«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է ԵՊՀ արաբագիտության ամբիոնի վարիչ, դոցենտ Հայկ Քոչարյանը:
– Պարոն Քոչարյան, Մերձավոր Արևելքի վերջին իրադարձությունները, մասնավորապես զարգացումները Կատարի շուրջ, ռազմական գործողությունների ակտիվացումը Սիրիայում և Իրաքում, ահաբեկչական հարձակումները Թեհրանում որքանո՞վ են փոխկապակցված:
– Այս ամենը, իհարկե, կապակցված է, բայց խնդիրն այն է, որ իրավիճակը ժամ առ ժամ փոխվում է, և տարածաշրջանային, և արտատարածաշրջանային մի շարք խաղացողներ Կատարի շուրջ վերջին զարգացումներից հետո փորձեցին վերանայել իրենց դիրքորոշումը սիրիական ճգնաժամի վերաբերյալ: Դեռ վաղ է խոսել, բայց կա միտում, որ Կատարը կարող է ներգրավվել սիրիական հակամարտության կարգավորմանը Աստանայի բանակցությունների ձևաչափով, այսինքն՝ Թուրքիա-Իրան-Ռուսաստան եռակողմ ձևաչափը կդառնա քառակողմ: Շատ հետաքրքիր կլինի, եթե նման զարգացումներ տեղի ունենան: Սա կախված է այն հանգամանքից, թե ինչպես կզարգանան իրադարձությունները Ծոցում: Ծոցի հին խաղացողների կողմից ճնշումների գործադրումը Կատարի կոալիցիայի նկատմամբ կարող է հանգեցնել դրան, ինչն առայժմ վերջնական ձևավորված փաստ չէ:
– «Իսլամական պետություն» խմբավորումը ստանձնեց Թեհրանի ահաբեկչությունների պատասխանատվությունը, բայց շատ փորձագետներ համոզված են, որ այդ հարձակումների թիկունքում կարող էր կանգնած լինել Սաուդյան Արաբիան: Կա՞ն արդյոք լուրջ փաստեր նման պնդում անելու համար:
– «Իսլամական պետությունը» ստանձնեց պատասխանատվությունը, բայց ռեսուրսների և ահաբեկչության իրականացման տեսանկյունից դա լուրջ աջակցություն է պահանջում, ինչի հնարավորությունն ունեին Սաուդյան Արաբիան կամ արտատարածաշրջանային ուժերը: Սա է պատճառը, որ բոլորը դիտում են այս հարձակումները՝ որպես դրսից ուղղորդված:
– Փաստորեն այս գործընթացները սկսվեցին Թրամփի՝ Ռիյադ կատարած այցից և այնտեղ կայացած հանդիպումներից հետո: Կարո՞ղ ենք ասել, որ ԱՄՆ նախագահը խախտեց հավասարակշռությունը Սաուդյան Արաբիայի և Կատարի միջև ու հիմա ավելի շատ շեշտը դնում է Սաուդյան Արաբիայի հետ հարաբերությունների վրա: Չէ՞ որ Կատարը ևս միշտ կարևոր դաշնակից է եղել Միացյալ Նահանգների համար՝ հատկապես Օբամայի նախագահության տարիներին:
– Եկեք դեպքերից շատ առաջ չընկնենք: Կատարը շարունակում է դաշնակից մնալ, և ամերիկյան ռազմաբազան շարունակում է մնալ Կատարում: Խնդիրն այդ տարածաշրջանում Սաուդյան Արաբիայի և Կատարի միջև է, թե ով կարող է իր վրա վերցնել հիմնական դաշնակցի գործառույթը: Այս պահի դրությամբ տեսնում ենք, որ սաուդցիները կարողացել են համոզել ամերիկացիներին կամ խաղաքարտերն այնպես են դասավորել, որ իրենց վրա են վերցնում Միացյալ Նահանգների հիմնական դաշնակցի դերը: Բայց Կատարն էլ շատ հեշտ չի հանձնվում: Եթե հիշում եք, ժամանակին ԱՄՆ-ի բազան Սաուդյան Արաբիայում էր, որտեղից տեղափոխվեց Կատար: Հիմնական պատճառն այն էր, որ սաուդցիներն էին խնդրել տեղափոխել, քանի որ ազգաբնակչությունը դժգոհ էր ամերիկյան ներկայությունից: Իսկ Կատարում նման խնդիրներ չեն եղել ամերիկյան ռազմաբազայի հետ, ուստի լուրջ իրադարձություններ պիտի տեղի ունենան, որպեսզի սրա վերանայումը հնարավոր դառնա: Այս պահի դրությամբ նման նախապայման չկա: Եթե Կատարը փորձի շատ ինքնուրույն խաղալ, կարող է և լինել:
– Հայաստանի նախագահը մայիսի կեսերին՝ Ռիյադի գագաթնաժողովից և Կատարի դեմ դիվանագիտական դեմարշից օրեր առաջ, պաշտոնական այցով գտնվում էր Կատարում: Հայաստանի նախագահի այցը կարո՞ղ էր որևէ կապ ունենալ Կատարի և Սաուդյան Արաբիայի հակամարտության հետ:
– Հայաստանը փորձում է զարգացնել հարաբերություններ Ծոցի երկրների՝ Քուվեյթի, Արաբական Միացյալ Էմիրությունների, Կատարի հետ: Տվյալ այցն այս տրամաբանության շրջանակներում է: Հայաստանի ներկայությունը Կատարում ապահովում է ԱՄԷ-ում Հայաստանի դեսպանատունը, բայց այսօր այս երկու երկրների միջև անգամ փոստային կապն է դադարեցված, հետևաբար կտրուկ վերանայման խնդիր է առաջացել նման գործառույթները հանձնելու, օրինակ, Քուվեյթի դեսպանատանը, քանի որ Քուվեյթն ավելի չեզոք դիրքորոշում ունի այս հակամարտության մեջ: Իմ կարծիքով՝ սա պետք է արագորեն վերանայվի, եթե փորձում ենք պահպանել հարաբերությունները Կատարի հետ, և քանի որ Կատարի հետ գործում է առանց վիզայի ռեժիմ, լավ կլինի, որ այդ հարաբերություններն արագորեն կարգավորվեն, և ստեղծվեն պայմաններ դիվանագիտական հարաբերությունները հետագայում էլ շարունակելու համար: Իսկ ԱՄԷ-ի և Կատարի հարաբերությունների պատճառով այդ երկրում իրականացվող մեր դիվանագիտական ծառայությունը հարցականի տակ է:
– Կարելի է ենթադրել՝ Կատարի հետ վիզային ռեժիմը չեղարկվեց այն պատճառով, որ կատարցի ներդրողները կարողանան ավելի հեշտ մուտք գործել Հայաստան:
– Դա տնտեսական բովանդակություն ուներ, ինչի հիմնական նպատակը նաև այցն էր: Դրանով կարգավորվում է ֆինանսատնտեսական հարաբերությունների ոլորտը, և վիզաների չեղարկումը պետք չի դիտարկել ահաբեկչության սպառնալիքների կամ հակաահաբեկչական գործողությունների համատեքստում:
– Կատարի հետ հարաբերությունների զարգացումը կարո՞ղ է հրահրել Սաուդյան Արաբիային Հայաստանի դեմ ինչ-որ գործողությունների:
– Իսկ ի՞նչ կարող է լինել: Չկան հարաբերություններ, որպեսզի դրանք խզվեն: Տարբեր ճակատներում, միջազգային հարթակներում հակահայկական դիրքորոշում եղել է և կմնա: Մենք անելիք ունեինք, որպեսզի Սաուդյան Արաբիայի հետ հարաբերությունները լավացնեինք: Փորձեր արվել են: Հավանաբար հիմա էլ արվում են, բայց դրա մասին կոնկրետ տեղեկություններ առայժմ չկան: