«Առաջին լրատվական»-ի զրուցակիցն է Պրահայի «Էխո Կավկազա» լրատվական ծառայության քաղաքական վերլուծաբան Վադիմ Դուբնովը:
– Պարոն Դուբնով, նախ՝ ինչպե՞ս կգնահատեք Երևանում զարգացող իրադարձությունները, որ սկիզբ առան ոստիկանական գնդի գրավումից հետո: Ի՞նչ զարգացումներ եք սպասում:
– Թերևս չեմ համարձակվի կանխատեսում անել, թե ինչպես կզարգանան իրադարձությունները: Ինձ թվում է, որ իշխանությունը, որն ընդհանրապես պատրաստ չէր այս ճգնաժամին, փորձում է իմպրովիզներ անել և շոշափել ինչ-որ գիծ, որին համապատասխան «Սասնա ծռերն» ինքն իրեն կհեղինակազրկի: «Սասնա ծռերի» գործողություններում չկա որևէ տրամաբանություն, և առանձնակի տրամաբանություն չկա նաև նրանց մոտ, ովքեր երեկոյան գալիս են Էրեբունի՝ մասնակցելու հավաքներին: Եվ ես կարծում եմ, որ կողմերից որևէ մեկը պատրաստ չէ այս հակամարտությանը, և հույսն այն է, որ իրավիճակը կհանգուցալուծվի բարեհաջող կերպով: Սա նաև մտահոգությունների աղբյուր է, որովհետև ձեռքի տակ ունենալով հնարավոր սցենարներ և հընթացս իմպրովիզներ անելով՝ կողմերից յուրաքանչյուրը կարող է այնպիսի սխալ անել, որը կարող է ճակատագրական լինել:
– Իսկ ի՞նչը հանգեցրեց այս իրավիճակին, երբ մարդիկ փորձում են զենքի միջոցով հասնել քաղաքական արմատական փոփոխությունների: Պատճառները միայն ներքաղաքակա՞ն են, թե՞ սա կապված է նաև արտաքին քաղաքականության հետ:
– Կարծում եմ՝ սա 99 տոկոսով ներքաղաքական պատմություն է, շատ ուսուցողական պատմություն: Սա պատմություն է այն մասին, թե ինչպես է իշխանությունը իր գործունեությամբ, իր անգործությամբ և անպատասխանատվությամբ հասցրել է մարդկանց այն մտքին, որ նրանք իրավունք ունեն զինված ապստամբության: Սա, կարծես, շատ պարզ բան է, մենք սովոր ենք լսել, որ ժողովուրդն իրավունք ունի դիմելու ապստամբության, բողոքի, բայց երբ այդ միտքը նյութականացվում է, և ժողովուրդը շարունակում է իր մեջ պահել այդ միտքը, չնայած նրան, որ չկան ո՛չ արժանի առաջնորդներ, ո՛չ ուժ, այլ կա միայն միտք, այդ դեպքում ստիպված ես դատել իրավիճակից՝ իշխանությունների սկզբնական գործողությունները և բնակչության արձագանքը, որն ինքն էլ չի կարողանում ձևակերպել իր բողոքի էությունը, այդ պատճառով էլ օգտագործում է ցանկացած առիթ, որպեսզի իրականացնի իր բողոքը: Սա շատ բնորոշ է Հայաստանի ներքաղաքական կյանքին, շատ մտահոգիչ է և տխուր:
– Եթե դատենք իշխանության քայլերից, Ձեր կարծիքով՝ ինչպե՞ս էայն պատրաստվում լուծել այս խնդիրը:
– Կարծում եմ՝ առաջին հերթին նրանք կուզենային լուծել խնդիրը առանց արյունահեղության: Դա իդեալական տարբերակ կլիներ իշխանությունների համար, քանի որ ցանկացած արյունահեղություն չափազանց անկանխատեսելի հետևանքներ կարող է ունենալ: Կարելի է թերահավատորեն վերաբերվել այն ամենին, ինչ տեղի է ունենում երեկոյան Խորենացու փողոցում, բայց դա կարող է շատ անկանխատեսելի ընթացք ստանալ:
– Իսկ այս ցույցերը կարո՞ղ են վերածվել լայնածավալ, այսպես ասած՝ հեղափոխական գործընթացի, համաժողովրդական ընդվզման իշխանության դեմ:
– Չեմ կարծում, որ սա կվերաճի համաժողովրդական ապստամբության: Համաժողովրդական ապստամբություններ ընդհանրապես չեն լինում: Ամեն ինչ որոշվում է տվյալ, կոնկրետ տեղում՝ կոնկրետ մարդկանց կողմից և ժողովրդի կոնկրետ քանակի միջոցով: Դժվար է ասել, թե մարդկանց ո՞ր քանակը կարող է կրիտիկական լինել իշխանության համար: Ես հիշում եմ, որ 2008 թվականին Օպերայի մոտ հավաքված մարդկանց ամենամեծ թիվը մոտ 200 հազարն էր: Սկզբունքորեն, դա բավարար էր իշխանությունը վերցնելու համար: Եթե Տեր-Պետրոսյանը ազդանշան տար, իրադարձությունները կարող էին զարգանալ շատ կոշտ սցենարով: Բայց Տեր-Պետրոսյանը, հավանաբար զգալով իր պատասխանատվությունը, չարեց դա ու երևի թե ճիշտ արեց, որովհետև իշխանությունը ինչպես վերցնում ես, այնպես էլ հետո հանձնում ես: Ես չեմ հավատում, որ ներկայիս մարդիկ հասկանում են դա և պատրաստ են ինչ-որ կառուցողական գործողությունների, բայց հիմա դա այնքան էլ կարևոր չէ, կարևորն այն է, որ բավական մեծ թվով մարդիկ կարող են գնալ ոչ թե կառուցողականի, այլ բացառապես ապակառուցողականի ետևից: Եվ եթե մարդկանց թիվը հասնի 20-30 հազարի, իսկ դա շատ իրական է, այն ժամանակ իրավիճակը կարող է անդառնալի և անկանխատեսելի դառնալ: Դա չի լինի ո՛չ հեղափոխություն, ո՛չ էլ Մայդան, որովհետև այդ մարդիկ որևէ կառուցողական ծրագիր առայժմ չունեն:
– Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք այն փաստը, որ Երևանի իրադարձությունները, ի թիվս Թուրքիայի, Ղազախստանի իրադարձությունների և Եվրոպայում տեղի ունեցած ահաբեկչական գործողությունների, քննարկվել են Ռուսաստանի անվտանգության խորհրդում: Ինչո՞ւ պիտի այս իրադարձությունները մտահոգեն Մոսկվային:
– Դե, ընդհանրապես, մեզ մոտ՝ Ռուսաստանում, անվտանգության խորհրդում և ընդհանրապես ռուսական քաղաքականության մեջ կա տեխնիկայի շատ խոշոր համակարգ: Նրանք սովոր են ամեն ինչի մեջ տեսնել իրենց համակարգը, համաշխարհային մեկ ընդհանուր տրամաբանություն, համաշխարհային մասոնական գործունեություն և շատ են ուզում գտնել պարզ և հարմար բացատրություններ: Իսկ ամերիկացիներից հարմար էլ ի՞նչ կարող է լինել: Ռուսաստանի իշխանությունները համոզված են, որ ամերիկացիները հնարել են Ճապոնիայից մինչև Ֆրանսիա ձգվող անկայունության գոտում գտնվող երկրների օրինական կառավարությունները տապալելու համակարգ:
– Ռուսաստանը կարո՞ղ է միջամտել Երևանի այս իրադարձություններին:
– Ոչ, ոչ, կարծում եմ՝ դա բացառվում է: Նկատի ունեք քաղաքակա՞ն, թե՞ ռազմական առումով:
– Թե՛ քաղաքական և թե՛ ռազմական: Օրինակ, Ռուսաստանը կարո՞ղ է միջամտել ՀԱՊԿ-ի օպերատիվ արձագանքման ուժերի միջոցով:
– Ոչ, կարծում եմ՝ դա բացառվում է, որովհետև Մոսկվան շատ լավ հասկանում է, որ Ռուսաստանի հատուկ ստորաբաժանումների հայտնվելը Երևանի փողոցներում կնշանակի Հայաստանի ներկայիս իշխանությունների վերջը, և այդ դեպքում Ռուսաստանը ստիպված կլինի ուղղակի պատասխանատվություն վերցնել այն ամենի համար, ինչ տեղի է ունենում Հայաստանում: Իսկ դա նշանակում է արմատապես փոխել ուժերի կոնֆիգուրացիան տարածաշրջանում ընդհանրապես: Չեմ կարծում, որ Մոսկվան այսօր պատրաստ է դրան:
Ինչ վերաբերում է հնարավոր քաղաքական միջամտությանը, ապա դա ավելի վատ է ստացվում Ռուսաստանի մոտ, քան նույնիսկ ռազմական միջամտությունը:
