7 տարի առաջ՝ 2011թ. մարտի 15-ին, Մերձավոր Արևելքի հանգուցային պետություններից մեկում՝ Սիրիայի հարավում՝ Դարաա քաղաքում, մեկնարկեցին բողոքի առաջին ցույցերն ընդդեմ երկրի նախագահ Բաշար Ալ-Ասադի և Բաաս իշխող կուսակցության: Մի խումբ երիտասարդներ՝ ոգեշնչված «արաբական գարնան» հեղափոխական ալիքով, դուրս եկան Դարաայի փողոցներ՝ պահանջելով սոցիալական բարեփոխումներ, պայքար կոռուպցիայի դեմ, քաղբանտարկյալների ազատում:
Իշխանությունները դաժանորեն ճնշեցին երիտասարդների բողոքի ցույցը, եղան զոհեր, տասնյակ ձերբակալվածներ: Դարաայի իրադարձություններից հետո բողոքի ալիքը սփռվեց Սիրիայի ամբողջ տարածքով մեկ: Խաղաղ ցույցերը վերաճեցին քաղաքացիական և տարածաշրջանային լայնամասշտաբ պատերազմի: Քաղաքական հետազոտությունների սիրիական կենտրոնի տվյալներով՝ 2011 թվականից մեկնարկած և մինչ օրս շարունակվող սիրիական հակամարտությունը խլել է ավելի քան 470 հազար մարդու կյանք, փախստական է դարձել շուրջ 5 միլիոն սիրիացի: Ի՞նչ իրավիճակ էր Սիրիայում մինչև հակամարտությունը, ի՞նչպես սկսվեց սիրիական պատերազմը, ով ում դեմ է կռվում: Սիրիական պատերազմի յոթ տարին և հեռանկարում չնշմարվող խաղաղությունը քննարկել ենք արաբագետ Արաքս Փաշայանի հետ:
Մեր զրուցակցի դիտարկմամբ՝ արաբական գարնան սկզբում հետազոտողների համար շատ ու շատ հարցեր անհասկանալի էին, մասնավորապես, թե ինչպես այն այդպես արագ շղթայական ձևով Թունիսից տարածվեց մնացած արաբական երկրներ՝ մի շարք երկրներում հանգեցնելով իշխանափոխության, ինչպես օրինակ Թունիսում, Լիբիայում, Եգիպտոսում:
«Այսօր արդեն դեպքերից 7-8 տարի անց շատ ու շատ հետազոտություններ ու տվյալներ են ի հայտ գալիս, որոնք թույլ են տալիս ինչ-որ կերպ հասկանալ ծավալված դեպքերի տրամադրությունը: Այժմ կան տվյալներ այն մասին, որ արաբական գարնան դեպքերը շատ լավ մշակվել են արտաքին ուժերի կողմից: Ավելի շատ շրջանառվում է Կատարի անունը, որը չէր կարող դա անել առանց արտաքին աջակցության: Տվյլաներ կան այն մասին, որ շարժումն ուղղորդվել է տարածաշրջան ԱՄՆ-ի, Եվրամիության կողմից»,-նշեց Փաշայանը:
Նա շեշտեց, որ արաբական գարնան դեպքերին հաջորդել էին ավելի հանգուցային իրադարձություններ, որոնք ինչ-որ ձևով հուշում էին՝ Մերձավոր Արևելքում պետք է տեղի ունենան լուրջ գործընացներ, ինչպես օրինակ 2003թ. Սադամ Հուսեյնի իշխանությունից հեռացումը:
Փաշայանը նաև նկատեց, որ այսօր գործ ունենք նոր իրավիճակի հետ՝ հին խաղացողներ՝ նոր ռազմավարությամբ:
Անդրադառնալով այն փաստին, որ Սիրիայի նախագահին հաջողվել է մինչ օրս պահպանել իշխանությունը, մեր զրուցակիցն ասաց. «Եթե չլինեին Բաշար Ալ-Ասադի աջակիցները, դաշնակիցները, գուցե նա վաղուց հեռացած կլիներ իշխանությունից, շատ հետաքրքիր էր, որ սիրական հակամարտությունը, որը սկզբում ուղղակի ներքաղաքական փոքր հանգույց էր, աստիճանաբար վերածվեց համասիրիական ճգնաժամի, հետո արդեն տարածաշրջանային, ապա միջազգային հակամարտության»:
Նրա խոսքով՝ շատ դժվար է ասել՝ ինչ հանգուցալուծում կունենա սիրիական պատերազմը, քանի որ այն վերաճել է միջագային հակամարտության:
«Հայաստանը բարեկամական կապեր ունի Սիրիայի հետ, որը ձևավորվել է պատմականորեն, ՀՀ իշխանությունները համագործակցում են և գտնում, որ հակամարտությունը պետք է կարգավորվի խաղաղ ճանապարհով: Ի վերջո Բաշար Ալ-Ասադի հնարավոր հեռացումը երաշխիք չէ, որ հակամարտությունը կարող է կարգավորվել»,-եզրափկեց Փաշայանը:
