2018 թվականի ապրիլին նախագահի պաշտոնից Սերժ Սարգսյանի հեռանալուց հետո կառավարության ձևավորման և վարչապետի նշանակման հարցում հանրության, մամուլի և փորձագետների ուշադրության կենտրոնում է հարցը, թե ով է լինելու վարչապետ և ինչ է անելու Սերժ Սարգսյանը: Ավելորդ է թերևս բացատրել այդ խնդրի հանդեպ հետաքրքրության շարժառիթը: Այն զգալիորեն օբյեկտիվ է, հաշվի առնելով հանրային հոգեբանության մի շարք հանգամանքներ և իրավիճակի առանձնահատկություններ:
Անբնականն այստեղ ոչ թե այդ մեծ հետաքրքրությունն է մեկ պաշտոնի կամ մեկ մարդու քաղաքական ճակատագրի հանդեպ, որքան գրեթե լիակատար անտարբերությունը կամ անուշադրությունը կառավարության մյուս պաշտոնների նկատմամբ, նաև առանձին կառույցների ղեկավարների, ի վերջո՝ ԱԺ նախագահի: Հայաստանն այլևս չի լինելու նախագահական պետություն, կամ կիսանախագահական, և այդ պաշտոնը ընտրովիից դառնում է նշանակովի: Ֆորմալ առումով դարձյալ տեղի է ունենալու ընտրություն, պարզապես խորհրդարանական մեծամասնության շրջանում և այդ իմաստով պարզ է, որ խորհրդարանում կլինի թերևս կուսակցական որոշման դակում: Սակայն դրանով հանդերձ անհերքելի է, որ անգամ խորհրդարանական կառավարման մոդելի պարագայում նախագահը պաշտոն է, որն ունենալու է որոշակի լծակներ, գործառույթներ, ունենալու է իշխանության որոշակի մաս, որով առնվազն կարող է եղանակ փոխել կամ տրամադրություն ձևավորել, թեկուզ կարճաժամկետ և ոչ վճռորոշ:
Ի վերջո, այդ հանգամանքը կարող է գումարվել այլ մի քանի հանգամանքի և կազմել արդեն վճռորոշ իրավիճակ: Դիցուկ, պատկերացնենք, որ խորհրդարանական մեծամասնությունը, այսպես ասած, նախագահինն է ավելի, քան վարչապետինը: Այս պատկերացումը խիստ տեսական է հնչում, որովհետև նույն մեծամասնությունն է ընտրելու նաև վարչապետ: Սակայն ներկայիս խորհրդարանն ունի առանձնահատկություն, որի վերաբերյալ ունեցել են անդրադարձի տարբեր առիթներ և խոսել դեռևս խորհրդարանի ընտրությունից առաջ: Ներկայիս խորհրդարանն այսպես ասած «լողացող» մեծամասնության խորհրդարան է և դե յուրե մեծամասնության կողքին կա դե ֆակտո մեծամասնություն, ու դրանց կազմն ու սահմանները ամենևին նույնը չեն: Ներկայսի խորհրդարանը ստվերային կամ առաձգական մեծամասնության խորհրդարան է:
Մեծամասնությունը տեղավորված է առնվազն երեք խմբակցություններում՝ ՀՀԿ, ՀՅԴ, «Ծառուկյան» դաշինք: Այստեղ «սահմանների» վերաձևումը կախված է ներիշխանական, ներհամակարգային շահերից, բաժանարար գծերից, ուժերի հարաբերակցությունից, տվյալ ժամանակահատվածում իրավիճակի տրամաբանությունից: Հետևաբար, «իրավիճակի փոփոխությունը»՝ իսկ «իրավիճակի փոփոխությունը» Հայաստանում ամենևին կեղծ կատեգորիա չէ, կարող է բերել խորհրդարանում դե ֆակտո մեծամասնության փոփոխության: Եվ եթե այդ փոփոխության հետևանքով դե յուրե վարչապետը կորցնի դե ֆակտո մեծամասնությունը, ապա խորհրդարանի 3/5-ով ընտրված նախագահը կարող է դե ֆակտո ձեռք բերել ավելի մեծ քաղաքական և իշխանական կշիռ, քան Առաջին դեմք հանդիսացող վարչապետը: Խորհրդարանական մեծամասնություն-նախագահ տանդեմը կարող է գործնականում դառնալ վարչապետի լրջագույն քաղաքական հակակշիռ: Ըստ այդմ, խորհրդարանական կառավարման մոդելում անգամ նախագահի պաշտոնը ամենևին զուտ դեկորացիա չէ:
Ըստ այդմ, գուցե այն ընթացիկ ինտրիգի առումով չի կարող մրցակցել վարչապետի հարցի հետ՝ հանրային ուշադրություն գրավելու տեսանկյունից, սակայն ներքաղաքական կամ ներիշխանական զարգացումների տրամաբանության համատեքստում նախագահի պաշտոնի և դրան հավակնող մեծամասնության ներկայացուցչի հարցը անարդարացիորեն թերագնահատված և անտեսված հարց է: Ի վերջո, նախագահի պաշտոնը զբաղեցնող անձի հատկանիշներն ու կշիռը անկասկած ունենալու են կարևոր նշանակություն, այդ թվում նաև այն իմաստով, որ հենց նախագահն ինքը կարող է խթանել ներիշխանական գործընթացներ և բերել իրավիճակի այնպիսի փոփոխության, որ ձևավորվի մեծամասնություն-նախագահ դե ֆակտո իշխանություն՝ մեծամասնություն-վարչապետ դե յուրե իշխանությանը զուգահեռ:
Ինչ խոսք, այդ մեխանիզմի հավանականությունը զգալիորեն կախված է այն բանից, թե ինչ կորոշի Սերժ Սարգսյանը՝ գնա՞լ վարչապետի պաշտոնի, թե՞ ոչ: Որովհետև, եթե Սերժ Սարգսյանը չի գնում վարչապետի պաշտոնի, ապա այստեղ նախագահի պաշտոնի հակակշռող ներուժը նրա համար դառնում է կարևոր ներուժ, իրավիճակը, այսպես ասած, դրսից վերահսկելու համար: Ըստ այդմ, նախագահի թեկնածության հարցը լինելու է վարչապետի հարցի, այսպես ասած՝ ծուռ հայելին, հնարավոր անակնկալ արտացոլումով:
