«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է իսրայելցի քաղաքագետ Ավիգդոր Էսկինը։
– Պարոն Էսկին, Իսրայելի պաշտպանության նախարարությունը քննում է Ադրբեջանին հարվածային անօդաչու թռչող սարքեր մատակարարող Aeronautics Defence System ընկերության գործողությունները: Նշվում է, որ Ադրբեջանում իսրայելական այդ ընկերության պատվիրակությանն առաջարկել են ԱԹՍ-ն հայկական դիրքերի դեմ «փորձարկել»։ Իսրայելցի օպերատորները հրաժարվել են, ինչից հետո ընկերության բարձրաստիճան պաշտոնյաներից մեկն ինքն է ուղղել անօդաչուները հայկական դիրքերի վրա։ Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք այս միջադեպը։
– Ծանոթ եմ այդ թեմային։ Իսրայելում օրենք կա, որ ոչ ոք իրավունք չունի մասնակցելու այդօրինակ ռազմական գործողությունների։ Ոչ մի իսրայելական ընկերություն, անկախ նրանից՝ մասնավոր է, թե պետական, իրավունք չունի նման բան անելու՝ նույնիսկ եթե Ադրբեջանը պաշտոնական խնդրանք հղի։ Մենք Հայաստանի հետ ոչ մի հակամարտություն չունենք, ոչ մի ընկերություն դրա մասնակիցը չի դառնա, ավելին՝ ինչպես արդեն նշեցի, դա քրեական հանցագործություն է։
Այն, ինչ տեղի է ունեցել, եղել է ադրբեջանական կողմի խնդրանքը, եղավ հրապարակում, որ ուզում էին ցուցադրական կերպով խփել հայկական դիրքերի ուղղությամբ, բայց Իսրայելի կողմից մերժվել է այդ խնդրանքը՝ ես այդպես գիտեմ։ Հիմա, ինչպես գիտեք, որոշակի բարդություններ են առաջացել Ադրբեջանի և Իսրայելի միջև դրա պատճառով։ Կրկնում եմ՝ Իսրայելում օրենք կա, որ դա թույլ չի տալիս։ Նույնիսկ եթե Ադրբեջանի ամենաբարձր մակարդակի պաշտոնյաները դա խնդրեն։ Հիմա առաջացել է այդ կոնֆլիկտը, ադրբեջանական կողմը ուզեցել է, որ Իսրայելը դրա մասնակիցը դառնա, բայց այդ մասնակցությունը չի եղել ու չի էլ լինի։ Ղարաբաղյան հակամարտության ողջ պատմության ընթացում Իսրայելը մասնակցություն չի ունեցել և չի էլ ունենա։
Իսրայելը հիմա հակառակը՝ լավացնում է հարաբերությունները Հայաստանի հետ, օրերս մեր նախարարն էր այդտեղ. այդ բլոր հարցերը քննարկվել են (Հայաստանում էր Իսրայելի Պետության տարածաշրջանային համագործակցության նախարար Ցախի Հանեգբին-խմբ.)։ Հիմա Իսրայելի և Հայաստանի միջև երկխոսություն է տարվում, իհարկե՝ այդպիսի միջադեպերը բացասական ազդեցություն են ունենում, բայց Հայաստանի հետ հարաբերությունների վատացում մեզ բոլորովին անհրաժեշտ չէ։ Մենք հիմա իսկապես փորձում ենք զարգացնել հարաբերությունները և ոչ հակառակը։
– Հարաբերությունները կարող են լավանալ այն աստիճան, որ Հայաստանը Իսրայելից էլ զենք գնի, և որոշակի այլընտրանք ստեղծվի ռուսական զենքին։
– Հայաստանը միշտ էլ կարող էր Իսրայելից զենք գնել, ուղղակի չի ցանկացել։ Զենք վաճառել-գնելը զուտ կոմերցիոն բնույթ ունի։ Ռուսաստանը Ադրբեջանին երեք անգամ ավելի շատ զենք է վաճառում, քան Իսրայելը։ Ի դեպ՝ դա այն Ռուսաստանն է, որը Հայաստանի ռազմավարական գործընկերն ու անվտանգության երաշխավորն է։ Իսրայելը Ադրբեջանից նավթ է գնում ու դրա փոխարեն զենք վաճառում. դա զուտ առևտուր է։ Իսրայելը ոչ մի նոր զենք չի վաճառում, այնպիսի զենք, որին հակազդեցություն չկա։ Աշխարհում զենքի շուկան բաց է։ Ես կարող եմ նույնիսկ հղում անել ձեր պաշտպանության նախարարի տեղակալի խոսքերին՝ առ այն, որ Իսրայելը մեզ առաջարկել է անօդաչու սարքեր, բայց մենք չենք գնել։ Հայաստանն իրավունք ունի գնելու կամ չգնելու զենք, ճիշտ այնպես, ինչպես Ադրբեջանը։
Ինչ վերաբերում է քաղաքական հարաբերություններին, ապա մեր և Ադրբեջանի միջև դրանք այդպես էլ չզարգացան, դիվանագիտական հարաբերություններ չունենք։ Իսրայելում մինչ օրս նույնիսկ Ադրբեջանի դեսպանատուն չկա։ Իրենց հետ շատ լավ առևտրային հարաբերություններ ունենք, բայց քաղաքական հարաբերությունները բավականին սառն են։ 25 տարվա մեջ Ադրբեջանը նույնիսկ դեսպանատուն չի ուզեցել այստեղ ունենալ, դա շատ ոչ բարեկամական մոտեցում է։ Ադրբեջանը հետևում է Թուրքիայի քաղաքականությանը, որը ևս Իսրայելի նկատմամբ թշնամական է։ Մենք տեսանք նաև, թե ինչպես Ադրբեջանի նախագահն անձամբ ընդունեց հայտնի ռուս նացիստ Պրոխանովին։ Այդ մարդու հետ երբ հանդիպում է Ադրբեջանի նախագահը, իհարկե՝ դա չի կարող չտխրեցնել մեզ։
– Ձեր կարծիքով՝ ի՞նչն է խանգարում Հայաստանին զենք գնել նաև Իսրայելից։
– Այդ հարցը Հայաստանին պետք է ուղղել, այն, ինչ որ ես ասեմ, կոմպետենտ չի հնչի։ Հայաստանը կարող է Իսրայելից զենք գնել, ու ես արդեն ասացի, որ ձեր պաշտպանության փոխնախարարը ասել է, որ բոլոր այդ անօդաչու սարքերից, որ ունի Ադրբեջանը, Հայաստանն էլ կարող է գնել, բայց չի ցանկացել։ Երևի ձեր փորձագետները կարծում են, որ ռուսական զենքն ավելի էֆեկտիվ է, դրա համար էլ ռուսականն են գնում։ Իսրայելը պատրաստ է զենք վաճառել, և դա նորություն չէ։
– Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հնարավոր պատերազմի դեպքում, կարծում եք, Իսրայելը կշարունակի՞ չեզոք դիրք ունենալ, թե՞ Ադրբեջանի հետ առևտրային հարաբերությունները կարող են այլ բան թելադրել։
– Իհարկե, կպահպանի չեզոքություն։ Իսրայելը ոչ մի կերպ չի մասնակցի այդ հակամարտությանը։ Ադրբեջանը հետաքրքիր է Իսրայելին Իրանի հետ մոտ լինելու պատճառով և որպես առևտրային գործընկեր։ Ես արդեն նշեցի՝ Ադրբեջանի հետ քաղաքական հարաբերություններ հաստատել չենք կարողացել։ Իրենք մուսուլմանական աշխարհն են երբեմն մեջբերում, այո՛, կան մուսուլմանական, արաբական երկրներ, որոնց հետ Իսրայելը շատ լավ հարաբերություններ ունի, օրինակ՝ Եգիպտոսը։ Եգիպտոսի հետ շատ լավ դիվանագիտական, ռազմական հարաբերություններ ունենք։ Բայց, օրինակ, Ադրբեջանի հետ կան միայն մի քանի ուղղություններ, որոնց մասին ես արդեն նշեցի։
