Ֆազիլ Իսկանդերի «Սանդրոն Չեգեմայից» վեպում կա տեսարան, որում տարեց հորեղբայր Սանդրոյի կնոջը պետք էր նոր ատամներ գցել: Այս մասին գրում է գերմանական Die Welt պարբերականը:
Սկզբում բժիշկը հրաժարվում է, որովհետև, իբր, ոսկի չունի, որը կարողանա օգտագործել: Միայն երբ Սանդրոյի ընկերն ատամնաբույժին սպառնում է ատրճանակով՝ հայտարարելով, որ նրան հարկային ծառայությունը կայցելի՝ պարզելու, թե ինչպես և ինչի վրա է ծախսել այն ժամանակներում պետական ոսկին, բժիշկն անմիջապես փոխում է դիրքորոշումը:
Նա անմիջապես կնոջը ոսկե ատամներ է դնում: Խորհրդային Կովկասում և կենտրոնա-ասիական հանրապետություններում այդպես շատերն են արել: Նույնիսկ առաջին հետկոմունիստական տասնամյակում ոսկին բերանում դեռ բարձր էր գնահատվում:
Երկաթե վարագույրի ընկնելուց հետո էլ շեշտը դնում էին ոսկու վրա: Դա կապված էր նաև գործնական նկատառումների հետ, որոնք պայմանավորված էին խորհրդային պլանային տնտեսությամբ և դրա հետևանքներով: Վերջիվերջո, երկաթե վարագույրի հետևում մետաղակերամիկա չկար:
Եվ նույնիսկ երկաթե վարագույրի ընկնելուց հետո, երբ նոր չափանիշեր սկսեցին ներդրվել, հարավ-արելքում և ավելի աղքատ նախկին խորհրդային հանրապետություններում շարունակում էին ոսկե ատամներ դնել:
«Մեզ բացատրում էին, որ ոսկին նույնիսկ մաքրում է օրգանիզմը և ավելի երկար է պահպանվում, քան տիտանը»,- պատմում է Զարիֆա Հասանովան: «Տիտանի մասին ասում էին, որ այն ժամանակի ընթացքում հոտ և նրբահամ է ձեռք բերում: Նա, ով կարող էր իրեն թույլ տալ, ոսկի էր օգտագործում»:
42-ամյա կինը Մոսկվայում մոտ 150 աշխատակից ունեցող մաքրման ընկերության ղեկավարի տեղակալն է:
Նա 2004 թ. 30 տարեկանում որոշել է ամբողջովին բուժել ատամները: Զարիֆան 13 ոսկե շապիկ դրեց՝ վճարելով պետական ծառայողի աշխատավարձի մոտ մեկ երրորդի չափ՝ մոտ 15 եվրո:
Ոսկե ատամները տիտանե ատամներից ավելի տարածված էին տասնամյակներ շարունակ: Ոսկե շապիկների և կամուրջների տարածումը դարձավ չինական սահմանից մինչև Սև ծով տարածվող շրջանի խորհրդանիշը:
Պարզպաես մահացած պապի ատամներն էին դնում
Ոսկե ատամները շատ բան էին ասում մարդու բարեկեցության մասին, նաև էսթետիկ հարց կար: Եվ այնպես էր ստացվում, որ ոմանք առողջ ատամները փոխում էին ոսկյա ատամներով կամ ոսկե շապիկներ էին դնում:
35-ամյա ղրղըզ Ֆաթիմա Կազակբաևան 18 տարի առաջ 3 ոսկյա շապիկ դրեց: Երբ նրա պապը մահացավ, նա ժառանգեց պապի շապիկները: Այդպես ոսկին դարձավ ընտանեկան արժեք:
Այն, որ այդ նորաձևությունն անցել է և «ոսկե ժպիտները» Կենտրոնական Ասիայում և Կովկասում հանդիպում են առավելապես տարեց մարդկանց շրջանում, կապված է արևմտյան չափանիշերի զանգվածային տարածման հետ: «Կերամիկա՝ ոսկու փոխարեն», այսպիսին է այսօրվա թրենդը, որին հետևում են նաև Ֆաթիման և Զարիֆան:
Թուրքմենբաշի Սապարմուրատ Նիյազովը հետ է համոզել ոսկե ատամներ ունենալուց
Արևմտյան տեսանկյունց աբսուրդ և անգութ դիկտատուրայով երկրում՝ Թուրքմենստանում, այս ըմբռնումն ավելի արագ հասավ, որովհետև այդպես ցանկացավ պետության 2006 թ. մահացած ղեկավար Սապարմուրատ Նիյազովը:
Նիյազովը, ով իրեն Թուրքմենբաշի էր անվանում, 2004 թ. ուսանողների հետ հանդիպման ժամանակ ոսկե ատամներով մի երիտասարդ աղջկա ասաց. «Մի նեղացիր, քո ոսկե ատամները շատ գեղեցիկ են, բայց սպիտակափայլով ավելի լավ տեսք կունենաս»:
Հաջորդ օրը պետական հրահանգի համաձայն՝ երկրում շապիկները սկսեցին զանգվածաբար փոխել՝ «փափուկ ուժի» միջոցով:
Նիյազովի համար ոսկե ատամները ժամանակի խորհրդանիշն էին, երբ երկիրը չքավորության մեջ էր ապրում:
