«Առաջին լրատվականի» զրուցակիցն է Հայ ազգային կոնգրեսի ներկայացուցիչ, նախկին քաղբանտարկյալ Մյասնիկ Մալխասյանը:
– Պարոն Մալխասյան, Հայ ազգային կոնգրեսի փետրվարի 18-ի հանրահավաքը փաստեց այն մասին, որ մեր հասարակությունը պատրաստ է պայքարի, որ հասարակությունը Հայ ազգային կոնգրեսին է համարում այն ուժը, որ կարող է երկրում իրավիճակ փոխել: Այսինքն` Կոնգրեսից ակնկալիքներ կան: Դուք ինչպե՞ս եք պատկերացնում հետագա ներքաղաքական գործընթացները:
– Հայ ազգային կոնգրեսը իր ձևավորման պահից եղել և մնում է հայ քաղաքական իրականության մեջ այն ռեալ քաղաքական ուժը, որի հետ մեր ժողովրդի այն հատվածը, որը գիտակցում և տարբերում է կեղծն ու սուտը իրականից` ապավինում է այդ քաղաքական ուժին: Ինձ համար անակնկալ չէր փետրվարի 18-ի հանրահավաքը: Կարծում եմ, որ ժողովուրդը ավելի է ակտիվանում, և արաբական աշխարհում` Եգիպտոսում, Թունիսում, Լիբիայում, մյուս երկրներում տեղի ունեցող իրադարձությունները, անշուշտ, իրենց ազդեցությունն ունեցան ժողովրդի տրամադրությունների վրա: Այնուամենայնիվ որքան էլ մեր ժողովուրդը լինի քաղաքակիրթ, համբերատար` գալիս է մի պահ, երբ անելանելի վիճակում է հայտնվում և ցանկանում է կտրուկ փոփոխություններ: Այս խնդրում մեծ է Կոնգրեսի դերը, որ կարողանում է ապահովել հավասարակշռություն, գնահատելով իրավիճակը` կարողանում է պահել կայուն վիճակ:
Ցավոք, իշխանությունները սա չեն գիտակցում և առաջնորդվում են նույն տրամաբանությամբ` ինչպես աշխարհի բոլոր այն երկրներում, որտեղ դիկտատուրա է: Անշուշտ, Հայ ազգային կոնգրեսի առաջնորդը ճիշտ նշեց իր ելույթում, որ իշխանությունների համար ակնհայտ է դառնում, երբ այն արդեն կատարված փաստ է դառնում:
Իհարկե, Կոնգրեսը միշտ կողմ է եղել, որպեսզի մեր երկիրը առանց ցնցումների կարողանա հանել այս վիճակից: Մեր երկրի համար ավելի բախտորոշ խնդիրների լուծման ճանապարհին արդեն երեք տարի է, ինչ հստակ դրել է իր պայմանները` անհապաղ ազատ արձակել քաղբանտարկյալներին` Արցախի համար իրենց առողջությունն ու կյանքը նվիրաբերած մարդկանց, ինչը, անշուշտ, բացասաբար է անդրադառնում նաև բանակի վրա, պահանջում է մարտի 1-ի բացահայտում: Ցավոք, իշխանությունները փորձում են տարբեր միջոցներով, վտանգելով ազգային շահը, արտաքին աշխարհի հետ կապել իրենց իշխանավարումը և գնում են հազար ու մի ապազգային զիջումների, բայց չեն ցանկանում երկրի ներսում` հաշվի նստելով իրողությունների հետ` կատարել ժողովրդի պահանջը և ընդդիմության հետ նստել երկխոսության: Անկասկած, սա չի կարող երկար ձգվել, և լիովին համամիտ եմ Կոնգրեսի առաջնորդի այն տեսակետի հետ, որ մի օր կարող է այնպիսի իրավիճակ ստեղծվել, ինչը եղավ արաբական աշխարհում, որտեղ առանց քաղաքական ընդդիմադիր ուժերի` իրավիճակ փոխվեց:
– Պարոն Մալխասյան, պարզ է, որ իշխանությունները չեն կատարում ՀԱԿ-ի պահանջները, բայց հասարակության շրջանում առկա տրամադրություններին ինչպե՞ս պետք է արձագանքի Հայ ազգային կոնգրեսը, և այս առումով մարտի 1-ին կայանալիք հանրահավաքը կարո՞ղ է շրջադարձային փոփոխությունների մեկնարկ դառնալ:
– Ես նշեցի արդեն, որ այս պրոցեսը չի կարող անվերջ ձգվել: Սոցիալական ծանր իրավիճակ է, կառավարությունը անգիտակցաբար կամ գիտակցաբար նպաստում է առանձին սոցիալական շերտերի դուրսմղմանը. սա վկայում է այն մասին, որ այս իրավիճակը իսկապես չի կարող հավերժ ձգվել: Մենք ականատես ենք լինում հակաժողովրդական տարբեր քայլերի, ինչպիսին է օրինակ` վրացական պետհամարանիշերով մեքենաների վարորդների, Երևան քաղաքում մանր և միջին առևտրով զբաղվող մարդկանց նկատմամբ քաղաքականությունը, ինչը նպաստում է համաժողովրդական ընդվզմանը: Կոնգրեսը որքան էլ փորձի կանոնակարգել և քաղաքական հենքի վրա դնել այս պրոցեսները, այնուամենայնիվ շատ հնարավոր է, որ այս պրոցեսները դառնան նաև անկառավարելի: Հասարակությունն իսկապես անելանելի սոցիալական վիճակում է, մենք եղել ենք տարբեր մարզերում, և այսօր տիրող իրավիճակի պայմաններում ոչ ոք չի կարող բացառել ժողովրդի ընդվզումը:
Իշխանությունները չեն գիտակցում այս ամենը, այլապես կփորձեին երկրում, ընդդիմության պահանջները հաշվի առնելով, գնալ արդարության վերականգնմանը: Երկրում գոյություն չունի արդարադատություն` արդար դատական համակարգը մարտի 1-ից հետո այս իշխանությունները ոտնատակ արեցին, այդ իսկ պատճառով որևէ մեկը հավատ չունի արդարադատության նկատմամբ: Բանակում զինվորը չի հավատում որևէ մեկին և իր արժանապատվությունը փորձում է պաշտպանել ինչպես կարողանում է` երբեմն ձեռքն ընկած զենքով… Քաղաքացիական կյանքում հանցագործությունների աճը պայմանավորված է նրանով, որ քաղաքացին այլևս այս պետության, իշխանության, երկրի հետ որևէ հույս չի կապում: Սա կարող է հանգեցնել այնպիսի կրիտիկական իրավիճակի, որի հետևանքները որևէ մեկը չի կարող կանխատեսել:
Որպես նախկին քաղբանտարկյալ` ինքս տարի ու կես եղել եմ բանտում, և համոզված եմ, որ իմ ընկերների մեջ չարություն չկա, բոլորն էլ ցանկանում են, որ գոնե սրանով ամեն ինչ ավարտվի, մեր իշխանավորները գիտակցեն ստեղծված բարդ իրավիճակը, կարողանան նստել երկխոսության բանակցությունների շուրջ և գտնեն լուծում` երկիրը այս վիճակից դուրս բերելու նպատակով` չվտանգելով Արցախի խնդրի լուծումը, մեր պետության ապագայի հետ կապված խնդիրները, և փորձենք վերականգնել այն իմիջը, որն ուներ Հայաստանը մինչև 1998 թվականը:
– Մարտի 5-ին Սոչիում նախատեսվում է Ս.Սարգսյան-Ի.Ալիև-Դ.Մեդվեդև հանդիպում. այս հանդիպումից ի՞նչ կարելի է առհասարակ ակնկալել:
– Կարծում եմ, որ ղարաբաղյան հարցում ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը համանախագահող երկրների, մասնավորապես` ռուսական և ամերիկյան կողմում տրամադրությունների որոշակի փոփոխություն կա. եթե նրանք նախկինում ստատուս քվոն պահպանելու երկարաձգման կողմնակից էին, հիմա կարծես այդ տրամադրություններում փոփոխություն է նկատվում, ձգտում` այլ փուլի հասցնել բանակցային գործընթացը:
Իհարկե, Ադրբեջանի դիրքորոշման կոշտացման պայմաններում պարզ է, որ խնդրի կարգավորումը բարդ է: Իսկ մեր իշխանությունների ոչ լեգիտիմությունը արտաքին աշխարհի համար լրացուցիչ միջոց է անընդմեջ զիջումներ կորզելու նրանցից: Այս հարցում ևս շատ կարևոր է, որ իշխանությունները ներքին կյանքում կարողանան սթափ գնահատել իրավիճակը, ինչպես Կոնգրեսը և նրա առաջնորդն են վարվում` թույլ չտալ, որպեսզի սրացումները ավելի կրիտիկական վիճակի հասնեն: Իշխանությունները սա պետք է գիտակցեն, որ առաջին հերթին ԼՂ խնդրի կարգավորման տեսակետից կարևոր և շահեկան է ներքաղաքական խնդիրների լուծումը, որպեսզի երկիրը ավելի ամուր լինի տարբեր մարտահրավերները դիմակայելու ճանապարհին: Մինչդեռ իշխանությունները հետևյալ մարտավարությունն են որդեգրել` խոսում են պատերազմի վտանգի մասին, երբեմն հնարավոր բացասական զարգացումները ընդդիմության վրա բարդելու փորձեր են անում:
– Պարոն Մալխասյան, ամեն ինչ ճիշտ է, բայց իշխանություններն էլ օգտվում են Հայ ազգային կոնգրեսի այդ հաշվարկից, մարտավարությունից, ինչի արդյունքում, ըստ էության, իրենց իշխանությունն են երկարաձգում և փորձում են այն ամրացնել:
– Դա թվացյալ երկարաձգում ու ամրացում է…
– Ինչո՞ւ: Կոալիցիոն հերթական հուշագիրը ստորագրվեց…
– Կոալիցիայի հուշագրի ստորագրումը ընդդիմության համար շատ ավելի ձեռնտու էր, որովհետև մինչ այժմ հասարակությանը ներիշխանական հակասություններով երբեմն ապակողմնորոշում էին, ժողովրդի մի հատված կար, որը սպասում էր, թե ուր որ է ներիշխանական ուժերը իրար կբախվեն և դրանից ինչ-որ ակնկալիքներ կային: Մինչդեռ իշխանությունները այդ հուշագրով ապացուցեցին, որ միասնական են, որ նրանց մեջ չկա քաղաքական ուժ, որը կարող է հանդգնել ընդդիմության դափնիներին, և հետևաբար դրանք այն ուժերն են, որոնք չեն կարող ի օգուտ ժողովրդի որևէ քայլ կատարել: Այս առումով բավական հեշտանում է ընդդիմության գործը` ավելորդ ճիգեր ու ջանքեր չենք գործադրի ապացուցելու, որ նրանք նույն իշխանությունն են: Իշխանությունն այդ հուշագրով փաստեց, որ միասնական ուժ է` անկախ այն բանից, թե ներսում ինչ պրոցեսներ կարող են զարգանալ:
