Հուլիսին, նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ, պաշտոնական վիճակագրությունն արձանագրել է 4,7 տոկոս տնտեսական ակտիվության անկում: Եթե պաշտոնական վիճակագրությունը արձանագրել է 4,7 տոկոս, ապա կարելի է պատկերացնել, թե ինչպիսին է իրավիճակն իրականում: Կամ, ավելի ճիշտ, եթե պաշտոնական վիճակագրությունը չի կարողացել չարձանագրել անկումը, չի կարողացել դրանից պակաս անկում արձանագրել, ապա պատկերացնելի է իրական վիճակը:
Թեև Հայաստանի տնտեսության վիճակի առումով Հայաստանի քաղաքացիները պաշտոնական վիճակագրությամբ չէ, որ անում են իրենց եզրակացություններն ու հետևությունները: Նրանք դա անում են իրական կյանքով: Իսկ այդ կյանքը պաշտոնական վիճակագրությունից շատ ավելի մտահոգիչ պատկերներ է մատուցում հասարակությանը՝ Հայաստանի ամբողջ տարածքում, բացի այն հատվածներից, որտեղ կենտրոնացած են իշխանության բարձրաստիճան ներկայացուցիչների շքեղ առանձնատներն ու ամառանոցները, նաև բիզնես օբյեկտները:
Այդտեղ, իհարկե, աճը նկատելի է, շոշափելի և նույնիսկ անընդհատ: Բայց այդ հատվածներն այլևս ավելի ու ավելի են կտրվում Հայաստանից, Հայաստանի խնդիրներից, մարտահրավերներից, Հայաստանի կարիքներից: Եվ դա միանգամայն տրամաբանական խզում է, քանի որ, խոշոր հաշվով, չեն կարող գոյություն ունենալ դրանք և Հայաստանի պետականությունը միաժամանակ: Կամ-կամ. կա՛մ կլինեն այդ հատվածները, որոնց զուգահեռ՝ հանգչող տնտեսական հեռանկարներով պետականություն, կա՛մ կլինի պետականությունը տնտեսական նոր հեռանկարներով, որոնց զուգահեռ կհանգչեն դղյակների և անձնական բիզնեսների հեռանկարները: Ընդ որում՝ այստեղ դիլեման արմատական չէ, այլ ընդամենը տրամաբանական:
Բանն այն է, որ մեկը մյուսի հետևանքն է կամ արդյունքը: Եթե հայկական պետականությունը թույլ է, տնտեսական հեռանկարները՝ խրթին, ապա դա այն պատճառով է, որ Հայաստանի անկախության քառորդ դարի ընթացքում պետական շինարարության պատասխանատու «էլիտան» այդ պետականությունը դարձրել է անձնական բարեկեցությունը կառուցելու ռեսուրս: Այդ բարեկեցությունը չէր լինի, եթե Հայաստանում լիներ ազատ տնտեսություն և իրավահավասարություն, օրենքի գերակայություն: Այդ դեպքում բիզնեսով կզբաղվեին նրանք, ովքեր ունեին մրցակցային իրական առավելություններ: Երբ այդ մարդիկ զբաղվեին բիզնեսով, նրանք իշխանությամբ զբաղվելու ժամանակ չէին ունենա և հետևաբար իրենց իսկ բիզնեսի ապահովության համար շահագրգռված կլինեին կայացնել քաղաքականությամբ զբաղվողների համակարգ, քաղաքական համակարգ, որի գործունեությունն էլ կերաշխավորեր սեփականության պաշտպանություն, առողջ և օրինաչափ բիզնես տրամաբանություն, կայուն և կանխատեսելի՝ Սահմանադրությամբ երաշխավորված պետականության ընթացք: Դա էլ իր հերթին Հայաստանը գրավիչ կդարձներ արտաքին ներդրողների համար՝ անգամ շրջափակման և փաստացի չդադարող պատերազմի պայմաններում, քանի որ, խոշոր հաշվով, անգամ այդ պայմաններում Հայաստանն արտաքին ներդրումների լուրջ հեռանկարներ ունեցել է, որոնք հօդս են ցնդել ոչ թե չդադարած պատերազմի կամ տրանսպորտային շրջափակման, այլ բիզնեսի և իշխանության սերտաճածության և դրա հետևանքով գերաճ տված կոռուպցիայի պատճառով:
Այդ ամենի հետևանքով Հայաստանում բնական, տրամաբանական տնտեսական գործընթացի, զուգահեռ առողջ քաղաքական գործընթացների փոխարեն ձևավորվել է խառնածին մի համակարգ, որին զուգահեռ բացառված է պետականության բնականոն գործունեությունը՝ կա՛մ պետականությունը կգործի, կա՛մ այդ համակարգը:
Այդ պայմաններում, խոշոր հաշվով, մակրոտնտեսական վիճակագրությունը՝ ճիշտ թե սխալ, դառնում է լիովին ավելորդ, ձևականություն, ատրիբուտ կամ ռեկվիզիտ, ցուցանակային երևույթ: Եթե, օրինակ, տնտեսության ակտիվությունը 4,7 տոկոս անկման փոխարեն լիներ, ենթադրենք, նույնքան աճի տարբերակով, ապա դրանից Հայաստանի տնտեսական զարգացումների էությունը չէր ենթարկվի սկզբունքային, նույնիսկ քիչ թե շատ նշանակալից փոփոխության: Օրինակ՝ նախորդ կիսամյակում կամ նախորդ տարի արձանագրվել է մոտավորապես այդքան աճ:
Դրանից Հայաստանի տնտեսունակությունը, մրցունակությունը, պետականության դիմադրունակությունը կրե՞լ է առարկայական փոփոխություն, Հայաստանում հասարակական տրամադրությունները վարակվե՞լ են պետականության ընթացքի հանդեպ գրավչության բաղադրիչներով, մարդիկ սկսե՞լ են որոշակի հույսեր կապել Հայաստանի հետ, տեսնել իրենց ապագան Հայաստանում:
Նույնիսկ երբ Հայաստանում արձանագրվում էր երկնիշ տնտեսական աճ և անգամ արտագաղթի ու ներգաղթի դրական սալտո, անգամ այդ իրավիճակը հանրության համար Հայաստանը չէր օժտել հեռանկարային գրավչությամբ, և անգամ այդ տնտեսությունը գրավիչ չէր արտերկրի որակյալ ներդրումների համար, և տնտեսական աճն ապահովում էին կապիտալ շինարարության ոլորտ ներգրավվող անհասկանալի փողերը:
Այդպիսով՝ խնդիրը մակրոտնտեսական ցուցանիշները չեն, որոնք կարող են լինել պարզ խաբկանք: Խնդիրը որակական ցուցանիշներն են, պետականության, տնտեսության մեջ տեղի ունեցող գործընթացների որակական հատկանիշները, դրանցում առկա որակական փոխակերպումների նշանները և ցուցիչները: Ըստ այդմ, օրինակ, Հովիկ Աբրահամյանի կառավարությունը, որ վեց ամիս առաջ ապահովել է 4 տոկոս աճ, իսկ այժմ արձանագրում է 4 տոկոս անկում, ըստ էության հավասարապես աշխատել է վատ, որովհետև չի արձանագրել համակարգային որակական փոփոխության միտված գործունեություն: Եվ դա վերաբերում է իշխանությանն ամբողջությամբ, և պետականության գործնականում ամբողջ ժամանակահատվածի համար, քանի որ այդ քառորդ դարը, առանձին հաջողված և կարևոր օրինակներով հանդերձ, աչքի չի ընկել սկզբունքորեն ոչ մի ամբողջական համակարգային վերափոխումով՝ որևէ թվային վիճակագրություն Հայաստանի տնտեսության համար դարձնելով ընդամենը լարված թակարդ:
Լուսանկարը՝ hing.am-ի
