«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է «Սասնա ծռեր» քաղաքական խորհրդի անդամ Ալեք Ենիգոմշյանը:
– Պարոն Ենիգոմշյան, Ձեր հարցազրույցում խոսում էիք արտահամակարգային բևեռ ձևավորելու անհրաժեշտության մասին: Առհասարակ՝ ի՞նչ նկատի ունեք արտահամակարգային բևեռ ասելով: Մի ժամանակ խոսվում էր համակարգային բևեռի մասին, հիմա արտահամակարգային բևեռ եք ուզում ձևավորել: Ինչո՞ւ:
– Արտահամակարգային բևեռն իրենից ներկայացնում է այլ համակարգ, որը ներկա իշխող համակարգից դուրս է: Այդ իմաստով դա արտահամակարգային է: Դա իրենից ներկայացնում է այլ համակարգ, այսինքն՝ մարդկանց և ուժերի համախմբում, որոնք իրենց խնդրի էությունը և դրանց լուծման ճանապարհները տեսնում են ներկա իշխող՝ գաղութային համակարգի խաղի օրենքներից դուրս: Այսինքն՝ մարդիկ տեսնում են, որ միևնույն համակարգը պահելով, ձևական և թեկուզ ոչ ձևական բարեփոխումներ իրականացնելով (չնայած այս համակարգը նույնիսկ ձևական բարեփոխումների հնարավորություն չի ընձեռում)՝ ոչ մի խնդիր չի լուծվում: Եվ ուրեմն, եթե այս համակարգից դուրս այլ համակարգ է ձևավորվում, ինքն իրենից ներկայացնում է տրամաբանությամբ, գաղափարաբանությամբ և մարտավարությամբ այլ համակարգ: Այստեղ կարևոր է ուշադրություն դարձնել այն բանի վրա, որ երբ խոսվում է ներկա իշխող համակարգի մասին, խոսքը միայն Հանրապետական կուսակցության, նրանց արտաքին կախվածությանը չի վերաբերում, ոչ էլ նրանց դաշնակից ուժերին, ինչպիսին է, օրինակ, Դաշնակցությունը: Խնդիրն այն է, որ նաև ընդդիմություն կոչվող ուղղվածությունը, որը գործում է այս համակարգի տրամաբանության ներսում, և ինչու ոչ նաև այս համակարգի թույլտվությամբ, նրա խաղի օրենքներով, նա ևս մաս է կազմում այս նույն համակարգի: Հետևաբար, այստեղ արտահամակարգային երևույթն ավելի կարևորություն է ստանում այն իմաստով, որ խոսքը ընդդիմադիր ներկայացողների մասին չէ: Այսինքն՝ ոչ թե պարզապես ներկա ռեժիմին ընդդիմացող բևեռ, այլ արտահամակարգային: Այստեղ նաև կարող են լինել արտախորհրդարանական ուժեր, որոնք նույնպես ներկա իշխող համակարգի տրամաբանության ներքո են գործում: Ուստի խոսքը չի վերաբերում նրան, թե այս համակարգի ներսում իշխանությո՞ւն են, թե՞ ընդդիմություն, խորհրդարանի մաս կազմո՞ւմ են, թե՞ ոչ, այլ իսկապես այս համակարգին ընդդիմացող, գաղութային վարչակարգին ընդդիմացող ուժերի և քաղաքական գործիչների մասին է խոսքը:
– Պարոն Ենիգոմշյան, կարո՞ղ ենք ասել, որ Ձեր այս նկարագրած չափորոշիչներին քաղաքական որևէ ուժ, այդ թվում՝ «Ժառանգություն»-ը, որի հետ մի քանի տարի համագործակցում էիք, չեն համապատասխանում:
– Այնպես չէ, որ մենք, ասենք, վերցնենք «Ժառանգություն»-ը և ասենք՝ նրանց հետ կհամագործակցե՞նք, թե՞ ոչ: Հարցն այն է, որ եթե «Ժառանգություն» կուսակցությունն ինքն իրեն ներկա փուլում տեսնում է համակարգի ներսում, կամ եթե իր քայլերն ու գործողությունները ցույց են տալիս, որ ինքը համակարգի ներսում է գործում, ապա նման մոտեցումը չի մտնում արտահամակարգային բևեռի մեջ: Եթե նույն «Ժառանգություն»-ը կողմնորոշվի արտահամակարգային տրամաբանության սահմաններում, ապա ոչ մի խնդիր չի լինի: Ուզում եմ ասել, որ խնդիրը կապված չէ անվանումների հետ, այլ նրանց դիրքորոշումների:
– «Ժառանգություն»-ը միշտ մասնակցել է ընտրություններին, այս առումով արդեն կա՞ ջրբաժան:
– Այն ժամանակ, երբ «Ժառանգությունը» ընտրություններին մասնակցում էր, համագործակցության եզրեր եղել են, բայց այժմ չափորոշիչներն ավելի խիստ պետք է լինեն: Խնդիրն այն է, որ «Ժառանգությունը» իր խորհրդակցությունների դաշտը շատ լայն է բացել, և նրանց հայտում չի բացառվում, որ ներառվեն Հանրապետական կուսակցությունից ներկայացուցիչներ: Նման մոտեցումը, բնականաբար, անընդունելի է մեզ համար, և նման դիրքորոշմամբ համագործակցությունը պիտի ասեմ, որ, ցավոք, այնքան էլ հուսալի չէ, ընդ որում՝ ցանկացած ուժի հետ: Այսինքն՝ իմ ասածը վերաբերում է ցանկացած ուժի, որ լուծումներ է փնտրում այս համակարգի ներսում:
– Իսկ արդյո՞ք այս առումով ավելի չի նեղանում համագործակցության շրջանակը, ավելի չի սեղմվում օղակը:
– Ցավոք, մենք գիտենք Հայաստանի՝ 15-20 տարիների քաղաքական դաշտը, ցավոք, գիտենք, որ տիրող համակարգը, վարչախումբն իր հովանոցի տակ է առել և՛ իշխանամետ, և՛ ընդդիմադիր կոչվող շատ ուժերի: Այդ իմաստով, եթե մենք խոսում ենք հանրության կողմից ճանաչված ուժերի կամ քաղաքական գործիչների մասին, այո՛, ցավոք, նրանց մեծամասնությունը մտնում է այդ հովանոցի տակ, և հետևաբար արտահամակարգային բևեռը նեղանում է, բայց դա չի նշանակում, որ չկան այդ տրամաբանությունից դուրս քաղաքական ուժեր և գործիչներ, այդ թվում նաև քաղաքացիական դաշտում: Քաղաքացիական ասելով, այս դեպքում հասկանում եմ այնպիսի մարդկանց և խմբերի, որոնք ակտիվ են և միաժամանակ ունեն քաղաքացիական և քաղաքական գիտակցություն, բայց որոնք կուսակցությունների կամ քաղաքական միավորների անդամ չեն:
– Այդ բևեռը մոտավորապես ի՞նչ ժամկետներում կձևավորվի, և ո՞րը կլինի առաջին գործողությունը:
– Չեմ կարող ասել, քանի որ սա ընթացող գործընթաց է, բևեռը կլինի, ընթացքում մասնակիցների թիվը կավելանա: Այնպես չէ, որ ինչ-որ իքս օր այդ բևեռը կձևավորվի: Ինչ վերաբերում է գործողություններին, ապա սեպտեմբերին գործընթացներն ավելի թափ կստանան, և վստահ եմ, որ այդ խմորումների արդյունքներն ավելի հստակ կլինեն, համապատասխանաբար նաև՝ գործողությունը, մարտավարությունը:
