Անցյալ շաբաթ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների տարածաշրջանային այցը մի տեսակ աննկատ անցավ: Այս անգամ նույնիսկ նրանց տարածած հայտարարության մեջ ավանդական դարձած ձևակերպումներն էին բացակայում այն մասին, թե միջնորդները մոտ ապագայում կձգտեն հանդիպում կազմակերպել նախագահների ֆորմատով:
Համանախագահների հայտարարության մեջ ուշադրության էր արժանի միայն այս դրվագը. «2010թ. Աստրախանի գագաթնաժողովից հետո կատարված աշխատանքի արդյունքում դրական առաջընթաց է եղել»` համանախագահները հորդորում են կողմերին շարունակել առաջխաղացումը և թույլ տալ, որ «խաղաղ գործընթացն անցնի հաջորդ փուլ», նրանք վերահաստատում են իրենց աջակցությունը կողմերին, որոնք «ընդունում են խաղաղ կարգավորման հասնելուն ուղղված անհրաժեշտ որոշումները»:
Դիվանագիտական բառապաշարից ավելի ազատ լինելու համար` վերհիշենք, թե ինչ տեղի ունեցավ Աստրախանում: 2010թ. հոկտեմբերի 27-ին Սարգսյան-Ալիև-Մեդվեդև Աստրախանում կայացած եռակողմ հանդիպման արդյունքում ընդունվեց համատեղ հայտարարություն: Խոսքը ընդամենը վստահության ամրապնդմանն ուղղված միջոցառումներին ուղղված հատուկ հռչակագրի մասին էր. այդ փաստաթղթով ենթադրվում էր ռազմագերիների փոխանակություն և զոհվածների մարմինների վերադարձ: Աստրախանում արձանագրվել էր, որ այդ նպատակով «Հայաստանի ու Ադրբեջանի նախագահները պայմանավորվել են որպես առաջին քայլ անհապաղ իրականացնել ռազմագերիների փոխանակում և զոհվածների մարմինների վերադարձ` ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահների և Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի աջակցությամբ»: Աստրախանում Ս.Սարգսյանի և Ի.Ալիևի հետ հանդիպումից հետո մյուս ուշագրավ պահն այն էր, որ ՌԴ նախագահը հույս հայտնեց, թե դեկտեմբերի սկզբին կայանալիք ԵԱՀԿ գագաթնաժողովից առաջ Հայաստանն ու Ադրբեջանը կարող են հանգել կարգավորման սկզբունքների համաձայնեցված լուծման, ինչը տեղի չունեցավ:
Աստրախանում, փաստորեն, վերջին հանդիպումն էր` նախագահների ֆորմատով, դրանից հետո չնայած ընձեռված երկու հնարավորություններին` Աստանայում և Մոսկվայում, այնուամենայնիվ Սարգսյանն ու Ալիևը միմյանց չհանդիպեցին:
Ի՞նչ է կատարվում բանակցային գործընթացում: Ռազմագերիների փոխանակման շուրջ պայմանավորվածությունից բացի` կարգավորման շուրջ կոնկրետ բանակցություններ ինչու՞ չընթացան: Ավելին, հունվարի վերջին Մոսկվայում կայացած Հայաստանի ու Ադրբեջանի ԱԳ նախարարների հանդիպման առնչությամբ անգամ մամլո հաղորդագրություն չտարածվեց: Հարց է ծագում` այդ դեպքում ինչո՞ւ էին ժամանել համանախագահները: Կարելի է եզրակացնել, որ եղել են երկու հիմնական պատճառներ` վերակենդանացնել բանակցային գործընթացը և ԵԱՀԿ փաստահավաք առաքելության զեկույցը կողմերին ներկայացնել:
Ուրեմն` ի՞նչ է կատարվում բանակցային գործընթացում, ինչո՞ւ այն տեղից չի շարժվում: Այս հարցի հնարավոր պատասխանի վրա այսօր որոշակիորեն լույս է սփռում վերջերս WikiLeaks-ի հրապարակած ԱՄՆ Պետքարտուղարության գաղտնի հաղորդագրություններից մեկը, որտեղ ներկայացվում է Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի և ԱՄՆ փոխպետքարտուղար Նիքոլաս Բեռնսի միջև` 2010թ. փետրվարի վերջին կայացած խոսակցությունը: Այս գաղտնի փաստաթղթի համաձայն` Ալիևը Բեռնսին պատմում է, որ 2010թ. հունվարի 25-ին ՌԴ նախագահ Դ.Մեդվեդևի նախաձեռնությամբ Սոչիում կայացած Հայաստանի, Ադրբեջանի և ՌԴ առաջնորդների եռակողմ հանդիպմանը Սերժ Սարգսյանը առաջարկել է ԼՂ վերջնական կարգավիճակի վերաբերյալ հանրաքվեի անցկացման կոնկրետ ժամկետներ սահմանել: Սա, Ալիևի վկայությամբ, խախտել է համաձայնության հասնելու ողջ կառուցվածքը, ըստ որի` հնարավոր հանրաքվեի ժամկետներ չպետք է սահմանվեին:
Վերհիշենք Սոչիի բանակցությունները: Մեդվեդևի նախաձեռնությամբ Սոչիում կայացած եռակողմ հանդիպմանը որևէ փաստաթուղթ չստորագրվեց: Սակայն բանակցությունների ավարտին ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովը նշեց. «Հայաստանն ու Ադրբեջանը կնախապատրաստեն սեփական առաջարկությունները ԼՂ հակամարտության կարգավորման փաստաթղթի վերաբերյալ, որի պրեամբուլայի շուրջ կողմերի մոտ առկա է փոխընդունելի ըմբռնում: Այդ փաստաթղթի պրեամբուլայի վերաբերյալ միասնական ընկալում կա: Այսօր գլխավոր արդյունքն այն էր, որ պայմանավորվածություն ձեռք բերվեց փաստաթղթի առանձին հատվածների վերաբերյալ, որոնք դեռևս կողմերի համաձայնության առարկա չեն դարձել, կողմերն իրենք կներկայացնեն սեփական գաղափարները, կոնկրետ ձևակերպումները, որոնք կներառվեն այդ տեքստի մեջ»: Ս.Լավրովը հրաժարվել էր մասնավորեցնել, թե ինչ է արտացոլված փաստաթղթի պրեամբուլայում:
Վերոնշյալ փաստերից կարելի է բխեցնել, որ Սերժ Սարգսյանը 2010թ. հունվարի 25-ին Սոչիում ներկայացրել է այնպիսի մի պահանջ, որը ըստ էության խափանել է բանակցությունների հետագա բնականոն ընթացքը: Եվ հենց սրանով է պայմանավորված պաշտոնական Բաքվի հարաբերական պասսիվությունը հետբանակցային շրջանում: Հատկանշական է, որ ստեղծված իրավիճակը չփոխեց անգամ ՌԴ, ԱՄՆ և Ֆրանսիայի նախագահների` հունիսի 26-ին Կանադայում անցկացվող «Մեծ ութնյակի» գագաթնաժողովում ընդունված հայտարարությունը, որում նրանք իրենց աջակցությունը հայտնեցին Հայաստանին և Ադրբեջանին «ԼՂ խնդրի կարգավորման հիմնարար սկզբունքների շուրջ համաձայնություն ձեռք բերելու գործում»:
Էմմա Գաբրիելյան, «Ժամանակ» օրաթերթ
