Պետեկամուտների կոմիտեն հրապարակել է 2017թ. առաջին կիսամյակի եկամուտների հավաքագրման տվյալները, որոնք կրկին մտահոգիչ տարրեր են պարունակում: Ու ինչպես առաջին կիսամյակում տնտեսական ակտիվության ցուցանիշների դեպքում կար աճի տեմպերի նվազում, նույնն էլ եկամուտների հավաքագրման դեպքում է: Աճ կա, բայց տարվա սկզբին գրանցված ցուցանիշները նվազում են:
Եվ այսպես հունվար հունիս ամիսներին ՊԵԿ-ի կողմից եկամուտների հավաքագրումն աճել է 7․3 տոկոսով այն դեպքում, երբ նախորդ հինգ ամսվա ցուցանիշներով այդ աճը կազմել էր 8․4 տոկոս, եռամսյակի տվյալներով՝ 10․6 տոկոս: Աճի նվազում է արձանագրվել մի շարք հարկատեսակների՝ ԱԱՀ-ի, եկամտահարկի, հաստատագրված վճարների դեպքում: Իսկ արդեն շահութահարկի ու արտոնագրային վճարների դեպքում անցած տարվա առաջին վեց ամիսների համեմատ անգամ անկում է գրանցվել: Օրինակ՝ առաջին դեպքում այդ անկումը 5․6 տոկոս էր եղել: Իսկ այս ցուցանիշները նշանակում են, որ մեր տնտեսության մեջ ինչ-որ մտահոգիչ զարգացումներ կան: Սովորաբար եկամուտների հավաքագրումը ցածր է լինում տարեսկզբին, իսկ արդեն 5-6-րդ ամիսներից հետո որոշակի ակտիվություն է գրանցվում: Բայց այս անգամ մեզ մոտ հակառակն է ստացվել:
Մինչդեռ, յուրաքանչյուր հարկատեսակի հավաքագրման դաշտում տեղի ունեցած տեղաշարժը կամ ընդհանրապես եկամուտների հավաքագրման պատկերը տնտեսության մեջ, բիզնես միջավայրում ինչ-որ դրսևորման արտահայտությունն է: Տվյալ դեպքում եթե շահութահարկի հավաքագրման այդքան նվազում է արձանագրվել, դա կարող է նշանակել, որ ակտիվ գործող ընկերությունների շահույթն է նվազել, զրոյական դարձել կամ էլ նրանցից որոշները վնասով են աշխատում: Հայաստանի արդյունաբերողների և գործատուների միության ղեկավար Գագիկ Մակարյանի խոսքերով՝ եթե, օրինակ, ԱԱՀ-ի աճի տեմպերն են ընկել, դա նշանակում է, որ խոշոր ընկերությունները դարձել են փոքր կամ միջին ընկերություններ, կամ իրենց գործունեության իրական ծավալները թաքցնում են և ՓՄՁ-ներին հատուկ շրջանառության հարկով են հարկվում:
Հարկատեսակներից եկամտահարկի աճի տեմպերը նվազել են մի քանի տոկոսով, եթե նախորդ հրապարակումներին արձանագրվել էր 4․2 կամ 3 տոկոս աճ, ապա կիսամյակային տվյալներով՝ այն ընդամենը 0․9 տոկոս էր: Գ. Մակարյանի մեկնաբանմամբ՝ այդ հարկատեսակի հավաքագրման նվազումն էլ կարող է նշանակել, որ ընկերությունները, օրինակ, աշխատողներ են կրճատել կամ աշխատավարձերի փոփոխություն կատարել: Կամ բավականին ստվերային աշխատուժ կա, և այն ստվերից դուրս բերելը բավականին դժվար է ստացվում: «Այս ամենի հետ միաժամանակ պետք է նշենք, որ բավականին ընկերություններ փակվել են, ու փակվելու միտումը դեռ չի դադարել: Ընկերություններ կան, որոնք սառեցնում են իրենց գործունեությունը կամ պարզապես լուծարվում են: Ճիշտ է, կառավարությունը որոշակի քայլեր է ձեռնարկում՝ օրենքներ ընդունում, փորձում ստուգումները թափանցիկ դարձնել, ՓՄՁ-ների տեսանկյունից դեռ փակման իներցիայի մեջ ենք: Իմ գնահատմամբ՝ մեր տնտեսության մեջ այս տարի դեռ բացասական երևույթները պահպանվելու են: Առողջացման միտումները եկող տարի կարող են լինել»,- ասում է Գ. Մակարյանը:
Իսկ ինչ վերաբերում է տնտեսության ակտիվության կամ եկամուտների հավաքագրման աճի տեմպերի նվազմանը, ապա դրանք շարունակական միտում ունենալու դեպքում կարող են ազդեցություն ունենալ ներքաղաքական գործընթացների վրա: Տվյալ դեպքում հիշեցնենք, որ Սերժ Սարգսյանն անդրադառնալով նախորդ տարիներին նպատակադրված տնտեսական 5-7 տոկոս աճի ապահովման ձախողմանը, ասել էր, որ այդ պատճառով էլ կառավարություններ են փոխվել: Եվ եթե վարչապետ Կ. Կարապետյանն ու նրա ՊԵԿ նախագահ Վարդան Հարությունյանին չհաջողվի կանգնեցնել աճի տեմպերի նվազում, նույն ճակատագիրն էլ կարող է նրանց սպառնալ:
Վերջինիս ներկայացմամբ կա նաև մեկ այլ խնդիր՝ հարկերի սխալ կամ թերի հավաքագրումը: Երբ հարկերը ճիշտ են հավաքագրվում և յուրաքանչյուր հարկատեսակի գծով վիճակագրությունը ճիշտ է ներկայացվում, այդ տվյալների ուսումնասիրությունից և վերլուծությունից կարելի է հասկանալ, թե տնտեսության որ ճյուղում ինչ խնդիր կա: Արդյոք խնդիրը պետական կառույցների կարգավորումների մեջ է, թե տվյալ ընկերության կամ ընկերությունների սխալ ռազմավարության՝ ոչ որակյալ աշխատուժ կամ ոչ արդիական տեխնոլոգիաներ օգտագործելու մեջ է: Այս տեսանկյունից նա խնդրահարույց է համարում հարկային կամ այլ տեսչական ստուգումները, որոնց արդյունքում շատ հաճախ սխալ տվյալներ են ներկայացվում: Օրինակ՝ նա մեծ խնդիր է համարում այն երևույթը, որ հարկային տեսուչների կողմից դեռևս պահպանվում է ընկերություններում տուգանքի ուռճացված չափ արձանագրելու ավանդույթը: «Երբեմն չափազանց մեծ ակտեր են գրում՝ կարծես թե փորձ են անում, որ եթե գործատուն չի բողոքում, այդ գումարը վերցնեն: Այդ մասին ես դեռ խոսելու եմ: Քանի որ տեսուչների մի մասը փոխվել են, մի մասն էլ կաշառք չի կարողանում վերցնել, իրենց ներքին զայրույթն ակտեր գրելով են հանում: Իսկ նման ակտերից իրենք պարգևատրումներ են ունենում: Որպեսզի աշխատավարձի պակասը կաշառքով չլրացվի, ակտեր են գրում, որ պարգևատրումներ ստանան»,- դժգոհում է մեր զրուցակիցը:
Գ. Մակարյանի ներկայացմամբ՝ եթե ակտերն իրական թվերով կազմվեն, կամ ընկերությունների գործունեության վիճակագրությունը ճիշտ թվերով ներկայացվեն, տնտեսական վերլուծության արդյունքում ավելի բացահայտ կդառնա, թե, ասենք, որքան ԱԱՀ պետք է հավաքագրվի, որքան արտադրանք է թողարկվել կամ որոնք են իրական խնդիրները և այդ ուղղությամբ ինչ աշխատանք պետք է տարվի: Բայց երբ տվյալներն ի սկզբանե ճիշտ չեն ներկայացվում, ապա տնտեսության մեջ առկա խնդիրները ճիշտ չեն ախտորոշվում: «Եվ այնպես չէ, որ միայն ԱՎԾ-ն է աղավաղում տվյալները, նման ստուգումների միջոցով էլ աղավաղված թվեր են ներկայացվում: Տնտեսությունը, բիզնեսն էլ կենդանի օրգանիզմ է, և նրա խնդիրները պետք է ճիշտ ախտորոշվի: Բայց մենք ի սկզբանե ախտորոշման աղավաղված տվյալներ ենք ներկայացնում, ինչը նշանակում է, որ մենք չենք կարող իմանալ մեր տնտեսության իրական պատկերը»,- ասում է նա:
