Հայաստանի կառավարությունը ԱԺ է ներկայացրել «Էներգախնայողության և վերականգնվող էներգետիկայի մասին» օրենքում լրացում և փոփոխություններ կատարելու մասին օրենքի նախագիծ: Այդ նախագծում առաջարկվում է մի փոփոխություն, որը, ըստ էության, կարող է կործանարար հետևանքներ ունենալ վերականգնվող էներգետիկայի զարգացման համար, վերացնել դրա գոյության հեռանկարը Հայաստանում:
Գործող օրենքով տնտեսվարողները կամ նույնիսկ քաղաքացիները կարող են կառուցել մինչև 150 կիլովատ հզորությամբ արևային կայաններ, որոնք կոչվում են ինքնավար կայաններ: Նման կայաններ կառուցելու համար հատուկ լիցենզիա ստանալու թույլտվություն չկա: Ուղղակի տնտեսվարող սուբյեկտը կամ քաղաքացին կարող է իր ընկերության կամ անձնական կարիքների համար կառուցել արևային էլեկտրակայան: Օրենքը Բաշխիչ ցանցերին պարտավորեցնում է պայմանագիր կնքել ինքնավար էներգաարտադրողի հետ և կազմակերպել էլեկտաէներգիայի փոխհոսքեր: Սրա նպատակն այն է, որ ինքնավար էներգաարտադրողը կարողանա օրվա ցերեկային ժամերին իր կայանի կողմից արտադրված էլեկտրաէներգիան մատակարարել ընդհանուր էներգետիկ ցանց, իսկ գիշերային ժամերին սպառել ընդհանուր էներգահամակարգից: Եթե ինքնավար էներգաարտադրողը ավելի շատ է մատակարարել, քան սպառել է, ամսվա վերջում կատարվում է հաշվարկ, և Բաշխիչ ցանցերը վճարում են ավելի շատ մատակարարված էլեկտրաէներգիայի դիմաց: Փոփոխություններով առաջարկվում է հաշվարկը կատարել տարվա կտրվածքով:
Գործող օրենքով այդ հաշվարկի հիմքում դրված է գործող սակագնի 50 տոկոսը: Այսօր գործող սակագինը 46 դրամ է, և եթե ինքնավար էներգաարտադրողը ամսվա ընթացքում մատակարարել է 1000 կիլովատ ժամ էլեկտրաէներգիա, ապա ամսվա վերջին Բաշխիչ ցանցերը նրան պետք է վճարեն 23 հազար դրամ:
Մի կողմ թողնենք այն անհասկանալի անարդարությունը, թե ինչու պետք է ինքնավար էնեգաարտադրողի կողմից արտադրվող էլեկտրաէներգիան արժենա 23 դրամ, իսկ լիցենզիայով աշխատող արևային էլեկտակայաններինը 52 դրամ: Սրա միակ բացատրությունն այն է, որ լիցենզիա ստացած արևային կայանների սեփականատերերը վարչապետ Կարեն Կարապետյանի մերձավոր ազգականներն են, և նրանք պետք է երաշխավորված գերշահույթ ստանան:
Բայց կառավարությունը չի բավարարել նույնիսկ նման ճչացող անարդարությունը: Նրանք որոշել են ընդհանրապես բացառել Հայաստանում ինքնավար արևային և հողմային էլեկտրակայանների կառուցումը: Կառավարությունը բնականաբար չի կարող օրենք ընդունել և օրենքում գրել, որ բացի վարչապետի մերձավոր ազգականներից, որևէ այլ մեկը իրավունք չունի զբաղվել այլընտրանքային էներգետիկայով, որ այլընտրանքային էներգետիկան վտանգում է ռուսական գազի սպառման ծավալներին, և այդ պատճառով որևէ մեկը չի կարող նման կայան կառուցել: Սա մի քիչ անհասկանալի կլինի, և կարժանանա միջազգային քննադատության: Ի վերջո, Հայաստանը Եվրամիության հետ համապարփակ և ընդլայնված համագործակցության համաձայնագիր է ստորագրել ու պարտավորվել ապրել համաեվրոպական չափանիշներով, իսկ այնտեղ շատ մեծ տեղ են հատկացնում այլընտրանքային էներգետիկային և ինքնավար էներգաարտադրողներին։ Դրա փոխարեն որոշել են մի այնպիսի օրենքի նախագիծ մտածել, որը կթաղի այլընտրանքային էներգետիկան, բայց ավելի ինտելիգենտ ձևով, կարելի է ասել՝ առանց թաղման թափորի:
Եվ այսպես՝ կառավարությունը առաջարկում է, որ ինքնավար էնեգաարտադրողների համար գնման սակագին սահմանվի արդյունաբերական կայանների համար սահմանված սակագինը, եթե այն փոքր է հիշյալ 23 դրամից: Ինչպես նշեցինք՝ հիմա արդյունաբերական կայանների համար սակագին է սահմանվել 52 դրամը, և այն գրեթե 2․5 անգամ բարձր է 23 դրամից: Բայց կառավարությունը օրենքին կից ներկայացված հիմնավորման մեջ ասում է, որ տեխնոլոգիաները զարգանում են, որ արևային կայանների կառուցման գները իջնում են, և հնարավոր է, որ արևային կայանների համար սահմանված սակագինը ևս իջնի: Որքան էլ որ տեխնոլոգիաները արագ զարգանան և գներն էլ արագ իջնեն, միևնույն է, տեսանելի ապագայում հնարավոր չէ պատկերացնել, որ հնարավոր կլինի 23 դրամից ցածր սակագնով աշխատող և եկամուտ ապահովող կայան կառուցել: Գուցե դա հնարավոր է հեռավոր ապագայում, բայց դժվար թե կառավարությունը այս օրենքը ընդունում է հաջորդ տասնամյակի համար:
Կա ավելի պարզ բացատրություն: Առաջիկայում Հայաստանի Բաշխիչ ցանցերի հետ կապված որևէ ընկերություն կցանկանա կառուցել արևային էլեկտրակայան: Կկառուցվի 1 մեգավատ հզորությամբ նման կայան, որի վրա կծախսվի լավագույն դեպքում 1 մլն դոլար գումար: Արևային էլեկտրակայանի սեփականատերը կհայտարարի, որ իրեն բավարարում է նույնիսկ 10 դրամ սակագինը և ինքը պատրաստ է իր կողմից արտադրված էլեկտրաաներգիան Բաշխիչ ցանցերին վաճառել 10 դրամով: Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովն էլ կասի, որ տեսեք՝ որքան են առաջ գնացել տեխնոլոգիաները, որքան են իջել սակագները, և մենք պետք է հպարտանանք և ուրախանանք,որ մեր երկրում կառուցվել է աշխարհի ամենաէժան էլեկտրաէներգիա արտադրող կայանը, եթե այդպիսի կայաններ շատ կառուցվեն, կիջնի նաև էլեկտրաէներգիայի սակագինը սպառողների համար:
Միայն թե դա կլինի վերջին արևային կայանը, որ կկառուցվի Հայաստանում, որովհետև դրանից հետո որևէ մեկի մտքով այլևս չի անցնի նոր կայան կառուցել: Չի կարող չէ ՀԾԿՀ մյուսների համար ավելի բարձր գին սահմանել, քան 15 դրամը: Չմոռանանք անընդմեջ զարգացող տեխնոլոգիաների և իջնող սակագների մասին: Այդ 1 մլն դոլար կլինի Հայաստանում արևային էներգետիկայի թաղման ծախսը, որը համատեղ կվճարեն Հայաստանի կառավարությունը, Բաշխիչ ցանցերը և «Գազպրոմ-Արմենիա» ընկերությունը: Ի վերջո նրանք ղեկավարվում և առաջնորդվում են մեկ ընդհանուր շահով, որը Հայաստանից դուրս է՝ բարեկամական և եղբայրական Ռուսաստանում:
