Ամերիկացի հայտնի կինոռեժիսոր Օլիվեր Սթոունի «Պուտին» փաստագրական ֆիլմում Ռուսաստանի գործող նախագահը 21-րդ դարի «ամենամեծ աղետ» է համարել ԽՍՀՄ փլուզումը: Առաջին անգամ չէ, որ Պուտինը նման դիրքորոշում է արտահայտել: Սակայն նույն միտքը տարբեր ընկալում, խորհուրդ կարող է ունենալ տարբեր ժամանակահատվածներում:
Օրինակ՝ տարիներ առաջ վերը նշված կարծիքը կարող էր դիտվել բացառապես Պուտինի արժեքային համակարգի բացահայտման համատեքստում՝ չունենալով պրակտիկ քաղաքականության վրա ազդելու որևէ հեռանկար, եթե անգամ դրա հեղինակն ազդեցիկ պետության ղեկավար է: Կամ եթե նույնիսկ ԽՍՀՄ-ի հանդեպ նոստալգիան Պուտինի պաշտոնավարման առաջին շրջանում նրա քաղաքականության վրա ազդեցություն ուներ, ապա դա վերաբերում էր Ռուսաստանում խորհրդային տոտալիտար կառավարման ավանդույթների վերականգնմանը:
Ղրիմի փաստացի օկուպացիայից և ռուս-ուկրաինական հակամարտությունից հետո, երբ Ռուսաստանի և Արևմուտքի հարաբերություններում նոր Սառը պատերազմի շրջան է, և այդ հակամարտությանը Պուտինը փորձում է մասնակից դարձնել Կրեմլի պրոյեկտներին՝ ԵՏՄ-ին և ՀԱՊԿ-ին, ԽՍՀՄ-ի փլուզումը «մեծ աղետ» համարելու արտահայտությունը միանգամայն այլ երանգ է ստանում, գործուն ազդեցություն է ունենում Ռուսաստանի պրակտիկ քաղաքականության վրա և առաջին հերթին՝ այն տարածքում, որտեղ գոյություն է ունեցել կործանված «չարիքի կայսրությունը»:
Դեռ տարիներ առաջ ԱՄՆ պետքարտուղար Հիլարի Քլինթոնն ահազանգել էր, որ Պուտինը նպատակ ունի վերածնել խորհրդային կայսրությունը: Սա իրականություն է բովանդակային առումով, սակայն Քլինթոնի ասածը կամ մյուս քաղաքական գործիչների ու փորձագետների նմանատիպ կարծիքները, կանխատեսումները չպետք է ընկալենք բառացի:
Խոսքն այն մասին չէ, որ ներկայումս գոյություն ունեցող պետությունները վերանալու են, և ստեղծվելու է նոր ԽՍՀՄ: Եթե անգամ Պուտինը նման անհագ ցանկություն ունենա, դա հնարավոր չէ աշխարհաքաղաքական, պատմական նոր իրավիճակում: Թեկուզ այն պատճառով, որ ռուսական կայսերականությունը հիմա չունի ծավալվելու այդ ռեսուրսը, գաղափարական այն «մագնիսը», որը կոմունիստական գաղափարախոսության նման կարող է միավորել «ինտեգրացիոն հումքին»՝ միլիոնավոր բանվորների ու գյուղացիների:
«Նոր ԽՍՀՄ»-ը, սակայն, գոյություն ունի: Դա ԵՏՄ-ն ու ՀԱՊԿ-ն են, որոնք Կրեմլի համար լուծում են առնվազն երկու առանցքային խնդիր: Առաջինը ընթացիկ կամ կարճաժամկետ խնդիրն է, որի նպատակն այն է, որ ԵՏՄ և ՀԱՊԿ անդամ երկրները փաստացի զրկվեն սուվերենության ատրիբուտներից՝ ինքնուրույն արտաքին և պաշտպանական քաղաքականություն իրականացնելու հնարավորությունից:
Կրեմլի հեռանկարային ծրագիրը, ռազմավարական նպատակը շատ ավելի վտանգավոր է և հանգում է եվրասիական ինտեգրացիայում հայտնված երկրների զարգացման ռեսուրսի ոչնչացմանը: Հենց դա է ենթադրում զարգացման եվրասիական մոդելի ներդրումը, որն, ըստ էության, բացառում է մրցակցային ու մրցունակ պետության հեռանկարը:
Իրերի նման վիճակը գուցե չի սպառնում «ինքնատիպ» Ղազախստանի ու Բելառուսի, եվրոպական հավակնություններ չունեցող Տաջիկստանի ու Ղրղըզստանի անվտանգությանը, սակայն այդ ճանապարհը Հայաստանին տանում է փակուղի, ճահիճ, որտեղ խորտակվելու են ոչ միայն Հայաստանի ինքնիշխանությունն ու Արցախի անվտանգությունը, այլ նաև մեր ապագայի տեսլականը:
Մեր հասարակությունն իր կառուցվածքով եվրոպական է և իր պոտենցիալը կարող է ռեալիզացնել միայն եվրոպական քաղաքակրթական միջավայրում: Հայաստանի եվրոպական ճանապարհը զարգացման միակ ուղին է, որը մեր երկիրը կարող է դուրս բերել սլավոնա-թուրքական ճահճից:
Միանգամայն տարբեր են Պուտինի և Հայաստանի ճանապարհները: Հայաստանում չի կարող լինել որևէ իշխանություն կամ ընդդիմություն, որը խանդավառվի պուտինիզմով և ունենա Հայաստանի զարգացման տեսլական: Դա հակացուցված է ճիշտ այնպես, ինչպես Արմեն Աշոտյանի թեզը, թե՝ հնարավոր է եվրոպական պետություն կառուցել ԵՏՄ անդամ լինելով:
