1992 թվականի սեպտեմբերի 30-ին ՀՀ և ՌԴ կառավարությունների միջև ստո¬րագրվեց ՀՀ տարածքում ՌԴ ԱԴԾ սահմանապահ զորքերի կարգավիճակն ու ծառա¬յության պայմանները սահմանող համաձայնագիրը: Ըստ այդմ, ՌԴ ԱԴԾ սահմանա¬պահ զորքերի հոգածությանը հանձնվեց Թուրքիայի և Իրանի հետ ՀՀ պետական սահմանի պահպանությունը:
Ղարաբաղյան պատերազմի ժամանակ Հայաստանի իշխանությունների քայլն ինչ-որ իմաստով պարտադրված էր, որովհետ Ադրբեջանի հետ ռազմական դիմակայության պայմաններում մեր երկիրն իր մարդկային և ֆինանսական ռեսուրսները մոբիլիզացնելու, արդյունավետ օգտագործելու անհրաժեշտություն ուներ: Սակայն պատերազմի ավարտից հետո Հայաստանի իշխանություններն ոչ միայն քայլեր չեն ձեռնարկել 1992-ի համաձայնագիրը չեղարկելու և Հայաստանի ինքնիշխանությունը վերականգնելու ուղղությամբ, այլև ՌԴ ԱԴԾ տնօրինության տակ է անցել նաև «Զվարթնոց» միջազգային օդանավակայա¬նում սահմանապահ անցակե¬¬տերի գործունեությունը, ինչը վերը հիշատակված պայմանագրով նախատես¬ված չէ: Ստեղծված իրավիճակը մտահոգիչ է, որովհետև ոչ միայն ֆորմալ առումով է սահմանափակվում Հայաստանի ինքնիշխանությունն, այլ նաև, ըստ էության, կաշկանդվում են Հայաստանի հնարավորությունները` Իրանի ու Թուրքիայի հետ հետ հարաբերություններ հաստատելու հարցում: Հայաստանում ՌԴ Անվտանգության դաշնային ծառայության (ԱԴԾ) սահմանապահ զորքերի կարգավիճակի վերաբերյալ միջկառավարական համաձայնագրի ստորագրման 25-ամյակին նվիրված քննարկման մասնակիցներ Ալբերտ Բաղդասարյանը, Արման Մելիքյանը, Դավիթ Սանասարյանը, Եղիշե Պետրոսյանը, Կարապետ Ռուբինյանը, Հովսեփ Խուրշուդյան և Պետրոս Մակեյանը օրերս հանդես են եկել համատեղ հայտարարությամբ, որտեղ պահանջում են 2018-20թթ-ին Հայաստանի սահմանների վերահսկողությունը ՌԴ ԱԴԾ-ից վերադարձնել ՀՀ ԱԱԾ-ին:
«Կոչ ենք անում ՀՀ քաղաքացիներին, հասարակական կազմակեր¬պություն-ներ¬ին, քաղաքական ուժերին ու ԶԼՄ-ներին միավորելու իրենց ուժերը հանուն ՀՀ ինքնիշխանության լիարժեք հաստատման գաղափարի իրականացման: Եթե այս խնդրի հետ կապված մեր առաջարկն անտեսվի հասցեատիրոջ կողմից ու մնա անարձագանք, մենք մեզ իրավունք կվերապահենք անցնել բողոքի ակտիվ ար¬տահայտման ակցիաների իրականացման, ինչի մասին լրացուցիչ կտեղեկաց¬նենք մեր հանրությանը»,-ասված է հայտարարության տեքստում: Հայտարարությունը զարգացման պոտենցիալ ունի, սակայն քաղաքական սուբյեկտության առումով խոցելի է, որովհետև կարևորագույն խնդիրը բարձրացվում է ոչ թե մագիստրալ ուժերի, այլ գործիչների կողմից, ովքեր բոլորն, ըստ էության, Ժիրայր Սեֆիլյանի աջակիցներին միավորող ճակատի անդամներ կամ համակիրներ են: Այս փաստը ռուսական ԶԼՄ-ներին արդեն հիմք է տվել հեգնանքով խոսել, իրենց իսկ ձևակերպմամբ, մարգինալ նախաձեռնության մասին:
Ռուսական «Վզգլյադ» լրատվամիջոցը գրում է, որ Հայաստանում հակառուսական տրամադրությունների նոր դրսևորումների մասին հաղորդագրություններ են հայտնվել, մասնավորապես՝ դժգոհություն է արտահայտվում, որ հայկական սահմանը վերահսկում են Ռուսաստանից սահմանապահները: Լրատվամիջոցն անդրադարձել է այդ թեմային և նշել, թե ինչու է Ռուսաստանը կարևոր համարում Հայաստանում ունենալ իր զինվորներին և ինչ շահեր ունի Մոսկվան տարածաշրջանում: «Վզգլյադ»-ը, անդրադառնալով Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությանը, նշում է, որ Ադրբեջանի տնտեսական և ժողովրդագրական գերակայությունն այնպիսին է, որ եթե երկու երկրները մնային դեմ-դիմաց, հարձակումները հետ մղելու Հայաստանի հնարավորությունները տարեցտարի կնվազեին: Բայց կա Ռուսաստանը, որը շահագրգռված է Կովկասի հարավում խաղաղության հարցում: Ե՛վ Ադրբեջանը, և՛ Հայաստանը դիտարկվում են որպես Ռուսաստանի կենսական շահերի գոտում գտնվող երկրներ, նրանց միջև վեճերի կարգավորումը կարևոր է Ռուսաստանի համար:
«Մեծ հաշվով ղարաբաղյան խնդրի հուսալի կարգավորումը հնարավոր է միայն միասնական պետության կազմի մեջ Հայաստանն ու Ադրբեջանը վերադարձնելու դեպքում՝ Ռուսական կայսրության կամ ԽՍՀՄ-ի փոխարեն այն կարող է անվանվել Եվրասիական միություն: Այդ ժամանակ Ղարաբաղը և մյուս վիճելի տարածքները կարող են կիսվել կենտրոնական, այսինքն՝ Մոսկվայի իշխանության կողմից»,- գրում է «Վզգլյադ»-ը` ըստ էության, զարգացնելով ռուսական կայսրության վերականգման թեման: Այս համատեքստում Հայաստանի սահմանների վերահսկողությունը ՌԴ ԱԴԾ-ից ՀՀ ԱԱԾ-ին վերադարձնելու պահանջ ներկայացնելու փոխարեն` ավելի համարժեք կլիներ, որպեսզի Երևանում բարձրացվեր Հայաստանում ռուսական ռազմաբազայի գտնվելու նպատակահարմարության հարցը: Ռազմաբազան Հայաստանում ռուսական կայսրության ներկայության հիմնական խորհրդանիշներից մեկն է:
Այնքան էլ տեսանելի չէ, թե ռուսական ռազմաբազան ինչ է տալիս Հայաստանի անվտանգության համակարգին, սակայն դարձել է քրեածին օջախ հատկապես Շիրակի մարզի ու Գյումրիի համար: Ռազմաբազայի զինծառայող Վալերի Պերմյակովի գործած աննախադեպ ոճիրն անգամ բավարար է` պնդելու համար, որ ռուսական ռազմաբազան դարձել է մարտահրավեր Հայաստանի ներքին կայունությանը:
Մյուս կողմից` ռուսական ռազմաբազան այն կառույցներից մեկն է, որի կոռուպցիոն ռիսկայնության հետևանքով առնվազն վտանգված է Հայաստանի սահմանների պաշտպանությունը: Ե՞րբ է Հայաստանի քաղաքական օրակարգում հայտնվելու ռուսական ռազմաբազան երկրից դուրս հանելու պահանջը: Սա հռետորական հարցադրում չէ, որովհետև ռուսական ռազմաբազայի ներկայությունն ավելորդ է դարձնում որևէ զրույց Հայաստանի ապագաղութացման թեմայով: «Օրհնված սհաթը» անեծք է դարձել Հայաստանի պետականության և ինքնիշխանության համար:
