Վազգեն Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը (ռումինահայ, աշխարհիկ անունն է՝ Լևոն Կարապետ Աբրահամի Պալճյան) գահակալել է 1955-94թթ-ին: 88-ի համազգային շարժումը մեկ օրում չի ծնվել. Արցախի խնդիրը խորհրդային իշխանությունների առջև բարձրացվել է բազմիցս, այդ թվում` Ամենայն Հայոց 130-րդ կաթողիկոսի կողմից: Մայր Աթոռ Սբ. Էջմիածնի «Էջմիածին» ամսագրի 1956 թվականի մայիսյան համարում «Պաշտոնական ընդունելություններ» խորագրի ներքո հրապարակված է այսպիսի մի հաղորդագրություն. «1956 թվականի մայիսի 12-ին ՍՍՌՄ Մինիստրների Սովետի նախագահ Ն. Ա. Բուլգանինը ընդունեց Ամենայն Հայոց Ծայրագույն պատրիարք և կաթողիկոս Նորին Ս. Օծություն Տ.Տ. Վազգեն Ա-ին: Ընդունելությանը ներկա էին ՍՍՌՄ Մինիստրների Սովետին կից Կրոնական պաշտամունքների գործերի խորհրդի նախագահ Ի. Վ. Պոլյանսկին, Հայկական ՍՍՌ Մինիստրների Սովետին կից Հայ եկեղեցում գործերի խորհրդի նախագահ Հ.Գ. Գրիգորյանը և ՍՍՌՄ Մինիստրների Սովետի նախագահի Արձանագրության պետ Ե.Ա. Տարաբրինը»:
Ժլատ պաշտոնական տեղեկատվությունը լռում է, բայց այս հանդիպման ընթացքում Վեհափառը քննարկել է նաև ԼՂ հարցը: Հայտնի է, որ 1955-ի վերջերին, դեռևս նորաօծ Վազգեն Ա Վեհափառը նամակ է հղել ԽՍՀՄ կառավարության ղեկավար Նիկոլայ Բուլգանինին: Ի թիվս եկեղեցական զանազան հարցերի Վեհափառ Հայրապետը խնդրում էր Էջմիածնի ենթակայությանը փոխանցել մի շարք եկեղեցիներ, որոնց թվում’ Գանձասարի վանքը: 1956թ-ին արդեն, իր արտասահման կատարած առաջին հովվապետական ուղևորության ավարտին, Մոսկվայում, հանդիպելով Բուլգանինի հետ, Վազգեն Ա-ն նրան է փոխանցում նաև մի երկրորդ նամակը, որտեղ արծարծվում են արդեն Խորհրդային Հայաստանի տարածքային հարցեր: Իբրև հիմնավորում այդ պահանջների ներկայացվում է Մայր հայրենիք վերադառնալ ցանկացող սփյուռքահայությանը հայրենի տարածքներում բնակեցնելու փաստարկը: Մայր Աթոռի արխիվում պահվող մեքենագիր մի փաստաթղթում Վազգեն Վեհափառը իր այդ հանդիպումների մասին պատմում է. «1956-ին իմ առաջին ուղևորության վերադարձից հետո Մոսկվա 12 մայիս 1956-ին ունկնդրություն ունեցա Կրեմլում, Մինիստրների Սովետի նախագահ Մարշալ Բուլգանինի մոտ: Մարշալին ներկայացրեցի մի դիմումնագիր բաղկացած յոթը կետերից եկեղեցական հարցերի վերաբերյալ, ինչպես օրինակ նոր Վեհարանի շենքի վերադարձը, տպարանի հիմնումը և այլն: Այդ բոլոր հարցերին մարշալը դրական լուծում տվեց: Այս առթիվ ես ներկայացրեցի նաև մի դիմում Լեռնային Ղարաբաղի վերաբերյալ, առաջադրանքով, որ արդար կլինի և օրինական Ղարաբաղի մարզի միացումը Սովետական Հայաստանին: Մի ամիս հետո Երևանում ինձ հայտնի դարձավ, որ Ղարաբաղյան հարցի վերաբերյալ իմ դիմումին ընթացք է տրվել և այն ուղարկվել Սովետական Միության բոլոր հանրապետություններին ի քննարկում: Իսկ երկու ամիս անց, Հայաստանի Մինիստրների Սովետի նախագահ Անտոն Քոչինյանը ինձ հրավիրեց իր մոտ և հայտնեց, որ Ղարաբաղի վերաբերյալ իմ առաջադրած հարցը պետք է նկատել փակված»:
Վեհափառի բոլոր այս ջանքերն անօգուտ էին, Վազգեն Ա-ն չի կարողանում արժանանալ անգամ ԽՄԿԿ ԿԿ գլխավոր քարտուղար Նիկոլայ Խրուշչովի ընդունելությանը: Միակ բանը, որը այդ տարիներին քիչ թե շատ կարող էր բավարարել Վազգեն կաթողիկոսին, 1957թ-ին Բաքու և Ղարաբաղ կատարած այցն էր: Այն եղավ Վեհափառի առաջին և վերջին այցը Արցախ: Բաքվի եկեղեցում արտասանած իր քարոզում Վազգեն կաթողիկոսը, անդրադառնալով նախորդ տարի արտասահման կատարած իր ուղևորությանը, հատկապես ընդգծում է, որ արտասահմանի հայությունը հետաքրքրված է Ադրբեջանի, մասնավորապես, Բաքվի և Լեռնային Ղարաբաղի հայերով: Կիրովաբադի հայկական եկեղեցում ևս Վեհափառ Հայրապետին ճոխ ընդունելություն է ցուցաբերվում: Սեպտեմբերի 25-ին կաթողիկոսն իր շքախմբով հատում է Ղարաբաղի սահմանը: Վեհափառ Հայրապետը հանգրվանում է Ստեփանակերտում, այցելում է Շուշի, Գանձասար և Ամարաս: Առանձնապես տխուր էր պատկերը Շուշիում:
«Մենք դառն կսկիծով ականատես եղանք աննկարագրելի մի տեսարանի: Բացի փլված գմբեթից, եկեղեցու բոլոր դռներն ու պատուհանները հանված էին, երբեմնի այս աղոթավայրը ուղղակի վեր էր ածվել անասունների ախոռի: Մենք և մեր ուղեկիցները ականատես եղանք, թե ինչպես երկու կովեր նիրհում էին եկեղեցու սեղանի վրա, իսկ եկեղեցու ամբողջ հատակը լեցուն էր անասնաղբով»,- մեկ տարի անց Հայ եկեղեցու գործերի նախագահին հղած իր բողոքագրում նշում է Վեհափառ Հայրապետը:
Դեռ Ստեփանակերտում կաթողիկոսը ադրբեջանական իշխանություններին ներկայացնում է հայկական եկեղեցիների մի ցանկ’ ակնկալելով դրանց վերաբացումը: Վեհափառ Հայրապետը խնդրում էր Հայ եկեղեցու տնօրինմանը վերադարձնել Գանձասարը, Ամարասը, Ստեփանակերտի աղոթատունը, Կիրովաբադի շրջանում գտնվող Չոլակ կոչվող ուխտավայրը, Նուխի, Զաքաթալա, Նախիջևան քաղաքի եկեղեցիները: Վեհափառը խնդրում է նաև «տեղական իշխանությունների օգնությամբ Շուշիի հայկական մայր եկեղեցին մաքրել աղբից, դռներ ու լուսամուտներ պատրաստել’ այնտեղ նախիրի մուտքը արգելելու համար»: Վեհափառի այս խնդրանքը ևս անտեսվում է: Միայն 1989-ին, ղարաբաղյան շարժումից հետո, Վազգեն Ա Կաթողիկոսին բախտ է վիճակվում հայրապետական կոնդակով վերահաստատել Արցախի թեմը: 88-ի շարժման օրերին Վեհափառը ժողովրդի հետ էր` իր մտքերով ու աղոթքներով: Վազգեն Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը փորձում էր իր հայրապետական հորդորներով հայ ժողովրդին հետ պահել փորձություններից:
Հայաստանում կոմունիստական իշխանության տապալման հաջորդ օրը` օգոստոսի 5-ին Գերագույն խորհրդի նորընտիր նախագահ Լևոն Տեր– Պետրոսյանը այցելեց Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին` իր հարգանքի տուրքը մատուցելու և ստանալու Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի օրհնությունը: Վազգեն Առաջինը շնորհավորեց Տեր-Պետրոսյանին: Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի շնորհավորանքի մեջ ասվում էր. «Սուրբ Էջմիածնից հղում ենք մեր աղոթքը և մեր օրհնությունը վերածնվող մեր հայրենի հարազատ պետության, անձամբ Ձեզ և Ձեր բոլոր ազնիվ գործակիցներին: Ողջ լերուք զորացյալ սուրբ հոգվով, զի Աստված ընդ մեզ է, ամեն»: