Թալին քաղաքից 15 կմ հարավ-արևելք գտնվող եզդիաբնակ Բայսզ գյուղը լրացնում է Հայաստանի մյուս դատարկված գյուղերի ցանկը: Դեռ երկու տարի առաջ այստեղ վիճակը մխիթարական կարելի էր համարել, քանի որ գյուղի չորս աշակերտները միակ դպրոցը հաճախելու հնարավորություն ունեին: Բայց արդեն երկու տարի է՝ դպրոցը փակվել է, քանի որ աշակերտ չկա: Նախկին 60 տնտեսության փոխարեն այսօր գյուղում մնացել է վեց ընտանիք, որոնցում արդեն աշակերտական տարիքի երեխա չկա: Վեց ընտանիքներից ամենաբազմանդամը Սևդին Խուդոյանենց ընտանիքն է: 24-ամյա Սևդինը տան ավագ որդին է, ապրում է կնոջ, երեխայի, երեք եղբայրների և ծնողների հետ միասին:
1828 թվականից Բայսզը բացառապես եղել է եզդիաբնակ գյուղ, որտեղ մարդկանց հիմնական զբաղմունքն անասնապահությունն էր: Այսօր գյուղում ոչ խանութ կա, ոչ՝ տրանսպորտային միջոց: Սևդինենց ընտանիքը 10 կով և 25 մոզի ունի, որով էլ կարողանում են հոգալ մեծ ընտանիքի հոգսերը:
Սևդինը Հայաստանն իր հայրենիքն է համարում, ու թեև հինգ հորեղբայրները, եղբայրները կանչում են, բայց դեռ գյուղից հեռանալու մտադրություն չունի, թեև նշում է, որ գյուղում բացի անասնապահությունից, այլ զբաղմունք չկա, իսկ իր տարերքը երաժշտությունն է և այս առումով մտածում է, որ դրսում իրեն լավ ապագա է սպասվում: «Հայաստանն իմ հողն է, հայ ժողովուրդը իմ բարեկամներն են, իմ ընկերներն են, ես Հայաստանի զավակ եմ, Հայաստանը իմ հայրենիքն է»,- անկեղծորեն խոստովանեց Սևդին Խուդոյանը:
«Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում նա նշեց, որ թեև գյուղը դատարկվել է, բայց հարևանները տները չեն վաճառում, քանի որ այստեղ գտնվում է սրբատեղին՝ գերեզմանը, և գյուղից հեռացածները տարվա մեջ գոնե մեկ անգամ փորձում են գալ Բայսզ:
Նա պատմեց, որ գյուղում արտագաղթը սկսվել է անկախության առաջին տարիներին, երբ պատերազմ էր, երկրորդ փուլը 2000-ականներին էր: Բացառապես մեկնում են ՌԴ:
Բայսզ գյուղը գտնվում է հայաբնակ Կաքավաձոր գյուղի կողքին, ավելի բարձրում: Սևդինը պատմեց, որ Կաքավաձորի բնակիչների հետ մտերիմ է, շատ ընկերներ ունի այնտեղ: «Երբևէ իմ իրավունքները խախտված չեն եղել այստեղ, ես ազգային խտրականություն չեմ նկատել»,- ասաց նա:
Սլավիկ Սալմոնյանն էլ Բայսզի միակ 40-ամյա տղամարդն է: Գյուղում ապրում է կնոջ ու քրոջ հետ: Նրանք նույնպես զբաղվում են անասնապահությամբ: Նա մեզ ուղեկցեց գյուղի՝ 70-ականներին կառուցված ակումբը, որտեղ մի ժամանակ ազգային երգի, պարի խմբակներ են գործել, ֆիլմերի դիտում է եղել, սակայն այսօր կիսավեր շենք է: Սլավիկը պատմեց, որ ինքն էլ ժամանակին ակումբում պարել է: «Ես շատ գոհ եմ Հայաստանի ժողովրդից: Ուր էլ գնամ, մեր Հայաստանը շատ լավն է, այստեղ սիրում եմ,այլապես շուտ էի գնացել»,- ասաց նա՝ վստահ նշելով, որ գյուղի բնակիչները վերադառնալու են:
Ամայացած գյուղում 2007-ին վերակառուցվել է 12-րդ դարի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին, որի հովիվը վերջին անգամ գյուղ եկել է երկու տարի առաջ…
