Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը ուշագրավ հայտարարություն է արել Սոչիում Պուտինի հետ հանդիպմանը Արցախյան խնդրի քննարկման մասին: Նա հայտարարել է, որ Պուտինին հիշեցրել է ՄԱԿ հայտնի բանաձևերը՝ 7-ից 5 շրջանները հանձնելու մասին, Պուտինը դեմ չի եղել, սակայն հույս չի տվել, թե դա անելը հնարավոր է: Փաստորեն Էրդողանը հայտարարել է, որ Պուտինը չի համաձայնել ստատուս քվոն փոխելու տարբերակին:
Սակայն այստեղ, իհարկե, հարց է առաջ գալիս՝ Պուտինը հույս չի ունեցել, թե հնարավոր է շրջանների վերադարձ ընդհանրապե՞ս, թե՞ հույս չի ունեցել, թե հնարավոր է 5 շրջանի վերադարձ, և գուցե պետք է մտածել ավելի քիչ շրջանների մասին: Համենայնդեպս, այդ համատեքստում հետաքրքիր է այն, որ Սանկտ Պետերբուրգում 2016 թվականի հունիսին Պուտին-Սարգսյան-Ալիև հանդիպումից առաջ ռուսական և ադրբեջանական մամուլում եղան հրապարակումներ, որ Պուտինը առաջարկելու է «վերադարձնել» 2 շրջան՝ գոնե սկզբի համար:
Իհարկե, բոլոր դեպքերում շատ դժվար է ասել, թե ընդհանրապես ինչքանով են իրականությանը համապատասխանում մամուլի այդօրինակ արտահոսքերը, առավել ևս, որ դրանք շատ հաճախ կարող են կազմակերպվել կողմերից որևէ մեկի քարոզչական նպատակների համար: Ի վերջո, արտահոսքը ավելի բարդացնում է որևէ գործընթաց, և ըստ այդմ՝ դրանք տեղի են ունենում կա՛մ հարցը օրակարգից հանելու համար, կա՛մ այն դեպքում, երբ օրակարգում այդպիսի հարց չկա էլ, և մնում է ընդամենը քարոզչական պատերազմում խաղարկել այդօրինակ «թեզեր»:
Խոշոր հաշվով, միանգամայն տրամաբանական է, որ հատկապես ապրիլյան պատերազմից հետո Պուտինը չունի որևէ հույս, թե հնարավոր է Հայաստանին համոզել, որ համաձայնի որևէ տարածք հանձնել, կամ անել դա, այսպես ասած, կառավարելի պատերազմի միջոցով: Որովհետև թե՛ մեկ, թե՛ մյուս դեպքում իրավիճակը մի կողմից՝ հղի է կառավարելիությունից դուրս գալով, մյուս կողմից էլ՝ Ռուսաստանի, այսպես ասած, ազդեցության գոտուց Հայաստանի դուրս գալով, ընդ որում՝ դա արդեն անկախ ռազմական գործողություններ լինել-չլինելուց:
Այդ տեսանկյունից Մոսկվան, իհարկե, մի կողմից՝ չի ցանկանում բաց թողնել թուրք-ադրբեջանական տանդեմի հետ աշխատանքի թելը, մյուս կողմից, սակայն, էապես նվազել է այդ աշխատանքը հայկական շահերի և անվտանգության հաշվին առաջ տանելու հնարավորությունը, գոնե առայժմ նվազել է: Իսկ այդ նվազման հարցում, իհարկե, դեր ունի նաև այն, որ Ռուսաստանը գործնականում որևէ հաջողության չի հասնում միջազգային մեկուսացման քաղաքականությունը հաղթահարելու հարցում, բոլոր փորձերը մատնվում են անհաջողության, և ի լրումն այդ ամենի՝ ըստ էության մեկուսացման քաղաքականությանը միանում է Չինաստանը, թեկուզ անուղղակի, բայց այսպես ասած՝ դատարկ չթողնելով երկրորդ բևեռի Ռուսաստանի «սուրբ» տեղը: Դրա մասին վկայեցին ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի այցը Չինաստան, նրան ցուցաբերված բարձր ընդունելությունն ու նաև փոխադարձաբար կնքված առևտրային պայմանագրերը, որոնք ներառում էին հարյուրավոր միլիարդ դոլարներ:
Մի բան, որը Արևմուտքի հետ դիմակայության հարցում ակնկալում էր Մոսկվան, բայց չստացավ, և անգամ դարի նախագիծ հռչակված Սիբիրի ուժ գազամուղը «Գազպրոմը» պետք է կառուցի ոչ թե չինական, այլ իր փողով:
Ամենևին պատահական չէ, որ Ռուսաստանը Թուրքիային և փաստացի նաև Ադրբեջանին մերժում է հենց ամերիկա-չինական այցից հետո, որը կտրուկ արժեզրկեց Էրդողանի՝ Սոչի պլանավորվող այցը:
Աներկբա է Հայաստանի համար իրադարձությունների զարգացման բարենպաստ տրամաբանությունը, որն իհարկե չի բացառում մարտահրավերների ահռելի քանակը, սակայն միևնույն ժամանակ անշուշտ տալիս է դրանց ոչ միայն դիմագրավելու իսկապես շոշափելի հնարավորություններ, այլ նաև սխալներն ուղղելու և բաց թողածը վերականգնելու տարբերակներ:
Ամբողջ հարցն այն է, թե ինչը կգերակայի Հայաստանի կառավարող «էլիտայում»՝ նպաստավոր իրավիճակը ներիշխանական խնդիրներն ու իշխանության հարցերը լուծելո՞ւ, թե՞ պետությունը գոյատևման ռեժիմից իսկապես համալիր, քաղաքակրթական զարգացման ռեժիմ դուրս բերելու ցանկությունն ու կամքը:
