Կովկասի կանայք չգիտեն` ինչ են ուզում

Այս օրերին Երիտասարդ գիտնականների 12-րդ գիտաժողովի ընթացքում Հայաստանում է գերմանացի երիտասարդ գիտնական Էլկե Կամմը, ով հանդես է գալու կանանց գենդերային խնդիրները Կովկասում գիտական ուսումնասիրությամբ:
– Գիտեմ, որ առաջին անգամ եք Երեւանում, ինչպիսի՞ն է այն Ձեզ համար:
– Քանի որ առաջին անգամ եմ Հայաստանում եւ առաջին օրն եմ այստեղ, դեռ չեմ հասցրել դուրս գալ զբոսնել, միայն հասցնում եմ գիտաժողովի ընթացքում սենյակից սենյակ վազել եւ չեմ կարող շատ բան ասել Հայաստանի մասին: Մի բան կարող եմ ասել, որ նորից կվերադառնամ Հայաստան: Պլանավորում եմ մեկ այլ գիտական հետազոտական աշխատանք կատարել Հայաստանի մասին:
– Քանի որ զբաղվում եք կանանց գենդերային հարցերով, Կովկասում գենդերային հարցերի շուրջ ուսումնասիրությունները ինչի՞ են հանգեցրել, ի՞նչ առանձնահատկություններ կնշեք:
– Ես սկսել եմ 10 տարի առաջ ուսումնասիրություն կատարել Վրաստանում տղամարդկանց եւ կանանց հարաբերությունների վերաբերյալ եւ պետք է ասեմ, որ նրանցից յուրաքանչյուրը հատուկ «վերարկու» ունի` ինչպե՞ս իրեն պահի, ի՞նչ խոսի, ինչպե՞ս գործի, հատկապես կանայք, որոնք իրենց պետք է պահեն առաքինի: Պետք է անեն այնպես, ինչպես իրենց ամուսինը կամ հայրն է թելադրում: Կանայք իրենց պահում են` կրելով պատվի եւ ամոթի «վերարկուն», նրանք պետք է լինեն խոնարհ, նայեն իրենց ամուսնու աչքերի մեջ եւ, անշուշտ, նրանց չի թույլատրվում սեռական հարաբերություններ ունենալ մինչ ամուսնությունը (նրանք պետք է կույս լինեն)` հակառակ դեպքում ամուսինն իրավունք ունի նրան ուղարկել հոր տուն: Այսինքն` կույս լինելը պատվի հարց է:
– Եվրոպան գենդերային հարաբերությունների առումով հավասարության գլխավոր փարոսն է: Արդյո՞ք դա այդպես է:
– Պատվի, ամոթի եւ կուսության հարցը կա ամբողջ Եվրոպայում եւ Կովկասում: Իսկ Ամերիկայում հատկապես քրիստոնեական կազմակերպությունները մեծ ուշադրություն են դարձնում վերջին խնդրին: Իմ ուսումնասիրությունների ժամանակ մեծ ուշադրություն եմ դարձրել ամոթի, պատվի, ինչպես նաեւ կուսության խնդիրներին, միեւնույն ժամանակ նաեւ հարսնացու առեւանգելուն, որը խնդիր է Կովկասում: Դա շատ վաղուց եղել է նաեւ Եվրոպայում, բայց հիմա շարունակում է մնալ հատկապես Վրաստանում, որտեղ գոյություն ունի հարսնացուի առեւանգման երկու տեսակ, առաջինը` կամավոր, երբ տղան ու աղջիկը միասին որոշում են փախչել եւ ամուսանանալ, երկրորդը` երբ աղջկան փախցնում են հակառակ իր կամքի, եթե նա չի տալիս ամուսնանալու համաձայնություն:
– Մենք արվեստագետներ ունենք, ովքեր ասում են, որ իշխանությունը պետք է տալ կանանց: Ի՞նչ կասեք այդ առումով, արդյո՞ք ճիշտ կլինի:
– Շատ հետաքրքիր հարց է, բայց ես պետք է խոստովանեմ, որ չեմ սիրում, երբ մի կողմն է իշխում քաղաքականության մեջ, այստեղ էլ պետք է լինի գենդերային հավասարություն: Վրաստանում կանանց եւ տղամարդկանց միջեւ հավասարություն օրենքով կա, բայց ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ նման հավասարություն գոյություն չունի, այստեղ կանանց փախցնում են, բռնաբարում, եւ հետաքրքիր է, որ նրանք չեն դիմում դատարան եւ չեն պայքարում իրենց իրավունքների համար, եւ ոչ ոք պատասխանատվության չի ենթարկվում:
– Սա հետամնացությո՞ւն է, թե՞ պարզապես ավանդույթի հետ է կապված:
– Պետք է ասեմ, որ ուսումնասիրելիս պարզել ենք, որ սա գալիս է 6-րդ դարից եւ մինչեւ հիմա շարունակվում է, սա ավանդույթ չէ, բայց եթե ավանդույթ չէ, ապա ի՞նչ է սա: Սա ավանդո՞ւյթի սովորույթ է, թե՞ սովորույթի ավանդույթ: Այս հարցի շուրջ ես դեռ պետք է մտածեմ: Եթե տղամարդիկ դեռ փախցնում են կանանց, ուրեմն սա սովորույթ է, եթե սա պատահում է ամենօրյա կյանքում: Հարցական նշան պետք է դնեմ իմ գիտական աշխատանքում: Համալսարանի դիմացից, դպրոցի դիմացից, անգամ խանութից 16 տարեկան անչափահաս աղջիկների են փախցնում:
– Չեն փախցնում, ինքնակամ են գնում:
– Ինչպես զրույցի սկզբում նշեցի, կա երկու տեսակի փախուստ, մեկը երբ սիրելով փախչում են, վրացիների լեզվով դա նույնպես փախցնել է, երկրորդի դեպքում իր կամքից անկախ է, երբ առեւանգում են, բռնաբարում, բայց աղջիկը ստիպված համաձայնում է մնալ: Իհարկե, կարող է գնալ հետ, սակայն չի գնում, քանի որ սա պատվի հարց է, մյուս կողմից էլ` ինքն այլեւս ամուսանանալու հնարավորություն չունի:
– Այնուամենայնիվ, կինը թո՞ւյլ էակ է:
– Երբեք, երբեք, երբեք: Կանայք շատ ուժեղ են, սակայն ամբողջ իշխանությունը գալիս է տղամարդուց, եւ ինչ-որ տեղ կանայք սիրում են, կապված են այդ իշխանությանը, ինչը տպավորություն է ստեղծում, թե կանայք թույլ են, բայց դա այդպես չէ:
– Կովկասի կանանց մոտ ի՞նչ փոփոխություններ եք տեսնում:
– Այժմ փոփոխությունները, որոնք տեսնում եմ, հիմնականում կրթության մեջ են: Հատկապես կայանք, որոնք ավարտում են համալսարանը եւ գնում են Գերմանիա եւ հետ են գալիս մի շարք նոր գաղափարներով: Օրինակ` թե ինչպե՞ս են ուզում ապրել, եւ թե ի՞նչ տեսակ տղամարդ են ուզում իրենց կողքին լինի: Շատ կարեւոր է, որ նրանք իմանան, թե ինչ են ուզում, քանի որ Կովկասի կանայք չգիտեն` ինչ են ուզում: