«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Ազգային ժողովի արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի նախկին նախագահ, միջազգայնագետ Հովհաննես Իգիթյանը։
– Պարոն Իգիթյան, Հայաստանի արտգործնախարար Է. Նալբանդյանը հայտարարել է, որ ԵՄ-ի հետ համաձայնագիրը բարեհաջող ստորագրելուց հետո Հայաստանը սկսելու է վիզային ռեժիմի ազատականացման շուրջ բանակցությունները։ Կարծում եք՝ դա հնարավո՞ր է, և արդյո՞ք Մոսկվան թույլ կտա, որ Հայաստանն այդչափ սերտացնի իր հարաբերությունները Եվրոպայի հետ։
– Իմ կարծիքով՝ վիզաների հետ կապված հայտարարությունը արվել է մեր ուշադրությունը շեղելու այն հիմնական խնդրից, որն այդպես էլ չենք լուծել եվրոպական շուկայի հետ։ Այսինքն՝ ապրանքի և ծառայությունների ազատ տեղաշարժը. դա շատ կարևոր է Հայաստանի համար, և Ռուսաստանն այդ հարցում մեծ խոչընդոտ եղել է, կա ու կլինի։
Ինչ վերաբերում է ազատ վիզային ռեժիմին, ապա, իհարկե, շատ լավ կլիներ, բայց այդ հարցն օրակարգում չէ և մոտ ապագայում դրական լուծում չի ստանա։
– Օրակարգում դրված չէ Եվրամիությա՞ն կողմից, թե՞ պարզապես Հայաստանի կախվածությունը Մոսկվայից դա թույլ չի տա։
– Վիզաների ռեժիմը շղթայի մեջ մի հարց է, որը հաջորդականություն ունի։ Առաջին հերթին՝ քաղաքական համագործակցությունը, մարդու իրավունքների, ժողովրդավարության զարգացումը, հետագայում՝ ապրանքների ազատ տեղաշարժը, ծառայությունները, հետո նոր՝ վիզային ռեժիմը։ Առայժմ ազատ վիզային ռեժիմին նախորդող հարցերը Հայաստանի իշխանությունները չեն լուծել։ Սրա մասին պետք է մտածեն ՀՀ իշխանությունները, իսկ ազատ վիզային ռեժիմը ավելի հեշտությամբ կլինի, եթե լուծվեն իմ նշած հարցերը։
– Կախված չէ՞ նաև այն հանգամանքից, որ Հայաստանի իշխանություններն ունեն պրոռուսական կուրս։ Տեսակետ կա, որ անգամ Ուկրաինայում, Վրաստանում ազատ վիզային ռեժիմը սահմանվեց ոչ թե նրա համար, որ այդ երկրները ԵՄ-ի հետ Ասոցացման համաձայնագիր ստորագրեցին, այլ որ իշխանություններն ունեին եվրոպական կուրս։
– Մեկը մյուսի հետ կապված է։ Արտաքին կուրսը կապված է հենց Ասոցացման համաձայնագրի, խորը և համապարփակ ազատ առևտրի գոտու ստեղծման հետ։ Պարզ է՝ ինչու, օրինակ, Վրաստանը մոտ 10-15 անգամ ավելի օտարերկրյա ներդրումներ ունի, քան Հայաստանը. մոտավորապես նույն երկիրն է, նույն տարածքով գրեթե, նույն բնակչությամբ, նույն զարգացվածությամբ, բայց ներդրողներն ավելի բարենպաստ պայմաններ են տեսնում Վրաստանում։ Եվ նույնիսկ Հայաստանի տնտեսվարող սուբյեկտները փորձում են իրենց տեղն ունենալ Վրաստանում։
– Հայաստանում մեծ ոգևորություն կա այն փաստի շուրջ, որ վերջապես ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի պաշտոնը ստանձնեց Հայաստանի ներկայացուցիչը։ Բայց արդյոք Յուրի Խաչատուրովի նշանակումը դրական կարո՞ղ է լինել մեզ համար՝ հաշվի առնելով նրա ռուսամետ հայացքներն ու գործունեությունը։
– Նախ այդ հարցը շատ ուշացած է։ Տարբեր թեկնածուներ են դիտարկվել, ընդ որում՝ շատ ավելի սկզբունքային, քան ձեր նշած անձը։ Իմ կարծիքով՝ Խաչատուրովն այն անձը չէ, որ կարող է ՀԱՊԿ կառույցի հետ կապված մեր դժգոհությունները բարձրաձայնել, չի խոսի նաև ՀԱՊԿ անդամ առանձին երկրների բացահայտ հակահայկական, պրոադրբեջանական դիրքորոշման մասին։ Պետք էր ավելի քաղաքական փորձ ունեցող ու սկզբունքային մարդու նշանակել այդ պաշտոնում։ ՀԱՊԿ-ը դարձել է մի մարմին, որտեղ Հայաստանն իր շահերի համար պետք է պայքարի։ Այդ պատճառով էլ պետք էր Հայաստանի շահերը գիտակցող մարդու նշանակել։
– Հաշվի առնելով նաև պաշտոնական Բաքվի անուղղակի ազդեցությունը ՀԱՊԿ-ի վրա՝ կարո՞ղ ենք ասել, որ սա նաև համաձայնեցված նշանակում է եղել։
– Չեմ կարծում՝ հենց Ադրբեջանի ուղիղ ազդեցությամբ է եղել այդ նշանակումը։ Այլ հարց է՝ արդյոք Ռուսաստանն ու ՀԱՊԿ անդամ երկրները կուզենայի՞ն լուրջ խոսացող մարդու տեսնել այնտեղ. Խաչատուրովը կարող է լինել հենց այդ մարդը։
– Տիգրան Սարգսյանը Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովում է բարձր պաշտոնի, Խաչատուրովն էլ այսուհետ՝ ՀԱՊԿ-ում։ Այս տանդեմն ինչպե՞ս եք գնահատում։
– Կարծում եմ՝ սուբյեկտիվ չեմ լինի, եթե ասեմ, որ Տիգրան Սարգսյանի ներկայությունը ԵՏՄ բարձր պաշտոնում որևէ ձևով չի զգացվում՝ դրական տեղաշարժ չի տվել։ Իր հայտարարությունները՝ կապված կարևոր իրադարձությունների հետ, չեն լուծվում։ Այլ հարց է, որ այստեղ կարևոր նշանակություն ունի այն հանգամանքը, որ պաշտոնը գործադիր է, և քաղաքական գործիչները, առաջին հերթին՝ ԱԳՆ-ն պետք է բարձրացնեն այդ հարցերը։ Ես չեմ կարծում, որ այդ անձինք կարող են հայանպաստ հարցեր բարձրացնել այն ժամանակ, երբ Հայաստանի գերագույն իշխանությունը՝ թե՛ քաղաքական, թե՛ ռազմական, լռում է։
