Հոկտեմբերի 11-ին Սոչիում տեղի են ունենալու ԵՏՄ և ԱՊՀ գագաթնաժողովները, ինչը նշանակում է, որ միաժամանակ Սոչիում են գտնվելու թե՛ Սերժ Սարգսյանը, թե՛ Իլհամ Ալիևը: Այդ հանգամանքը հարց է առաջացրել փորձագիտական հանրության շրջանում, թե արդյո՞ք հնարավոր է Սարգսյան-Ալիև հանդիպում:
Սարգսյան-Ալիև հանդիպմանը երկու նախագահների պատրաստակամության մասին օրերս հայտարարել էին Մինսկի խմբի համանախագահները տարածաշրջանային այցից հետո, որի ընթացքում կողմերի հետ քննարկել են հենց հանդիպման հարցը: Սակայն որևէ կոնկրետ օր և ժամ նրանք չեն մատնանշել, թե երբ տեղի կունենա հավանական այդ հանդիպումը: Միևնույն ժամանակ Ադրբեջանի նախագահը նախօրեին կառավարության նիստում հայտարարել է, որ բանակցությունները վերսկսվում են առանց Հայաստանի նախապայմանների:
Ինչպես հայտնի է, պաշտոնական Երևանը տևական ժամանակ է դրել հարց՝ եթե չեն ապահովվում հրադադարի պահպանությունն ու սահմանային կայունությունը, ապա չկա բանակցելու որևէ իմաստ: Այժմ, երբ կողմերը հայտարարում են բանակցելու պատրաստ լինելու մասին, առաջանում է հարցը՝ ո՞վ է զիջել:
Մյուս կողմից՝ բնական է, որ ամեն կողմ, քարոզչական նկատառումներից ելնելով, հայտարարում է, որ զիջողը դիմացի կողմն է: Այստեղ այլ բան լինել չէր կարող, և ըստ այդմ՝ կողմնորոշվելու համար որևէ կողմի հայտարարության վրա հենվելը բացարձակապես անիմաստ է և չի կարող բերել համարժեք եզրահանգումների: Կողմնորոշիչ ելակետ պետք է լինի թերևս տարածաշրջանային իրավիճակը, և այդ առումով կա երկու հանգամանք, այսպես ասած, լավ և վատ նորության համատեքստում:
Սկսենք վատից, ինչպես ասում են: Վատն այն է, որ շարունակվում է տարածաշրջանում, մասնավորապես՝ Ղարաբաղյան հակամարտության գոտում սպառազինության մեծ ծավալի կուտակումը: Թե Ադրբեջանը, հետևաբար նաև Հայաստանը շարունակում են շոշափելի միջոցներ տրամադրել սպառազինությանը, ծանր տեխնիկային: Իսկ դա լիցք է՝ ռազմական սպառնալիք, անկայունության վտանգ:
Մյուս կողմից, ինչպես Երևանում ամիսներ առաջ հայտարարեց ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարի հատուկ ներկայացուցիչ Ջեյմս Ապատուրայը, սպառազինության, այսպես ասած, մրցավազքը միշտ չէ, որ հանգեցնում է պատերազմի, քանի որ դա երբեմն ունենում է զսպող նշանակություն: Այդ իմաստով իրավիճակը ներկայումս հաշվեկշռի առումով շատ ավելի բարվոք է, այսպես ասած, խաղաղությանը և կայունությանը ծառայելու տեսանկյունից, քանի որ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև և՛ ռազմատեխնիկական, և՛ քաղաքական բալանսը զգալիորեն մոտեցել է, եթե չի հավասարվել, ապա տարբերությունը էապես կրճատվել է: Իսկ դա իհարկե խաղաղության գրավական է ավելի, քան պատերազմի:
Այլ հարց է, որ այդ խաղաղությունը սնվում է հենց խաղաղության փոխարեն սպառազինության վրա գնացող միջոցներով, ու երկարաժամկետ առումով դա իհարկե առաջացնում է վտանգներ, որ այդ միջոցները կարող են սպառվել և հանգեցնել արդեն իսկապես պայթյունավտանգ իրավիճակի: Այդ իմաստով ներկայիս ժամանակահատվածը բավականին հակասական մի ժամանակահատված է, որը հնարավոր է բնորոշել խաղաղության հեռանկարի հաշվին խաղաղության ներկան սնող իրավիճակ, և եթե հակամարտության միջնորդներն ու կողմերը չգտնեն սնուցման աղբյուրը փոխելու հնարավորություն և մեխանիզմ, ապա երկարաժամկետ առումով կկուտակվեն էական ռիսկեր:
Ակնհայտ է մի բան, որ այդ մեխանիզմը չի կարող հիմնված լինել, այսպես կոչված, մադրիդյան սկզբունքների վրա, թեև այդ սկզբունքները կարող են լինել, իհարկե, ավելի առարկայական մեխանիզմի այսպես ասած՝ կամուֆլյաժ: Գործնականում առկա իրավիճակում բացարձակապես չունի սկզբունքային, էական նշանակություն, թե որտեղ և երբ տեղի կունենա Սարգսյան-Ալիև հանդիպումը՝ կլինի այն Սոչիո՞ւմ, թե՞ որևէ այլ տեղ:
Այդ հանդիպումը գործնականում հենց յուրօրինակ կամուֆլյաժ է իրական գործընթացի համար, որ արդյունավետ մեխանիզմի որոնման ուղղությամբ ծավալվում է վաղուց: