1989 թ.-ի դեկտեմբերի 1-ին Հայաստանի ԽՍՀ Գերագույն խորհուրդը և Արցախի Ազգային խորհուրդը համատեղ նիստում Հայաստանի և ԼՂԻՄ-ի վերամիավորման որոշում են ընդունում: Իհարկե, վերամիավորման պահանջը համազգային շարժման հիմնական կարգախոսն էր և 1988-ի փետրվարից ընթացող գործընթացի տրամաբանական հանգրվանը: Այս իմաստով 1989 թ.-ի դեկտեմբերի 1-ի Հայաստանի ԽՍՀ Գերագույն խորհուրդի և Արցախի Ազգային խորհրդի համատեղ որոշման հիմնական շահառուն հայ ժողովուրդն է: Մյուս կողմից` համազգային շարժման ուժը կայանում էր հենց նրանում, որ նա ձևավորում էր օրակարգ` համաշխարհային համատեքստին ու զարգացումներին ներդաշնակ:
Դեկտեմբերի 1-ի պատմական որոշմանը նախորդած իրադարձությունների կարճ ժամանակագրությունը հուշում է, որ Հայաստանի ու Արցախի վերամիավորման ակտին մեծապես նպաստել է ԱՄՆ Սենատում կայացված կարևոր մի որոշում: 1989թ. նոյեմբերի 19-ին ԱՄՆ Սենատի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովն ընդունում է բանաձև, որում ԽՍՀՄ ղեկավարությանը կոչ էր արվում հակամարտությանը տալ այնպիսի լուծում, որը կարտահայտեր մարզի հայ մեծամասնության կամքը:
Իհարկե, Մոսկվան կոշտ արձագանքեց Սենատի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի որոշմանը` այն համարելով ամերիկյան միջամտություն ԽՍՀՄ ներքին գործերին: Սակայն սա բարենպաստ միջազգային համատեքստ էր, որպեսզի համազգային շարժման պահանջով 1989 թ.-ի դեկտեմբերի 1-ին Հայաստանի ԽՍՀ Գերագույն խորհուրդը և Արցախի Ազգային խորհուրդը վերամիավորման որոշում ընդունեցին:
Դեկտեմբերի 1-ի որոշումն այդ պահի պատմական լուծումն էր, որը ներդաշնակ էր մեր ժողովրդի ցանկություններին և համաշխարհային համատեքստին: ԽՍՀՄ փլուզումից հետո Հայաստանի և Արցախ վերամիավորման որոշումը կորցրեց իր ակտուալությունն, որովհետև Արցախը, օգտվելով կայսրության փլուզումից, հռչակեց իր անկախությունը` ԽՍՀՄ օրենսդրությանը համահունչ: Չնայած այն հանգամանքին, որ Արցախն անկախ պետություն է, սակայն դեկտեմբերի 1-ի որոշումը չի չեղարկվել` թերևս այն պատճառով, որ ԼՂՀ պետականության կայացումը չի հակադրվում պատմական որոշման տրամաբանությանը:
