Ոչ թե ադրբեջանական կողմը կարող է մարտավարական փակուղու մեջ մտնել հայկական զինուժի արդյունավետ գործողությունների շնորհիվ, այլ հայկական կողմը պարզապես պարտավոր է Ադրբեջանին մտցնել փակուղի:
Միջազգային և անվտանգության հարցերի հայկական ինստիտուտի ղեկավար, քաղաքագետ Ստեփան Սաֆարյանը «Առաջին լրատվական»-ի հետ հարցազրույցում խոսել է արցախյան հիմնախնդրի կարգավորման գործընթացի և սահմանային վերջին միջադեպերի մասին: Խոսքը, հատկապես, հունիսի 21-ի լույս 22-ի գիշերը ադրբեջանական հատուկ ջոկատայինների խմբի կողմից արցախա-ադրբեջանական հակամարտ զորքերի շփման գծում ձեռնարկված դիվերսիոն ներթափանցման փորձի մասին է: Արցախի ՊՆ մամուլի ծառայությունը հաղորդել է, որ դիվերսիոն ներթափանցման փորձը ձախողվել է սահմանին մարտական հերթապահություն իրականացնող հայկական ստորաբաժանումների արդյունավետ գործողությունների շնորհիվ: Հակառակորդը ունի առնվազն 4 զոհ:
– Պարոն Սաֆարյան, Ձեր կարծիքով՝ ռազմական և քաղաքական ի՞նչ նպատակներ էր հետապնդում դիվերսիոն այս հարձակումը:
– Կարծում եմ, որ մենք տեսնում ենք ինչ-որ բանի գլխավոր փորձ՝ ռեպետիցիա Ադրբեջանի կողմից: Մի շերտում դրանք զորավարժություններն են, մյուս շերտում՝ հռետորաբանությունը Ադրբեջանի կողմից և նաև դիվերսիոն ներթափանցման փորձերը: Եկեք հասկանանք, որ սրանք արդեն լուրջ նշաններ են, որովհետև դիվերսիաները նույնպես որոշակի խնդիր են լուծում: Թերևս Ադրբեջանը ստուգում է հակառակորդի զգոնությունը, պաշտպանական վիճակը և նաև այդ կերպ լարվածությունը հասցնում է որոշակի մակարդակի, որը նա կփորձի տրանսֆորմացնել այլ իրավիճակի:
– Որքանո՞վ է սա կապված Մինսկի խմբի համանախագահների տարածաշրջանային վերջին այցի և կարգավորման գործընթացի զարգացումների հետ:
– Արդեն գաղտնիք չէ, շատերս ենք խոսել դրա մասին, որ էսկալացիայի առումով Ադրբեջանի հետապնդած նպատակներից մեկը բանակցությունների գործընթացի վրա ազդելը, սեփական դիրքերը բարելավելն է: Ադրբեջանին թվում էր, թե նախ Ապրիլյան պատերազմը կփոխի շփման գիծը, որը կբերի բանակցային գործընթացում իր դիրքերի ուժեղացման: Մեծ հաշվով՝ շփման գծի փոփոխություն տեղի չունեցավ, Ադրբեջանի դիրքերը բանակցային գործընթացում չեն բարելավվել, որովհետև նախ բանակցություններ չկան, երկրորդը՝ Մինսկի խմբի վերջին հայտարարությունները ցույց են տալիս, որ Ալիևը ռազմավարական առումով բացարձակապես չի հասել իր նպատակներին, որոնք կապված էին Ապրիլյան պատերազմի հետ: Այս իմաստով՝ նա, իհարկե, շարունակելու հակամարտության սրացումը օգտագործել որպես բանակցային գործընթացի վրա ազդելու լծակ, հետևաբար, պիտի փորձեր այդ նպատակին ծառայեցնել նաև Մինսկի խմբի համանախագահների այցելությունը:
– Ի վերջո, ի՞նչ արդյունքներ տվեցին համանախագահների հանդիպումները Երևանում, Ստեփանակերտում և Բաքվում:
– Թերևս միայն մի բան՝ Մինսկի խումբը ժամանակավորապես ազդակներ ուղարկեց Ադրբեջանին, և Ադրբեջանը հասկացավ, որ ինքը մեծ արյունահեղության պատասխանատվություն կրելու խնդիր կունենա: Մինսկի խումբը և ընդհանրապես միջազգային հանրությունը այս պահին փորձում են ավելի հանրամատչելի համոզել Ադրբեջանին, որ նա չի լուծելու խնդիրը ռազմական ճանապարհով:
– Բայց Դուք կարծում եք, որ նման հավանականություն կա՞ր մինչև Մինսկի խմբի համանախագահների այցը:
– Այո, կար, հիմա էլ կա: Ես ասացի՝ Մինսկի խումբը միառժամանակ հասկացնում է Ադրբեջանին, որ այս պահին նա չի կարող դա մարսել:
– Դուք տեսնո՞ւմ հասցեական հայտարարություն Ադրբեջանի հանդեպ՝ այցի արդյունքներով արված Մինսկի խմբի հայտարարության մեջ:
– Հասցեականության մասին իմ կողմից ասվածը վերաբերում էր Մինսկի խմբի նախավերջին՝ մայիսի 18-ի հայտարարությանը: Վերջին հայտարարությունը ստանդարտ հայտարարություն էր՝ փորձելու ամրապնդել փխրուն խաղաղությունը և կոչ անել կողմերին, այսպես ասած, ավելի կառուցողական լինել բանակցային գործընթացում: Բայց եկեք հիշենք, որ Միացյալ Նահանգները, Ռուսաստանը, Եվրամիությունը իրենց դիրքորոշումներն արտահայտեցին վերջին օրերի իրադարձությունների կապակցությամբ: Թերևս նրանց առաջին խնդիրն է՝ թույլ չտալ, որ պատերազմ լինի: Նրանք հասկանում են, որ Ադրբեջանը գնում է արկածախնդրության, նրանք տեսնում են, որ Ադրբեջանը ուզում է միջազգայնորեն լեգիտիմացնել իր այդ քայլը: Համանախագահող պետությունները հասկացնում են, որ դա չի լինելու:
– Վերջին ամիսներին տեսնում ենք, որ հայկական կողմը կարողանում է արդյունավետ կերպով կանխել հակառակորդի դիվերսիոն հարձակման փորձերը: Փետրվարին ևս նման հարձակման փորձ եղավ, բայց կրկին դիվերսիոն խումբը չեզոքացվեց: Կարծում եք՝ հնարավո՞ր է, որ Ադրբեջանը սրա հետևանքով մտնի մարտավարական փակուղու մեջ:
– Ոչ թե հնարավոր է, որ Ադրբեջանը մտնի փակուղու մեջ, այլ մենք ուղղակի պարտավոր ենք նրան մտցնել փակուղի, հատկապես, երբ միջազգային հանրությունը հասկացնում է ադրբեջանական կողմին, որ նա ռազմական ճանապարհով էլ չի լուծելու խնդիրը: Այս պահին այդ խնդիրն է դրված: Եթե Ադրբեջանը հավատացած է կամ փորձում է ցույց տալ, թե հավատում է, որ խնդիրն ունի մեկ լուծում, այժմ միջազգային դերակատարները հասկացնում են Ադրբեջանին, որ այս խնդիրը ռազմական եղանակով չի լուծվելու:
Առիթ եղել է ասելու, որ Ապրիլյան պատերազմից հետո լայնածավալ պատերազմի ռիսկերը մի փոքր նվազել են, և Ապրիլյան պատերազմն ինքն էլ ցույց տվեց, որ Ադրբեջանը այդպիսի ռեսուրս չունի՝ գնալու լայնածավալ պատերազմի: Դրանից հետո Հայաստանը նաև ռազմավարական հակակշռման որոշակի խնդիրներ լուծեց՝ ընդդեմ Ադրբեջանի, բայց լոկալ արյունահեղության ռիսկերը պահպանված են, ընդ որում սա կարող է նույնքան կորստաբեր լինել: Ադրբեջանը խաղում է բացառապես այդ դաշտում, այսինքն՝ որոշակի ոտնձգություն, սադրանք՝ կապված մեկ դիրքի հետ, որի հետևանքով որքան հնարավոր է՝ մեծ արյունահեղություն լինի՝ 4 զոհ: Հայկական կողմն այս դաշտը պիտի փակի: Եթե չփակենք, Ադրբեջանը անընդհատ խաղալու է այդ դաշտում, որովհետև այլընտրանք իրեն թողնված չէ: Ադրբեջանի այս մարտավարության շրջանակներում կարող է լինել քաղաքացիական բնակավայրերի գնդակոծություն, դիվերսիոն հարձակում դիրքերի վրա, դիպուկահարների ակտիվացում և այլն: Բայց նա արդեն աշխատում է ավելի դաժան դարձնել կորուստները, ավելի կորստաբեր դարձնել միջադեպերը Հայաստանի համար, հետևաբար Հայաստանը չպետք է մնա անընդհատ դժգոհողի, պասիվ դերակատարի դիրքում, անընդհատ խոսի միայն միջադեպերի հետաքննության մեխանիզմների մասին: Մեկ տարի է անցել այդ պայմանավորվածություններից, և որևէ առաջընթաց չկա այս հարցում: Եթե հայկական կողմը չկարողացավ ստեղծել միջադեպերի հետաքննության մեխանիզմները, ապա Ադրբեջանն անընդմեջ խաղալու է այդ դաշտում՝ անկախ այն հանգամանքից, թե մարտավարական առումով որ շրջանում ինչ փակուղու մեջ կլինի: Սա միակ բանն է, որը նրան թողնված է:
