Թեև Հայաստանում ստեղծված ծանրագույն իրավիճակի աղբյուրը հուլիսի 17-ին զինված գրոհն էր Երևանի ՊՊԾ գնդի դեմ, այնուհանդերձ վերջին օրերին իրադարձությունների զարգացման կիզակետ է դարձել Խորենացու փողոցը, որտեղ հասարակությունը հավաքվում է, այսպես ասած, գունդը վերցրած զինված խմբի դեմ իշխանական շտուրմ թույլ չտալու համար: Սակայն այդ ընթացքում Խորենացու փողոցն ինքնին դարձավ շտուրմի ենթարկվող, պարզապես այս դեպքում խոսքը քաղաքական շտուրմի մասին է: Ավելին՝ ըստ էության կարող ենք ասել, որ վերջին երկու-երեք օրերին Խորենացու փողոցը դարձել է զինված ապստամբության այսպես ասած քաղաքական թևը, սակայն ոչ անմիջական, այլ զուգահեռ իմաստով:
Եթե գնդում՝ Խորենացու փողոցից մոտ մեկ կիլոմետր հեռավորության վրա, ծավալվեցին զինված գործողությունները՝ ներկայիս ծանր, բարդ, հակասական և միաժամանակ ողբերգական վտանգներով լեցուն իրավիճակի սկզբնաղբյուրը, ապա Խորենացու փողոցում ըստ էության արդեն առնվազն երկու օր եռում են քաղաքական կրքեր: Ընդ որում՝ դրանք, կարծեք թե, ինչ-որ իմաստով հակասության մեջ են ՊՊԾ գնդում գտնվողների պատկերացումների հետ: Համենայն դեպս, այդ պատկերացումները կրողները և նրանց համախոհները հուլիսի 21-ն դժգոհություն էին հայտնել Նիկոլ Փաշինյանից, որն ակտիվ քաղաքական դերակատարում էր ստանձնել հասարակության հետ աշխատանքում: Նիկոլը հեռացավ՝ ասելով, որ չի խանգարի, եթե չեն համապատասխանում մոտեցումները: Սակայն հուլիսի 22-ին նա անսպասելիորեն վերադարձավ Խորենացու փողոց և, ըստ էության, նախօրեի զարգացումները, Նիկոլ Փաշինյանի ելույթը այդ փողոցոմ, կարող ենք որակել որպես իրավիճակում ստատուս-քվոյի լոկալ, գուցե կարճաժամկետ, սակայն երևի թե էական փոփոխություն:
Սրան զուգահեռ, սակայն, առկա է նաև օրակարգային հարցերի փոփոխություն: Կամ ստատուս-քվոն փոխվում է նաև այս տեսքով: Հարցերի փոփոխության կամ հստակեցման տեսքով: Համենայն դեպս, Նիկոլ Փաշինյանը նախ հայտարարել է, որ սկսում է շարժում, որի կարգախոսը կամ խորհրդանիշը լինելու են վեր պարզած ձեռքերը՝ այն իմաստով, որ իրենք չունեն որևէ բանով զինվելու կարիք, որ իրենց ուժը իրենց միտքն է և նույնիսկ ոստիկանական բռնությանը չեն պատասխանելու բռնությամբ:
Սրանից զատ, Նիկոլ Փաշինյանն իր ելույթում քննադատել է Լևոն Տեր-Պետրոսյանի արձագանքը, որ երեկ հնչել է Սերժ Սարգսյանի արձագանքին զուգահեռ: Նիկոլ Փաշինյանը անդրադարձել է նաև Ղարաբաղյան խնդրին՝ հայտարարելով, որ այստեղ փոխզիջումներն անթույլատրելի են, Լավրովի պլանը ուղղակի վտանգավոր է, և սա Հայաստանում թիվ մեկ քաղաքական հարցն է՝ Հայաստանը զերծ պահել դրանից:
Փաշինյանը սա հակադրել է Տեր-Պետրոսյանի ելույթին՝ այն ակնարկով, որ Տեր-Պետրոսյանն ըստ էության զինված աստամբության փորձը դիտարկել է որպես հենց այդ պլանով խնդրի կարգավորման գործընթացին խոչընդոտող իրադարձություն: Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել է, որ Տեր-Պետրոսյանն ուզում է օգնել Սերժ Սարգսյանին տարածք հանձնելու հարցում, որ դրա միջոցով պնդի նաև այդ մոտեցմամբ դեռևս 1997 թվականից հանդես գալու իր իրավացիությունը:
Այսպիսով, Նիկոլ Փաշինյանը Խորենացու փողոց և ընդհանրապես հուլիսի 17-ից հետո ստեղծված իրավիճակ է բերել որոշակի քաղաքական հարցերի օրակարգ՝ այդ թվում նաև արձանագրելով զինված խմբի պահանջը՝ Սերժ Սարգսյանի հրաժարական: Սակայն Փաշինյանը ըստ էության առաջարկում է դրան հասնելու տրամագծորեն այլ մեթոդ, քան զինված խմբի տարբերակը:
Այսպիսով, իսկապես տեղի է ունենում իրավիճակի ստատուս-քվոյի որոշակի փոփոխություն: Արդյոք Նիկոլ Փաշինյանի նախաձեռնությանը կլինի՞ որևէ կոնտր քայլ: Ո՞վ կանի դա: Երեկ անջատվել են զինված խմբի հեռախոսները, նրանց կապը ցուցարարների կամ ԶԼՄ-ների հետ: Այսպիսով, Խորենացու փողոցն ու ՊՊԾ գունդը, ըստ էության, նաև կտրվում են և ինչ-որ իմաստով դառնում իրարից «անկախ»: Երկա՞ր ժամանակով, ընդմի՞շտ՝ շատ դժվար է ասել:
Մյուս կողմից, այս զարգացումը գուցե անխուսափելի էր, և այդ իրավիճակում Փաշինյանի նախաձեռնությունը միտված է Խորենացու փողոցը ինքնահոսի չթողնելու նպատակադրմամբ: Ի վերջո, նաև ակնհայտ է, որ քաղաքական ուժերի միջև ծավալվել է իրավիճակում սեփական տեղը և դերը գտնելու որոշակի մրցակցություն: Ըստ էության, այստեղ իրավիճակը հակասական է, եթե նկատի առնենք, որ մի քանի տասնյակ մարդ ուղղակի սեփական կյանքն է դրել վտանգի առաջ և քաղաքական մրցակցության ամենաաննշան բան անգամ անհարմար է դիտվում այդ ֆոնին:
Մյուս կողմից, սակայն, այդքան էլ հարմար չէ ըստ էության անգլուխ վիճակում հայտնված հասարակական պրոցեսը, և այս իմաստով քաղաքական ուժերը պետք է ներկայացնեն այդ պրոցեսը գլխավորելու հայտեր: Եվ ինչպե՞ս կկառուցեն հետո իրենց հարաբերությունները սկզբնաղբյուր հանդիսացող ապստամբների հետ, դա իհարկե արդեն այլ հարց է:
Գնահատողը պետք է լինի հասարակությունը, իսկ գնահատման չափանիշը, իհարկե, պետք է լինի թեկուզ սեփական շահի փնտրտուքով քաղաքական գործունեության համապատասխանությունն ու պատասխանատվությունը հանրային շահի հանդեպ և, իհարկե, առաջին հերթին ու անխոս՝ անձնազոհության գնացած անձանց կյանքերի հանդեպ:
Լուսանկարը` Նազիկ Արմենակյան-ի
