ԱՄՆ Ազգային հետախուզության տնօրեն Դենիել Քոութսը «Համաշխարհային սպառնալիքների գնահատման» 2018 թ. զեկույցում գրել է, թե Ղարաբաղյան հակամարտությունը 2018 թվականին կարող է վերաճել լայնածավալ պատերազմի, որի ընթացքում Ռուսաստանը, հնարավոր է՝ կաջակցի իր դաշնակից Հայաստանին: Նշվում է, որ լայնածավալ ռազմական գործողությունների վերսկսման ռիսկերն ավելացնում են Հայաստանի և Ադրբեջանի կողմից փոխզիջումների չգնալը, ներքին ճնշումների ուժգնացումը, Ադրբեջանի ռազմական ներուժի կայուն արդիականացումը և Հայաստանի կողմից ռուսական նոր սպառազինությունների ձեռքբերումը:
Մոսկվայի ԱՊՀ երկրների ինստիտուտի փոխտնօրեն, Կովկասի բաժնի ղեկավար Վլադիմիր Եվսեևը ռազմական սադրանքները չի բացառում, սակայն լայնածավալ ռազմական գործողություններ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև չի կանխատեսում: Ռազմական փորձագետը «Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում նշեց, թե շատ բան որոշելու է ընթացիկ իրավիճակը Ադրբեջանում, բայց Ադրբեջանի ռազմական կեցվածքի վրա ոչ թե ապրիլին կայանալիք նախագահական ընտրություններն են ազդելու, այլ ներիշխանական պայքարը կլանների միջև: Եվսեևը համոզված է, որ Բաքվում այսօր ռազմական լուրջ հաջողությունների ակնկալիքներ չունեն: Ավելին, հայկական զինված ուժերը, որոնք ավելացրել են իրենց ռազմական ներուժը, պատրաստ են հակահարձակման, և լավ կլիներ, որ այս գործոնը հաշվի առնեին Ադրբեջանում:
– Պարոն Եվսեև, համաձա՞յն եք այս տեսակետի հետ: Կա՞ն արդյոք իրական հիմքեր կանխատեսելու լայնածավալ պատերազմ:
– Ես գիտեմ, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահող պետությունները և մասնավորապես Միացյալ Նահանգներն ունեն նման մտահոգություն, որ իրավիճակը կարող է սրվել մինչև այս տարվա ամառ, սակայն դա առայժմ դժվար է հաստատել կամ հերքել: Պարզ է, որ երբ ավարտվեն ընտրությունները, կավարտվի նաև Իլհամ Ալիևի ստանձնած պարտավորությունների ժամկետը, բայց հետո շատ բան որոշելու է ընթացիկ իրավիճակը Ադրբեջանում և կախված է լինելու տարբեր գործոններից: Ես չէի կապի պատերազմի հավանականությունը Ադրբեջանի հանրապետությունում կայանալիք նախագահական ընտրությունների հետ, որի ելքն ակնհայտ է: Կարծում եմ՝ ադրբեջանական կողմի գործողությունների վրա ավելի շատ ազդում են ներքաղաքական որոշ գործոններ և մասնավորապես՝ Ալիևների և Փաշաևների կլանների պայքարը իշխանության ներսում: Բայց որքան հասկանում եմ՝ ներքաղաքական այս պայքարն առայժմ կրիտիկական վիճակում չէ: Երբ կլանների դիմակայությունը սրվի, կարող է անհրաժեշտություն առաջանալ դուրս թողնելու այդ լարվածությունը այլ՝ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության ուղղությամբ: Առայժմ կանխատեսում եմ, որ սադրանքներ կլինեն, բայց հակամարտության այնպիսի սրացումներ, ինչպիսին էր Ապրիլյան պատերազմը, ես չեմ սպասում:
– Զեկույցում նշված է, թե Ադրբեջանն ավելացրել է իր ռազմական ներուժը: Նմանատիպ գործոնները վստահություն հաղորդո՞ւմ են Ադրբեջանին՝ նոր պատերազմ սանձազերծելու, եթե հաշվի առնենք Ապրիլյան պատերազմի արդյունքները:
– Ապրիլյան պատերազմից հետո Լեռնային Ղարաբաղի գոտում տեղի ունեցավ ուժերի որակական վերադասավորում: Ադրբեջանը քանակական առավելություն ունի, իսկ որակական՝ ոչ: Բացի այդ, ստեղծվել է ռուս-հայկական զորքերի միացյալ խմբավորում: Չեմ կարծում, թե Բաքվում այսօր ինչ-որ լուրջ հաջողությունների ակնկալիքներ ունեն: «Բլից-կրիգ» (կայծակնային պատերազմ) սկզբունքորեն չի կարող լինել: Ավելին, հայկական կողմը պատրաստ է հարձակման: Շատ կուզեի, որ այս գործոնը ևս հաշվի առնեին Ադրբեջանում, որ հարձակմանն ի պատասխան կարող է լինել հակահարձակում:
Ադրբեջանն ավելացրել է իր ռազմական ներուժը ոչ թե 2016 թ. ապրիլից հետո, այլ 2016 թ. ապրիլից առաջ: Ապրիլյան իրադարձություններից հետո որակական փոփոխություն տեղի չի ունեցել: Իսկ հայկական զինված ուժերի ռազմական ներուժը մեծացել է, այնպես որ, ուժերի հարաբերակցությունը շփման գծում քիչ թե շատ հավասարվել է: Ադրբեջանը չի ավելացնի պատերազմի ռիսկերն այն պայմաններում, երբ ակտիվորեն քարոզում է Հարավային գազային միջանցք ծրագրի իրականացումը: Համաձայնագրի ստորագրումը նախատեսվում է այս տարվա սեպտեմբերին, ուստի պատերազմ սկսելով՝ նրանք փաստորեն կխափանեն համաձայնագրի ստորագրումը:
– Բայց չէ՞ որ պատերազմի սկսելու համար հարկավոր է ազդեցիկ պետություններից մեկի, այսպես ասած, հավանությունը:
– Ազդեցիկ խաղացողներից որևէ մեկը հավանություն չի տա պատերազմին: Միացյալ Նահանգները չի կարող հավանություն տալ, քանի որ ամերիկացիները դեմ են հակամարտությանը: Հավանություն չի տա Թուրքիան, քանի որ նա այժմ ներքաշված է սիրիական կոնֆլիկտի մեջ: Ո՞վ կարող է հավանություն տալ Ադրբեջանին՝ հարձակում ձեռնարկելու համար: Պակիստանի ասածը հիմք չէ պատերազմ սկսելու համար: Ուստի առայժմ ես չեմ տեսնում հակամարտության վերսկսման իրական նախադրյալներ: Հակամարտությունը կարող է բռնկվել պատահաբար:
– Ըստ զեկույցի հեղինակների՝ նոր հնարավոր պատերազմի ժամանակ Ռուսաստանը կպաշտպանի իր դաշնակից Հայաստանին:
– Ռուսաստանն ուղղակիորեն չի միջամտի հակամարտությանը, եթե ռազմական գործողությունները տեղի ունենան Հայաստանի սահմաններից դուրս: Կարծում եմ, որ Միացյալ Նահանգները պարզապես փորձում է ամենուրեք ինչ-որ սպառնալիքներ գտնել: Ավելի լավ է՝ մտածեն իրենց սեփական անվտանգության մասին, ոչ թե խառնվեն ուրիշների գործերի մեջ:
– Իսկ ընդհանուր միջազգային լարված իրավիճակը, տարբեր տարածաշրջաններում և հատկապես Մերձավոր Արևելքում կոնֆլիկտների սրացումը կազդե՞ն Ղարաբաղյան հակամարտության վրա:
– Սիրիայում, չնայած բախումներին, այնուամենայնիվ նկատվում են որոշ դրական միտումներ: Կարծում եմ՝ վիճակը բարելավվելու է, այլապես Չինաստանը 2 միլիարդ չէր հատկացնի: Աֆղանստանում Ռուսաստանի և Իրանի համագործակցության որոշ հնարավորություններ կան: Այնտեղ գործում են Ռուսաստան-Իրան-Հնդկաստան, Ռուսաստան-Չինաստան-Պակիստան եռակողմ ձևաչափերը: Ըստ երևույթին, նրանք փորձելու են զսպել սպառնալիքները: Պատերազմ Իրանի հետ չի կանխատեսվում, ուստի ես չեմ տեսնում այնպիսի իրավիճակներ, որոնք կարող են հրահրել հակամարտություն Ղարաբաղում:
– Ռուսաստան-Իրան-Թուրքիա եռյակը, Ձեր կարծիքով, կարո՞ղ է քննարկումների ժամանակ անդրադառնալ նաև ղարաբաղյան հարցին:
– Այդ թեման կարող է քննարկվել, բայց ավելի ուշ, որովհետև այսօր Թուրքիայի, Ռուսաստանի, Իրանի գլխավոր խնդիրը Ղարաբաղը չէ: Նրանց գլխավոր խնդիրը Սիրիան է: Եթե հաջողվի ինչ-որ համաձայնության գալ Սիրիայի հարցի շուրջ, այդ դեպքում կարող է քննարկվել նաև իրավիճակը Ղարաբաղյան հակամարտության գոտում: Առայժմ ղարաբաղյան հարցը չունի այն նշանակությունը, որպեսզի դրանով զբաղվեն:
