Հայաստանի Հանրապետությունը շարունակում է զարգացնել իր հարաբերությունները Պարսից ծոցի արաբական երկրների հետ՝ չնայած վերջին ամիսներին Կատարի շուրջ առաջացած ճգնաժամին:
Հուլիսի 18-ին պաշտոնական այցով Հայաստանում էր Արաբական Միացյալ էմիրությունների (ԱՄԷ) արտաքին գործերի և միջազգային համագործակցության նախարար Շեյխ Աբդալլահ բին Զայեդ ալ Նահայանը: Էմիրությունների արտգործնախարարը Երևանում հանդիպել է իր հայ գործընկերոջ՝ Էդվարդ Նալբանդյանի, ինչպես նաև Հայաստանի վարչապետ Կարեն Կարապետյանի հետ: Հատկանշական է, որ ամիսներ առաջ Հայաստանի նախագահն էր այցելել Էմիրություններ: Այս տարի տեղի է ունեցել նաև հայ-էմիրաթական գործարար համաժողով:
Ռազմավարական նշանակության ուղղություն
Ի՞նչ կարևորություն ունեն ԱՄԷ-ի հետ հարաբերությունները Հայաստանի համար և ի՞նչ քաղաքականության մեջ են ընդհանրապես տեղավորվում այս երկրի հետ հարաբերությունները:
Այս հարցերը «Առաջին լրատվական»-ի հետ զրույցում մեկնաբանել է արաբագետ Արմեն Պետրոսյանը՝ նշելով, որ Էմիրությունների հետ հարաբերությունները արաբական աշխարհի հետ հարաբերությունների զարգացման Հայաստանի քաղաքականության համատեքստում են: Հայաստանը ակտիվորեն զարգացնում է իր հարաբերությունները Պարսից ծոցի տարածաշրջանի հատկապես երեք երկրների՝ Էմիրությունների, Կատարի և Քուվեյթի հետ: Հարաբերություններն առաջին հերթին քաղաքական են, բայց փոխայցելություններից հետո որոշ տեղաշարժեր են լինում նաև տնտեսական հարաբերություններում: Ֆինանսական մեծ հնարավորություններ ունեցող այս երկրները Հայաստանի համար հետաքրքիր են հատկապես արաբական ներդրումների տեսանկյունից: Օրինակ՝ նախագահ Սարգսյանի՝ ԱՄԷ կատարած վերջին այցելության ընթացքում եղել է խոստում՝ Հայաստանում մոտ 100 միլիոն դոլարի չափով ներդրումներ անելու մասին: Էմիրությունների հետ զարգացած են նաև զբոսաշրջային հարաբերությունները:
«Սա ՀՀ արտաքին քաղաքական ուղեգծի այն կարևոր բաղադրիչներից մեկի առարկայացումն է, որն ուղղված է մուսուլմանական և արաբական աշխարհի հետ հարաբերությունների զարգացմանը: Կարելի է ասել՝ սա նաև ռազմավարական կարևորության ուղղություն է՝ հաշվի առնելով Ադրբեջանի հետ հակամարտությունը և Բաքվի նախաձեռնած այն ուղեգիծը, ըստ որի՝ փորձ է արվում Հայաստանի դեմ կենտրոնացնել իսլամական աշխարհի ջանքերը: Բացի երկկողմ հարաբերությունների զարգացումից, սա նաև Ադրբեջանի այս քաղաքականությունը խափանելուն միտված կարևոր ուղղություն է, որի առարկայացման տարաբնույթ օրինակներին հատկապես վերջերս ավելի հաճախ ենք ականատես լինում»,- մեկնաբանեց արաբագետ Արմեն Պետրոսյանը:
Տուրիզմ և ներդրումներ
Հայաստան-ԱՄԷ հարաբերությունների պարագայում առաջին հերթին պետք է շեշտել քաղաքական հարաբերությունների բարձր մակարդակը: ՀՀ նախագահը վերջին մեկ տարվա ընթացքում երկու անգամ (2016 թ. նոյեմբերին և 2017 թ. մարտին) այցելել է Էմիրություններ: Կողմերը ձեռք են բերել բավական լուրջ պայմանավորվածություններ: Մասնավորապես, 2016 թ. նոյեմբերին նախագահի կատարած պաշտոնական այցի ընթացքում կողմերը պայմանավորվածություններ են ձեռք բերել առևտրատնտեսական և ներդրումային համագործակցության խորացման մասին: Այս տարվա սկզբին ՀՀ կառավարությունը ազատել է ԱՄԷ-ի քաղաքացիներին մուտքի վիզայի պահանջից, ինչը միտված է առաջին հերթին զբոսաշրջության զարգացմանը:
«Բնականաբար, մենք շահագրգռված ենք Արաբական Միացյալ Էմիրություններից ֆինանսական, տնտեսական ներդրումներ ներգրավելու հարցում: Նախագահի վերջին այցի ընթացքում եղել են խոստումներ մոտ 100 միլիոն դոլար ներդրումներ կատարելու մասին: Եղել են նաև այլ պայմանավորվածություններ, որոնք հիմա հավանաբար իրականացման փուլում են»:
Հայաստան-Էմիրություններ հարաբերությունների համատեքստում կարևոր է նաև այս երկրում հայկական փոքրաթիվ, բայց ակտիվ ու կազմակերպված համայնքի գործոնը, որի մասին խոսել են նաև երկու երկրների արտգործնախարարները: Հայկական համայնքը կարևոր միջոց է թե՛ երկու երկրների միջև հարաբերությունները զարգացնելու, թե՛ այս համայնքի հնարավորությունները հօգուտ Հայաստանի շահերի ծառայեցնելու առումով:
Կատարյան ճգնաժամի համատեքստը
Հայաստան-Էմիրություններ հարաբերությունները հետաքրքիր են նաև Կատարի հետ հարաբերությունների և կատարյան ճգնաժամի տեսանկյունից: Այս համատեքստում հարկավոր է նշել, որ կատարյան ճգնաժամի խորապատկերին նկատելիորեն ակտիվացել են նաև հայ-կատարական հարաբերությունները: Կատարի դեմ արաբական մի շարք երկրների դեմարշից օրեր առաջ՝ մայիսի 14-15-ին տեղի էր ունեցել Հայաստանի նախագահի պաշտոնական այցը Դոհա, իսկ հունիսի 18-ին կարճատև աշխատանքային այցով Կատար էր մեկնել Հայաստանի արտգործնախարարը:
Թե ինչ անդրադարձ է եղել կատարյան ճգնաժամին Հայաստանի և Էմիրությունների վերջին հանդիպման ընթացքում, կարելի է կարդալ ՀՀ ԱԳՆ-ի հաղորդագրության տողատակերում միայն: Նշվում է, որ նախարարները հանդիպման ընթացքում մտքեր են փոխանակել տարածաշրջանային և միջազգային օրակարգի հրատապ խնդիրների շուրջ. «Շեյխ Աբդալլահ բին Զայեդ ալ Նահայանը ներկայացրել է արաբական թերակղզում վերջին զարգացումները և դրանց վերաբերյալ Էմիրությունների մոտեցումները»:
Հայկական կողմի ուղերձները կատարյան ճգնաժամի մասին շատ ավելի հստակ էին Նալբանդյանի և Կատարի արտգործնախարարի հանդիպման մասին տեղեկատվության մեջ: Հայաստանի արտգործնախարարը Դոհայում հայտարարել էր, որ բոլոր հարցերը պետք է լուծել երկխոսության միջոցով:
Ուշագրավ է նաև այն փաստը, որ Հայաստանի դիվանագիտական ներկայությունը Կատարում ապահովում է հենց Էմիրություններում Հայաստանի դեսպանությունը, իսկ ԱՄԷ-ն այն չորս արաբական երկրներից է, որոնք հունիսի 23-ին վերջնագիր էին ներկայացրել Կատարին՝ պահանջելով փակել «Ալ Ջազիրա» հեռուստաընկերությունը, խզել դիվանագիտական հարաբերությունները Իրանի հետ, փակել թուրքական ռազմաբազան Կատարում և այլն: Լավ լուրն այն է, որ վերջին օրերին որոշ առաջընթաց է գրանցվել վերջնագիր ներկայացրած երկրների և Կատարի բանակցություններում, և այս գործընթացում զգալի դերակատարություն է ունեցել ամերիկյան կողմը: Արաբագետ Արմեն Պետրոսյանը տեղեկացրեց, որ Կատարին բոյկոտ հայտարարած չորս արաբական երկրները՝ Սաուդյան Արաբիան, Եգիպտոսը, ԱՄԷ-ն և Բահրեյնը, թուլացրել են ճնշումը Կատարի նկատմամբ՝ կրճատելով ներկայացված պահանջների թիվը: Եթե առաջին պահանջագիրը 13 կետ ուներ, ապա հիմա նշվում է 6 կետի մասին:
«Ամենայն հավանականությամբ այս գործընթացին նպաստել են Միացյալ Նահանգների պետքարտուղարի և Ֆրանսիայի արտգործնախարարի միջնորդությամբ նախորդ շաբաթ տեղի ունեցած գործընթացները: Կարծում եմ, որ գործընթացը գնում է դրական հունով: Կողմերի միջև քաղաքական երկխոսության մեծ հավանականություն կա, մանավանդ որ նոր փաստաթղթում չորս երկրները չեն նշել այն հիմնական պահանջները, որոնց նկատմամբ Կատարը նախկինում ուներ լուրջ վերապահումներ և դրանք մեկնաբանում էր որպես ինքնիշխանության խախտում: Նույն «Ալ Ջազիրայի» նկատմամբ այժմ որևէ պահանջ չկա, պարզապես նշվում է, թե ցանկալի կլինի, որ այս հեռուստաալիքը փոխի իր մոտեցումները և այլևս սադրիչ գործունեություն չծավալի: Հիմնական պահանջները վերաբերում են ահաբեկչական և անջատողական որոշ կառույցներին Կատարի աջակցության խնդրին: Կարծես թե հակամարտության պատճառ հանդիսացող թեման ավելի նեղացել է, և բանակցությունների ավելի լայն դաշտ է բացվել: Առկա միտումները թույլ են տալիս կանխատեսելու, որ խնդրի կարգավորումը դրական ընթացք կունենա»: