողովրդավարության ոսկե կանոնն է: Փառք Աստծո, անցել են այն ժամանակները, երբ բոլորը ծափահարում էին մեկ կարծիքի: Բայց քննադատությունը մենք պետք է տարբերենք հայհոյանքներից:
-Արդեն նախավերջին հանրահավաքի ժամանակ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը նկատեց, թե զարգացումներն այնպես են ընթանում, որ ժողովուրդը էլ չի նայի՝ իշխանություն, ընդդիմություն, Ղարաբաղի հարց, այլ անձամբ իր հարցերը կլուծի: Այս առումով ևս մտավախություն չունե՞ք:
-Մտավախություն՝ չէ, բայց վրդովմունք առաջացրել է առաջին նախագահի նման հայտարարությունը: Մի բան կարող եմ ասել, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը ոչ միայն ընդդիմության ՀԱԿ-ի հատվածի լիդերն է, այլև առաջին նախագահը մեր անկախ հանրապետության: Մի բան է, երբ ընդդիմության ներկայացուցիչը անհարկի քննադատում է և կարծում, թե ինքը ճիշտ է, այն դեպքում, երբ իշխանության մեջ չի եղել, չգիտի բանակցային խնդիրների դժվարությունները, այլ բան է, երբ շատ լավ գիտի՝ ինչն է լավ արվում և ինչն է արվում պապուլիզմի համար: Այս իմաստով ես համամիտ չեմ առաջին նախագահի այդ գնահատականին: Եվ իր գործընկերներն էլ խիստ քննադատության են ենթարկել նրա այդ հայտարարությունը, որովհետև ինքը, 91-97 թթ. լինելով նախագահ, մինչև 94 թվականի զինադադարը շատ դեպքերում քննադատում էր այն ընդդիմադիր ուժերին, ովքեր, մի կողմ դնելով Ղարաբաղի հարցը, սոցիալական հարցն էին բարձրացնում: Հիմա ինքն է հայտնվել նույն կարգավիճակում, և ինձ համար մի քիչ, ոչ՝ լրիվ անհասկանալի է նման պահվածքը: Այս իմաստով ես համամիտ չեմ հիշյալ կարծիքի հետ: ՀԱԿ-ի ներսից լսել եմ նաև կարծիքներ, որոնք ցնցումների կողմնակից չեն և բացառում են ցնցումները Հայաստանում: Նախ՝ ցնցումների համար մի քանի պատճառ պետք է լինի, բայց ես այն կարծիքն չեմ, թե Հայաստանում այդպիսի իրավիճակ է, որովհետև իշխանությունը և՛ վերահսկում է իրավիճակը, և՛, ամենակարևորը, իշխանությունը բաց քաղաքականություն է վարում, խոսում ժողովրդի հետ և քայլեր է իրականացնում այդ խնդիրները լուծելու համար: Ընդամենը մեկ օրինակ բերեմ: Այ, նույն գազի չթանկանալը. ՀԱԿ-ի մեր որոշ գործընկերներ, այդ թվում՝ նախկին վարչապետ Հրանտ Բագրատյանը, ասում են, թե դա ինչ է: Ստացվում է՝ եթե գազի գինը բարձրանար, ասելու էին՝ իշխանությունն է մեղավոր, հիմա, երբ գազի գինը մնացել է նույնը, ասում են, թե դա իշխանության ի՞նչ գործն է, ՀայՌուսգազարդի գործն է: Այստեղ հիշեցի հայտնի ասացվածքը. երբ անձրևը գալիս է ժամանակին ընդդիմությունն ասում է՝ այդպես էլ պետք է լիներ, ավելին՝ այդ շնորհն իրեն է վերագրում, իսկ երբ անձրևի փոխարեն կարկուտ է գալիս, ընդդիմությունն ասում է՝ իշխանություն է մեղավոր: Հիմա թող նախ կողմնորոշվեն, թե ով ինչ դերակատարում ու մեղավորություն ունի, նոր հայտարարություններ հնչեցնեն: Մյուս կողմից էլ՝ դա քաղաքական պուլս է, որը ընդդիմությունը պետք է տաք պահի: Բայց մի բան կարող եմ ասել՝ նույն գետը երկրորդ անգամ չեն մտնում, և կարծում եմ, որ Հայաստանում չկա հեղափոխական իրավիճակ: Ոչ թե որպես իշխանության ներկայացուցիչ եմ ասում, այլ՝ սովորական քաղաքացու աչքերով: Միաժամանակ պետք է գիտակցել, որ ցանկացած հեղափոխական քայլ, ցանկացած ընդվզում մի քանի տասնամյակ հետ կտանի, որից ո՛չ իշխանությունը կշահի, ո՛չ ընդդիմությունը, ո՛չ էլ հասարակությունը: Այս առումով առաջին նախագահի նախկին հարցազրույցները իր ընտրանում կարդացեք, տեսեք: Ես կարծում եմ, որ պետք է լինի քաղաքական, գաղափարական պայքար: Ոչ թե պետք է ասես՝ իքսին հանես, իգրեկով փոխարինես՝ ամեն ինչ կկարգավորվի: Չէ, պետք է ասես, թե ինչ ես առաջարկում: Զգացմունքային հայտարարություններով ապագա չեն կառուցում: Այդ նույն սոցիալական ճգնաժամը իմ ընտանիքին էլ է կպել , մեր ընտանիքի եկամուտներին, իմ բարեկամներին, հարազատներին, գնաճը մեզ էլ է մտահոգում, բայց դրա վերացման համար պետք է քայլեր ձեռնարկել, այլ ոչ թե անպտուղ քննադատել: Սերժ Սարգսյանի իշխանությունը շահեկանորեն տարբերվում է նախկին իշխանություններից նրանով, որ մենք բաց ենք: Ինքը բաց է և որդեգրել է քաղաքական երկխսության ճանապարհը: Բոլոր կարևորագույն հարցերի շուրջ քաղաքական կուսակցությունների հետ նստել և քննարկումներ է իրականցրել 3 անգամ: Առաջին հերթին հենց իրենց համար՝ դժբախտաբար, որոշ ընդդիմադիր գործընկերներ չեն եկել: Ավելին, կարևորագույն հարցերի շուրջ նախագահը պարբերաբար կոչով և ուղերձով է հադես գալիս: Այսինքն՝ բաց ենք աշխատում: Նույն այս ինտերնետային ժամանակաշրջանում կարող ենք նստել քննադատել, կլոր սեղան կազմակերպել: Այսինքն՝ եթե մարդկանց նպատակը ազնիվ է, որ այս երկրի վիճակը լավանա, այլ ոչ թե մի քանի աթոռ ավելի ունենան խորհրդարանում կամ մտնեն խորհրդարան, կարող են նստել և երկխոսություն սկսել:
-Ընդդիմությունը հայտարարել է, որ երկխոսության կգնա, եթե քաղբանտարկյալներին ազատ արձակեն:
-Եթե երկխոսության մեջ նախապայման ես դնում, դա արդեն երկխոսություն չէ: Երկխոսությունը նրա համար է, որ նստես և պրոբլեմատիկ հարցերի շուրջ խոսես: Եթե դու ասում ես՝ երբ այս բանը անես, նոր ես այս քայլին կգնամ, դա արդեն ուլտիմատում է, ոչ թե երկխոսություն: Քաղաքական մշակույթը չի հանդուրժում ուլտիմատումներ:
-Բայց չէ՞ որ այն պատը, որի մասին խոսում էր Սերժ Սարգսյանը երեք տարի առաջ, այսօր վերացած չէ: Ավելին, կոալիցիան, առանց հասարակության կարծիքը հաշվի առնելու, որոշեց, որ 2013 թ. լինելու է մեծամասնություն : Չե՞ք կարծում, որ ներքին հարցերը լուծելու հաշվին հասարակական տրմադրությունները լարվեցին: Այս պայմաններում ո՞րն է ավելի կարևոր՝ իշխանությա՞ն, թե՞ հասարակության կայունությունը:
-Ես այն կարծիքին չեմ, թե պատը քանդված չէ: Կարող է՝ վերջնականապես պատը քանդված չէ: Բայց այս երեք տարիների ընթացքում մենք կարողացել ենք կործանարար բաժանարարից հետ կանգնել: Այսինքն՝ մենք չենք հասել ժողովրդի պառակտմանը: Այս երեք տարիների ընթացքում ոչ թե կործանարար բաժանարարները ավելացրել ենք, այլ գնացել ենք հանդուրժողականության և երկխոսության ճանապարհով: Ինչի մասին վկայում են մեր օրենսդրական նախաձեռնությունները, որով մեր պառլամենտական ընդդիմությանը բազմաթիվ նոր լիազորություններ տրվեցին` հայտարարությունների ժամ, հարցապնդման հնարավորություն, ավելին՝ ՀՀ նախագահը իրականացրեց ամենալայնամասշտաբ համաներումը ՀՀ ողջ պատմության ընթացքում: Դա չտեսնելը արդեն կուրություն կլինի: Իհարկե, համաձայն չեմ, որ պատն ամբողջությամբ քանդված է: Ամբողջությամբ պատը քանդելու համար անհրաժեշտ է, որ նաև ընդդիմությունը քաղաքական շրջանակներում հանդուրժողականության ճանապարհով գնա, այլ ոչ թե նիհիլիզմի կոչերով: Ինչպես մեր նախագահն էր ասում մեր համագումարի ժամանակ՝ մենք ոչ թե պետք է ոչնչացնեք մարդկանց կամ ասենք՝ դու վատն ես, որովհետև Շարմազանովի կարծիքը չես կիսում, ոչ, պետք է ասել՝ ես քո կարծքիը հարգում եմ, բայց համամիտ չեմ, որովհետև ես մեկ այլ կարծիք ունեմ: Եվ բանավեճի միջոցով դու քո կարծիքի ճշմարտացիությունը պետք է ապացուցես։ Ես հեռու եմ այն կարծիքից, թե իշխանությունը ամեն ինչ արել է, բայց որ շատ բան է արել՝ փաստ է: Իսկ կատարյալ համերաշխության մթնոլորտ ձևավորելու համար անհրաժեշտ է, որ և՛ քաղաքացիական ինստիտուտները իրենց ներդրումը անեն, և՛ ընդդիմադիր բոլոր ուժերը: Այ, երբ իշխանությունը և ընդդիմադիր ուժերը գործնականում կգիտակցեն, որ քաղաքական մերժողականությունը և վրեժխնդրությունը տեղ չպետք է ունենան քաղաքական դաշտում, այն ժամանակ մեր երեխաները կամ մենք՝ որպես երիտասարդ սերունդ, կարող ենք տեսնել ուժեղ ժողովրդավար Հայաստան: Ես հավատում եմ, որ դա լինելու է: Չնայած մի շարք խնդիրներին, այսօր մարտի 1-ն է, իսկ 3 տարի առաջ շատ քչերն էին հավատում, որ բարեկադների տարբեր կողմերում կանգնած մարդիկ կարող էին գալ և մեկ սրահում, հեռուստատեսության տաղավարում հարցազրույց վարել: Փառք Աստծո, այսօր մենք դրա ականատեսն ենք լինում:
-Իսկ ո՞րն է կարևոր՝ իշխանությա՞ն, թե՞ հասարակության կայունությունը:
-Չէ, ես չեմ կարծում, որ ներկոալիցիոն լուրջ լարվածություն է եղել, իսկ հուշագրի ստորագրումը դժգոհություն է առաջացրել հասարկության մեջ: Սա, թերևս, կարող է դժգոհություն առաջացնել այն քաղաքական ուժերի շրջանում, ովքեր այլ քաղաքական հաշվարկներ ունեին կամ ցանկանւմ էին ներկոալիցիոն որոշակի անհասկացվածությունից օգտվել և իրենք իրենց քաղաքական դիվիդենտները շահել: Կոալիցիան արել է այն , ինչ որ ընդունված է ամբողջ աշխարհում: Այսինքն՝ յուրաքանչյուր քաղաքական ուժ ինքն է որոշում՝ հրապարկե՞լ իր ապագա մարտավարության պլանները, ռազամավորությունը, թե՞ ոչ, կամ ե՞րբ հրապարկել: Հիմա մենք որոշել ենք բացահայտել մեր ռազմավարությունը: Արդյունքում՝ կոալիցիան լրացուցիչ էներգիա չի կորցնում դիվիդենտներ շահելու համար փոխադարձ մեղադրանքի, ցեխ շպրտելու վրա: Նժդեհյան գաղափարով կուսակցությունս, ազգի համար սկզբունքով, վեր է դասում ոչ թե կուսակցության, այլ պետականության շահը, ազգային շահը: Այսինքն՝ ինքը այդ էներգիան դնում է ոչ թե ընդդեմ, այլ հանուն գաղափարի, և նախագահ Սարգսյանի գլխավորությամբ պատրաստակամ է գնալու երկարաժամկետ բարեփոխումների: Գոնե միամիտ են այն քաղաքական գործիչները, որոնք դա լուրջ քննադատում են: Դա խոսում է այն մասին, որ քաղաքականությունից կա՛մ շատ հեռու են, կա՛մ միամիտ: Արդյունքում ցանկանում են որոշ մարդկանց զգացմունքների հետ խաղալ:
-Այնուամենայնիվ, երկու կուսակցությունների միջև մինչև հուշագրի ստորագրումը լարվածություն նկատվում էր : Կարելի՞ է ասել, որ այս հուշագրի ստորագրմամբ, ԲՀԿ-ն կանխատեսելի ուժ դարձավ ՀՀԿ-ի համար: Եվ եթե միասնական ցուցակով չգնան ընտրության, հնարավո՞ր է, որ լարվածությունը շարունակվի:
-Միասնական ցուցակի հետ կապված մեր օրակարգում հարց դեռևս չկա: Եվ, առահասարակ, մեր օրակարգում որևէ խնդիր ընտրության հետ կապված դեռ չկա, որովհետև ընտրություներին դեռ 1 տարի կա, և մենք այսօր զբաղված ենք նախագահ Սարգսյանի և մեր քաղաքական կոալիցիայի նախաընտրական ծրագիրը կյանքի կոչելով: Այսօր մեր աշխատելու ժամանակն է: Այ, երբ կգա ժամանակը, կմոտենանք ընտրություններին, այն ժամանակ կքննարկենք: Այսօր հանրապետականի օրակարգում միասնական ցուցակով գնալու խնդիր չի քննարկվել: Երբ ժամանակը կգա, նախընտրական բոլոր խնդիրները կքննարկենք կուսակցությունում: Այս պահին կանխատեսելի է ամբողջ կոալիցիան, չառանձնացնենք որևէ մեկին: Կոալիցիոն բոլոր ուժերը կամավոր կերպով հայտարարել են, որ պատրաստակամ են նախագահ Սարգսյանի գլխավորությամբ շարունակելու բարեփոխումների կուրսը: Այս իմաստով կանխատեսումը կարևոր է մեր հասարակության համար, որովհետև տեսնում են, որ այս քաղաքական ուժերը շիտակ հայտարարություններ են հնչեցնում, ինչը ոջունելի է՝ ըստ իս:
-Այնուամենյանիվ, եթե միասնական ցուցակով չգնաք ընտրությունների՝ լարվածությունը կշարունակվի՞, թե՞ ոչ:
