«Պատերազմը ղարաբաղյան ճակատում ուշ թե շուտ լինելու է, քանի որ հակամարտող կողմերի դիրքորոշումները հիմնախնդրի լուծման հարցում բացարձակապես անհամատեղելի են: Գլխավոր գործոնը, որն ազդում է Ադրբեջանի վրա, հայկական բանակի բարձր մարտունակությունն է և բարոյահոգեբանական պատրաստության բարձր մակարդակը: Դրա շնորհիվ Հայաստանը հաղթեց ղարաբաղյան առաջին պատերազմում և մինչ օրս դրա վրա է հիմնվում հայկական զինուժի պաշտպանունակությունը:»
Ռուսաստանցի ռազմական փորձագետ Ալեքսանդր Խրամչիխինը չի տեսնում Ղարաբաղյան հակամարտության խաղաղ կարգավորման հնարավորություն, բայց չի կարող հստակ կանխատեսել՝ երբ կլինի նոր պատերազմը՝ վաղը, թե 10 տարի անց: Խրամչիխինն այս մեկնաբանությունը տվեց «Առաջին լրատվական»-ին՝ խոսելով վերջին օրերին արցախա-ադրբեջանական սահմանային գոտում ռազմական իրադրության սրման մասին:
– Պարոն Խրամչիխին, իսկ հակամարտության դինամիկան կամ միտումները շփման գծում ոչինչ չե՞ն հուշում, թե ինչի կարող է հանգեցնել ներկայիս լարված իրադրությունը: Օրինակ, շատ փորձագետներ ասում են, որ նոր էսկալացիան կարող է լինել մոտ ամիսներին: Հատկապես շատ է նշվում ապրիլ ամիսը:
– Հակամարտությունը առանց այդ էլ ձգվում է ավելի քան 20 տարի: Դա բավական մեծ ժամանակահատված է և դա Ադրբեջանի համար այնքան էլ ընդունելի փաստ չէ, ու քանի որ նա զգալիորեն մեծացրել է իր ռազմական ներուժը, ըստ երևույթին, հետագայում էլ փորձելու է ստուգել հայկական կողմի պաշտպանությունը:
– Կարծում եք՝ ադրբեջանական կողմը Ապրիլյան պատերազմից հետո ավելի վստա՞հ է սկսել գործել ռազմական իմաստով:
– Փաստ է, որ նրանք լրջորեն մեծացրել են իրենց ռազմական ներուժը: Նրանք առավելություն ունեն օդում: Ցամաքում առավելությունը այնքան էլ մեծ չէ, բայց համենայնդեպս կա, թեև ինչպես ցույց տվեցին նախորդ տարվա ապրիլի իրադարձությունները՝ Ադրբեջանը առայժմ ի վիճակի չէ գնալ լայնածավալ պատերազմի: Այնուամենայնիվ, այդ ստուգումները կշարունակվեն, և դրանցից մեկնումեկը հավանաբար կվերաճի նոր պատերազմի: Թե երբ դա տեղի կունենա, ես նույնիսկ չեմ պատրաստվում կանխատեսել:
– Իսկ ի՞նչ կարող եք ասել Ռուսաստանի գործոնի կամ դերակատարության մասին այս համատեքստում: Հիմա շատ են հիշատակում ՌԴ արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովի հայտարարությունը, թե Ղարաբաղի հարցը Ադրբեջանի ներքին գործը չէ և որ հիմնախնդիրը չի կարող ռազմական լուծում ունենալ: Ռուսատանը կփորձի՞ զսպել, եթե պատերազմի վերսկսման փորձ լինի:
– Դա, ըստ էության, փաստի արձանագրում է. Ղարաբաղը Ադրբեջանի ներքին գործը չէ, այլ միջպետական հակամարտություն, որովհետև դրան ներգրավված է նաև Հայաստանը: Քանի որ Ռուսաստանը բավական մեծ քանակի զենք է վաճառել Ադրբեջանին, հիմա, ըստ երևույթին, փորձում է բացատրել Ադրբեջանին՝ դա չի նշանակում, թե այդ զենքով կարելի է պատերազմել:
– Ձեր գնահատմամբ՝ որքա՞ն է ամրապնդվել հայկական զինուժի պաշտպանությունը և պաշտպանունակությունը՝ նախորդ տարվա ապրիլի համեմատ: Հայաստանում ընդհանուր մի կարծիք կա, որ այսօր հայկական բանակն ավելի լավ է պատրաստված հարձակումներին, և վերջին անգամ՝ փետրվարի 25-ին, երբ ադրբեջանցիները հարձակման փորձ կատարեցին, հայ դիրքապահները չեզոքացրեցին դիվերսիոն խմբի անդամներին, այսինքն՝ գործեցին բարձր արդյունավետությամբ: Սա կարո՞ղ է ստիպել Ադրբեջանին փոխել իր ծրագրերը՝ նոր հարձակում նախաձեռնելիս:
– Ըստ էության, դա ամենագլխավորն է, որ ազդում է Ադրբեջանի վրա. դա հենց հայկական բանակի մարտունակությունն է, որը թեև ավելի քիչ թվով տեխնիկա ունի, բայց փոխարենը հայկական բանակի մարտական և բարոյահոգեբանական պատրաստության մակարդակը շատ ավելի բարձր է: Ըստ էության, հենց դրա շնորհիվ Հայաստանը հաղթեց 1990-ականների ղարաբաղյան պատերազմում, և դրա վրա է մինչ օրս շարունակում հիմնվել իր պաշտպանունակությունը: Փաստորեն երկաթի պակասը լրացվում է մարդկանցով, և ոչ թե նրանց քանակով, այլ որակով:
– Ապրիլյան իրադարձություններից ամիսներ անց մամուլում ոչ պաշտոնական տեղեկություններ էին այն մասին, որ Արցախի պաշտպանության բանակը ամրապնդում է պաշտպանական դիրքերը առաջնագծում, որտեղ լուրջ աշխատանքներ են իրականացվում: Դուք մի շարք հոդվածներ եք գրել Հայաստանի, Լեռնային Ղարաբաղի և Ադրբեջանի զինված ուժերի մասին, որտեղ ամենայն մանրամասնությամբ նկարագրում եք բանակների սպառազինության վիճակը, ստորաբաժանումների տեղակայումը և այլն: Գիտե՞ք արդյոք մանրամասներ այս հարցի մասին և դա ի՞նչ դեր է այսօր խաղում հակամարտության մեջ:
– Մեկ տարի առաջ գրած նյութերի համեմատ՝ առանձնակի տարբերություն չեմ նկատել կոնկրետ սպառազինությունների քանակի մեջ, այսինքն՝ 2016-ի ընթացքում ո՛չ Հայաստանի, ո՛չ Ադրբեջանի կողմից չի արձանագրվել զենքի գնում՝ բացի «Իսկանդերներից», որոնք ձեռք է բերել Հայաստանը: Որևէ այլ տեղեկություն չունեմ: Իսկ թե ինչպիսին են ամրությունները սահմանին, դա միայն հայկական կողմը գիտի: Դրա համար պարզապես անհրաժեշտ է լինել շփման գծում, իսկ ես այնտեղ չեմ եղել: