«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Բեռլինի համալսարանի դասախոս, հայագետ Ժիրայր Քոչարյանը։
– Պարոն Քոչարյան, սեպտեմբերի 18-20-ը Երևանում անցկացվելու է «Փոխադարձ վստահություն, միասնականություն և պատասխանատվություն» խորագրով Հայաստան–Սփյուռք 6-րդ համաժողովը, Դուք մասնակցելո՞ւ եք: Սփյուռքից տարբեր արձագանքներ կան համաժողովի օրակարգի վերաբերյալ: Օրինակ՝ «Հայկական վերածնունդ» սփյուռքյան կազմակերպությունը այն համարում է կեղծ, ապազգային և անօրինական, իսկ սփյուռքահայ մասնակիցներին կոչ անում սթափվել, չդառնալ «ռեժիմի» գործիք: Դուք ինչպիսի՞ տեսակետ ունեք:
– Չգիտեմ, թե Սփյուռքից համաժողովի ներկայացուցիչները ինչ հիմունքով են ընտրվում և գալիս Հայաստան: Ես քանի որ որևէ հայկական կազմակերպության ներկայացուցիչ չեմ, Հայաստանից հրավեր էլ չունեմ, հետևաբար չեմ մասնակցելու: Ինչ վերաբերում է հնչող տեսակետներին, ապա և՛ դրական, և՛ բացասական տեսակետներ եմ կարդում մամուլում: Օրակարգին տեղյակ եմ մամուլից, ոմանք դժգոհ են, որովհետև, ըստ էության, կատարված աշխատանք չեն տեսնում համաժողովներից հետո:
Ես ինքս առաջին երկու համաժողովներին մասնակցել եմ: Ինձ մոտ տպավորություն էր, որ ավելի շատ ճանաչողական բնույթ ունի, որպեսզի Սփյուռքը Հայաստանին ճանաչի և հակառակը, ինչը մինչև հիմա դեռ կաղում է: Երբ համաժողովներին մասնակցում էի, եկեղեցու կամ իշխանության ներկայացուցիչը կրակոտ ճառեր ասացին, և դրանով վերջացավ, գործողություն չեղավ: Այդ որոշումներից մեկը համահայկական բանկի հարցն էր, որը, դժբախտաբար, իրականություն չդարձավ: Մինչև հիմա արդյունքը գոհացուցիչ չի եղել:
– Տեսակետներ կան, որ համաժողովների միջոցով իշխանությունը փորձում է իր իմիջը բարձրացնել Սփյուռքում, որպեսզի հետագայում նաև Սփյուռքի ներկայացուցիչների միջոցով կարողանա քաղաքական խնդիրներ լուծել: Դուք և՞ս այդպես եք կարծում:
– Իրականությունը, միակ ճշմարտությունը այն է, որ այս կուսակցությունը առայժմ Հայաստանում իշխում է: Հիմա Սփյուռքի ներկայացուցիչների խնդիրը այն պիտի լինի, որ կարողանան մի քիչ իրավիճակը Հայաստանում բարելավել, Սփյուռքը չի կարող միջամտել ընտրություններին, իր ցանկացած անձին ընտրել, սա Հայաստանի ժողովրդի, իշխանությունների խնդիրն է: Սփյուռքը չի կարող և չպիտի մի կողմ քաշվի իրավիճակը Հայաստանում մեղմացնելուց, մինչև որ Հայաստանում մի այլ իշխանություն գա: Չեմ հավատում, որ Հայաստանում մի իշխանություն կլինի, որը թե՛ հայաստանյան, թե՛ Սփյուռքի ժողովրդի ցանկությամբ կլինի: Բայց ձեռնունայն նստելը, ոչինչ չանելը ճիշտ չէ: Բայց նաև իրականություն է, որ Հայաստանում իշխանությունը իդեալական չէ, պիտի մի բան արվի, բայց ես, դժբախտաբար, այդ քննադատությունը Սփյուռքի կողմից չեմ տեսնում:
– Ձեր կարծիքով՝ այսպիսի համաժողովների ընթացքում ի՞նչ օրակարգ պիտի առաջ քաշվի, ո՞ր խնդիրները պիտի թիրախավորել:
– Հայաստանի իշխանությունները, ժողովուրդը մեծամասամբ այն կարծիքին են, թե Սփյուռքը ուժեղ կազմակերպված մի համայնք է, բայց, դժբախտաբար, այդպես չէ: Ամենալավ օրինակը հենց Գերմանիայի օրինակն է. կան միություններ, կազմակերպություններ, որ հայտնի չէ՝ արդյոք աշխատո՞ւմ են, թե՞ միայն անունները կան: Օրինակ՝ մենք չգիտենք, թե Գերմանիայում որքան հայ կա, ինչ ուժեր ունենք և այլն: Բայց Սփյուռքում կան միություններ, որոնք կապ ունեն հայաստանյան կուսակցությունների հետ, օրինակ՝ Գերմանիայի «Գերմանահայոց» խորհուրդը, որի վարչության անդամներից ոմանք Դաշնակցության անդամ են, լավ կապեր ունեն, մյուս կազմակերպությունները՝ ոչ: Իհարկե, Հայաստան-Սփյուռք հանդիպումների ընթացքում տարբեր հարցերի քննարկումը ես միշտ դրական եմ համարել, բայց կոնկրետ գործողություններ չեմ տեսել: Օրինակ՝ Արցախին օգնելու նպատակով կամ արտագաղթը կասեցնելու, ժողովրդի տնտեսական վիճակը բարելավելու համար կոնկրետ նյութերի չեմ հանդիպել: Շատ կարևոր է նաև Ցեղասպանության ճանաչման խնդիրը: Հայաստանում սոցիալական խնդիրներին զուգահեռ՝ պետք է կարողանանք նաև բարձրացնել Ցեղասպանության խնդիրը, որով մենք կարողանում ենք Թուրքիային և Ադրբեջանին ճնշել, հետո գալիս է հատուցման, հողային խնդիրը: