Սոցիալ-դեմոկրատ հնչակյան կուսակցությունը իր ծննդյան 130-ամյակի կապակցությամբ Երևանում անցկացրել է կուսակցության 21-րդ համագումարը: Համագումարը տևել է երեք օր՝ սեպտեմբերի 22-24-ը, այն ընթացել է փակ, առանց հյուրերի ու մամուլի ներկայության:
Մեզ համար, ովքեր սովոր են, որ նույնիսկ կառավարող ՀՀԿ-ի համագումարն է բաց ու ուղիղ հեռարձակմամբ, նման փակ համագումարները տարօրինակ են: Մենք նույնիսկ հակված ենք մտածելու, որ փակ համագումարը հակաժողովրդավարական դրսևորում է: Բայց Հայաստանում անցկացվող կուսակցական համագումարները իրականում բեմականացված ներկայացումներ են՝ նախապես գրված սցենարով ու հայտնի վերջաբանով: Հնչակյանների մոտ ամեն ինչ ավելի անկեղծ է եղել, և արդյունքներն էլ բավականին անսպասելի են եղել:
Ժամանակին հայտնել էինք, որ կուսակցության ներսում պայքար է ընթանում փոխատենապետ Սեդրակ Աճեմյանի և լիբանանյան թևի միջև՝ հանձինս Եղիկ Ջերեջյանի և Սեպուհ Գալփակյանի: Նրանցից յուրաքանչյուրն ուզում էր ինքը տիրանալ կուսակցությանը, կենտրոնական վարչությունում ունենալ սեփական մեծամասնություն, բայց այս երեքից և ոչ մեկը չի ընտրվել կուսակցության բարձրագույն մարմնի՝ վարչության անդամ: Վարչության 11-հոգանոց կազմում 8-ը նոր մարդիկ են, ովքեր նախկինում չեն եղել վարչության անդամներ: Իսկ ատենապետ է ընտրվել Համբիկ Սարաֆյանը: Սակայն սա միայն տեխնիկական, զուտ կազմակերպչական մասն է: Կուսակցության Մեծ Բրիտանիայի կառույցի ղեկավար Վազգեն Կասեմջյանը մեզ հետ զրույցում ասաց, որ կուսակցությունը նաև գաղափարախոսական և ծրագրային վերափոխումների է գնացել՝ ընդունելով նոր ծրագիր: Ամենակարևորը կուսակցությունը երիտասարդանում է, ինչն առաջընթացի ամենակարևոր ցուցանիշն է: Ներկայացնում ենք մեր զրույցի մի քանի հետաքրքիր հատվածներ:
Թուրքիան կնվաճենք ոչ թե դրսից, այլ ներսից
Մեր ծրագրում ի սկզբանե եղել է Արևմտյան Հայաստանի ազատագրումը: 1920թ. հետո մենք մեր առջև խնդիր էինք դրել վերանվաճել մեր կորցրած հայրենիքը, և ենթադրվում էր, որ դա պետք է անենք մեր տարածքները ազատագրելու միջոցով՝ Թուրքիայի վրա միայնակ կամ մեր դաշնակիցների հետ հարձակման ձևով: Բայց հիմա մենք այդ հարցին ավելի պրագմատիկ ենք նայում. մեր հայրենիքի ազատագրումը կլինի ոչ թե մեր և դաշնակից ուժերի կողմից Թուրքիայից այդ տարածքները ազատելու միջոցով, այլ ներքին հեղափոխության միջոցով: Մեր դաշնակիցը ոչ թե արևմտյան երկրներն են, Ռուսաստանը կամ էլի ինչ-որ մեկը, այլ Թուրքիայի ճնշված ժողովուրդները՝ քրդերը, ասորիները, ալավիները, մյուսները, որոնց հետ մենք ակտիվ համագործակցում ենք ինչպես Թուրքիայում, այնպես էլ դրսում: Նաև Թուրքիայի ընդդիմադիր ուժերը, այն ուժերը, որոնք մերժում են Էրդողանի բռնապետությունը և պատրաստ են սոցիալիստական գաղափարների դրոշի ներքո դուրս գալ հեղափոխական պայքարի: Մենք խնդիր ենք դրել վերադառնալ Թուրքիայի ներկայիս տարածք, կրկին ստեղծել հնչակյան կառույցներ և միանալ ճնշված ու իրավազուրկ ժողովուրդների պայքարին:
Ոչ թե նացիոնալիզմ, այլ սոցիալիստական ինտերնացիոնալ
Մինչև այս համագումար ունեցած մեր կանոնադրությունը թույլ էր տալիս կուսակցությանը անդամակցել միայն ազգությամբ հայ և դավանանքով քրիստոնյա մարդկանց: Համագումարում մենք որոշեցինք, որ նման ազգային և կրոնական խտրականությունը պետք է վերացվի, և հնչակյան կարող է դառնալ յուրաքանչյուրը, ով կիսում է ազատ և սոցիալիստական հայրենիք կերտելու մեր գաղափարները: Հատկապես եվրոպական երկրներում, նաև Հարավային և Հյուսիսային Ամերիկայում, Ավստրալիայում մեր կուսակցությանը կանդամակցեն տարբեր ազգությունների ներկայացուցիչներ, ովքեր ՍԴՀԿ-ն ընկալում են, որպես ֆաշիստական Թուրքիայի դեմ պայքարող ուժ:
Հայաստանում թույլ ենք, բայց կուժեղանանք
ՍԴՀԿ-ն ամուր կառույցներ ունի Սիրիայում, Լիբանանում, ԱՄՆ-ում, Ուրուգվայում, եվրոպական երկրներում: Հիմա մենք դրամահավաք ենք կազմակերպել Հալեպում գտնվող մեր կրթական համալիրը վերականգնելու համար, որի աշխատանքները սկսված են: Բայց մենք թույլ ենք Հայաստանում, և այդ պատճառով չնչին մասնակցություն ունենք ներհայաստանյան քաղաքական կյանքում: Բայց համագումարը հաղթահարեց ներկուսակցական տարաձայնությունները, ու հիմա մենք պատրաստ ենք ավելի ակտիվ լինելու Հայաստանում և նաև Արցախում: Խնդիր ենք դրել կուսակցական կառույց ունենալ Արցախում, և անպայման կիրականացնենք այդ ծրագիրը: Հայաստանի ներկա քաղաքական վիճակից դժգոհ ենք, բայց իրական ընդդիմություն լինելու համար պետք է ուժեղ լինել, որ քեզ հետ հաշվի նստեն:
Առաջին հանրապետությունը Դաշնակցության մենաշնորհը չէ
Համագումարի ժամանակ քննարկել ենք հաջորդ տարի սպասվելիք Առաջին հանրապետության 100-ամյա տարեդարձը նշելու հարցը: Մեր տեսակետն այն է, որ Առաջին հանրապետությունը Սարդարապատի և մյուս հերոսամարտերի ծնունդն էր և չունի կուսակցական պատկանելություն, այլ հայ ժողովրդի ընդվզման և հաղթանակի արդյունքն էր: Բազմաթիվ հնչակյաններ են իրենց կյանքը դրել հանուն անկախության և մասնակցել երկրի կառուցմանը: Ուզում եմ բոլորին հիշեցնել, որ հայոց եռագույն դրոշը ստեղծողներից մեկը՝ Արսեն Կիտուրը, ՍԴՀԿ անդամ էր, և նրա առաջարկով է ծիրանագույնը դարձել մեր դրոշի անբաժան մաս: Երբ դրոշը ներկայացվել է հաստատման, նրա վրա եղել է 7 անձի ստորագրություն, այդ թվում՝ և մեր կուսակցինը, այնպես որ՝ անգամ անկախ Հայաստանի եռագույնը դաշնակցական մենաշնորհ չէ:
Համագումարի ժամանակ քննարկվել են այլ հարցեր ևս, որոնց մասին կտեղեկացվի մեր ընդունած բանաձևում: