Վարչապետ Կարեն Կարապետյանն ասում է, որ գնաճը Հայաստանում ամենացածրն է տարածաշրջանում, և ամենաբարձրն է տնտեսական աճը՝ 7 տոկոս: Կարապետյանն իհարկե հայտարարում է, որ այդ աճը բարձրներից է նույնիսկ եվրոպական մասշտաբով, սակայն փորձենք լինել ավելի համեստ՝ դիտարկենք տարածաշրջանայինը: Զուտ վիճակագրական առումով, ենթադրենք, որ կառավարությունն իրավացի է և Հայաստանում գնաճը ամենացածրն է, իսկ տնտեսական աճը՝ ամենաբարձրը:
Այստեղ հարկ է դիտարկել երկու հարթություն՝ Վրաստանն ու Ադրբեջանն առանձին-առանձին: Բանն այն է, որ Վրաստանը Հայաստանում դիտարկվում է իբրև բարեփոխումների և դիվերսիֆիկացված, եվրաատլանտյան քաղաքական կուրսի հաջողության օրինակ, իսկ Ադրբեջանը՝ պարզապես հակառակորդ, որը մեզ սպառնում է պատերազմով: Փաստորեն, Հայաստանն իր ցուցանիշներով գերազանցում է Վրաստանին, ըստ կառավարության: Դա հիանալի է, միայն թե հայաստանցիները էժան դեղորայք, կենցաղային պարագաներ, էժան ուղևորություններ, էժան Նոր տարի, էժան ամառային հանգիստ անցկացնելու համար այցելում են Վրաստան, ոչ թե մնում են Հայաստանում: Դա նշանակում է մի բան, որ կառավարությունն ու քաղաքացիները խոսում կամ ապրում են տարբեր իրականություններում: Իսկ երբ կառավարությունն ու քաղաքացիներն ապրում են տարբեր իրականություններում, ապա այստեղ արդեն տնտեսական կամ մակրոտնտեսական վիճակագրությունները, ինչպիսին էլ լինեն, կտրված են գետնից, որովհետև ցանկացած կենսունակ պետականության հիմքում քաղաքացիների և կառավարության փոխվստահությունն է: Դա ամենևին չի նշանակում, որ Հայաստանում ամեն ինչ սարսափելի վատ է, պետք է գլուխն առնել ափերի մեջ և փախչել, որ Հայաստանում չի կատարվում ոչինչ:
Քավ լիցի, հարցն ամենևին դա չէ, այլ այն, որ կառավարությունը կամ գիտակցված նենգափոխում է բուն խնդիրները, կամ չի պատկերացնում դրանք: Իսկ բուն խնդիրը ոչ թե տնտեսական աճի նիշերն են՝ աճը կարող է լիենել 5 տոկոս, բայց ունենալ այնպիսի որակ, որը բերի 105 տոկոս փոխվստահության: Իսկ եթե կա բարձր մակարդակի փոխվստահություն, ապա այն, անկասկած, հանգեցնելու է ավելի բարձր և որակյալ տնտեսական աճի: Իսկ Հայաստանում փոխվստահությունը կենսական անհրաժեշտություն է այն պարզ պատճառով, որ երկիրը երկրորդ շնչառության էական կարիք ունի, իսկ դա նշանակում է խորքային ռեֆորմներ մի շարք ուղղություններով: Իսկ խորքային ռեֆորմները 30 տոկոս աղքատությամբ և գրեթե 100 տոկոս օլիգոպոլությամբ երկրում հնարավոր են միմիայն ռեֆորմ իրականացնող կառավարության հանդեպ քաղաքացիների վստահության պայմաններում: Այդ վստահությունը պայմանավորված չէ տնտեսական աճի վիճակագրական նիշերով:
Այդ տեսանկյունից, առկա է արտառոց պատկեր՝ Հայաստանի քաղաքացին իր վարքով, խոշոր հաշվով ավելի շատ վստահում է Վրաստանին, քան Հայաստանի կառավարությանը: Ընդ որում, Վրաստանն այս դեպքում ավելի շուտ ընդհանրական մի սուբստանց է, սակայն դրա հանդեպ Հայաստանի քաղաքացու վստահելի դիրքորոշումն ավելի շոշափելի է, կամ դրա դրական բաղադրությունը, քան Հայաստանի կառավարության գործունեության հանդեպ: Որովհետև, Հայաստանից շարունակում են գնալ՝ շոշափելի թվերով, և շարունակում են նաև շոշափելի թվերով գնալ Վրաստան: Այստեղ իհարկե հասկանալի է, որ Հայաստանում Վրաստան անունը նյարդայնացնում է շատերին, հատկապես, որ այստեղ «գործին միջամտում» է ռուսական քարոզչության հայաստանյան դեսանտը: Սակայն խնդիրն այն է, որ Հայաստանի շահը, անվտանգությունը և զարգացումը պահանջում է դուրս գալ իրավիճակի քարոզչական և հակաքարոզչական, ռուսական և հակառուսական տրամաբանությունից և պարզ նայել իրավիճակին, երևույթին, հասկանալ պատճառներն ու խորքերը և գտնել ռացիոնալ լուծումներ՝ վստահությունը Հայաստանում ամբարելու և գեներացնելու համար:
Ադրբեջանի պարագայում ամեն ինչ շատ ավելի պարզ է: Անկասկած ողջունելի է, որ Հայաստանում գնաճն ավելի ցածր է, իսկ տնտեսական աճն ավելի բարձր, եթե անգամ դիտարկենք թե այստեղ, թե այնտեղ վիճակագրական մանիպուլյացիաների մեծ հավանականությունը: Սակայն աներկբա է մի բան՝ Ադրբեջանը մի շարք օբյեկտիվ ու սուբյեկտիվ հանգամանքներից ելնելով, Հայաստանի համար դարձել է համեմատությունից դուրս: Եվ սրա պատճառն ամենևին այն չէ, որ հարևան երկիրը զարգանում է անասելի տեմպով և որակով, ինչը մեզ համար այլևս անհասանելի է: Բարեբախտաբար դա ամենևին այդպես չէ:
Խնդիրն այլ է՝ Ադրբեջանը դարձել է լիովին անկանխատեսելի պետություն, ինչը գումարվելով Հայաստանի համար բարձրաձայն հնչեցվող, ու նաև հարևան Թուրքիայի գրեթե նույնքան բարձրաձայն աջակցությունը վայելող պերմանենտ սպառնալիքին, Հայաստանը դրել է լիովին այլ իրականության և խնդրի առաջ: Դա այն է, որ երբեք չպետք է փորձել համեմատվել Ադրբեջանի հետ, որովհետև ավելի ու ավելի բարդ է դառնում հասկանալ, թե Ադրբեջանն ինչ է և ինչ է հնարավոր սպասել նրանից: Ըստ այդմ, Հայաստանի խնդիրն է դնել ավելի ու ավելի բարձր նշաձողեր ու չբավարարվել դրանցով երբեք, ոչ թե ցածր նշաձողերը բարձրացնել դեկորատիվ համեմատություններով: Որովհետև դրանք խորքային առումով դառնում են ազգային անվտանգության դեկորատիվ սպառնալիք՝ առայժմ դեկորատիվ, բայց սպառնալիք:
Լուսանկարը՝ panorama.am-ի