Հայկական քաղաքական կուսակցությունների երկրորդ ֆորումի մասնակիցները, որոնք Ստեփանակերտում հավաքվել էին ՀՀԿ նախաձեռնությամբ, հանդես են եկել ամփոփիչ հայտարարությամբ, որտեղ խոսվում է հայկական զինված ուժերի գործով հպարտանալու մասին, դատապարտվում է Ադրբեջանի ագրեսիան Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության դեմ և հայտարարվում արտաքին քաղաքականության ոլորտում «կուսակցությունների համագործակցության անհրաժեշտության» մասին: Միաժամանակ հայտարարվում է ֆորումները մշտական դարձնելու և դրանք մշտապես Ստեփանակերտում անցկացնելու մասին:
Այն, որ Ստեփանակերտը կլինի հայկական կուսակցական պարբերական ֆորումների մշտական հավաքատեղի, յուրօրինակ կուսակցական, քաղաքական կենտրոն՝ անկասկած ողջունելի է: Տվյալ պարագայում հարցն այն է, թե բացի խորհրդանշական իմաստից, դա քաղաքական ի՞նչ պրակտիկ նշանակություն, ի՞նչ կենսունակ մոդել կարող է լինել Հայաստանի ու Արցախի քաղաքական գործիքակազմում: Այդ տեսանկյունից հեռանկարն, իհարկե, այդքան էլ հուսադրող չէ՝ այն պարզ պատճառով, որ Հայաստանում չկա կուսակցական համակարգ:
Կուսակցությունները ընդամենը ցուցանակներ են, որոնց տակ գերակշիռ մասով առկա են ոչ թե քաղաքական իրական ծրագրեր, գաղափարներ, քաղաքական մղումներ և վերջապես՝ խանդավառություն, այլ ընդամենը անձնային, խմբակային նյութական շահեր: Այդ հանգամանքը Ստեփանակերտը հայկական «կուսակցական» կենտրոնակայան դարձնելու ողջունելի գաղափարն էլ վերածում է լոկ ցուցանակի, որն աշխարհում ուշադրություն կարող է գրավել ընդամենը մեկ անգամ, սակայն չմնալ դրա կենտրոնում:
Միջազգային ուշադրության կենտրոնում մնալու համար այդ ցուցանակի տակ պետք է լինի իրական քաղաքականություն: Այն, որ դա չկա՝ վկայում է հենց կուսակցական երկրորդ ֆորումի ամփոփիչ հայտարարությունը, որը ընդամենը ներհայկական նշանակության ոգեղեն դեկլարացիա է՝ որևէ քաղաքական մեսիջ չպարունակող: Կամ՝ եթե կան քաղաքական մեսիջներ, ապա բազմաթիվ անգամ կրկնված, արդեն ծեծված, բոլոր հասցեատերերին հասած: Ներկայումս, առավել ևս ապրիլյան պատերազմից հետո հայկական քաղաքական դասից պահանջվում են նոր գաղափարներ, նոր հաղորդագրություններ միջազգային քաղաքականության սուբյեկտներին:
Ընդ որում՝ այդ նորը պետք է լինի ստեղծված նոր իրավիճակին համահունչ: Առավել ևս, որ կուսակցական ֆորումի հարթակն այդ իմաստով լինելով ոչ պաշտոնական, տալիս է մանևրի բավական մեծ հնարավորություն: Ստեփանակերտի երկրորդ ֆորումի ամփոփիչ հայտարարությունը վկայում է, որ այդ հնարավորությունը չի օգտագործվել: Բնականաբար, չէր էլ կարող, քանի դեռ կուսակցություններն իրենք ցուցանակ են: Այդ դեպքում նրանց արած քայլերն էլ կլինեն ցուցանակային: Օրինակ՝ հայկական կուսակցություններին թվում է, կամ դրանց մեծ մասին, որ հայկական բանակը, զինված ուժերը իրենցից սպասում են հպարտության կենացներ:
Մինչդեռ զինված ուժերը նրանցից սպասում են քաղաքական հենարան, սպասում են թիկունքի քաղաքական «ինժեներա-տեխնիկական» համակարգի արմատական վերակառուցում, քանի որ ներկայիս պատերազմական իրավիճակի, պատերազմի հասունացման և Ադրբեջանի ամենաթողության պատճառներից մեկն էլ հենց այս տարիների ընթացքում Հայաստանում քաղաքական դիրքերի «ինժեներա-տեխնիկական» իրադրության խիստ անհամապատասխանությունն էր առկա մարտահրավերներին թե՛ կառուցվածքի, թե՛ դինամիկայի իմաստով:
Մյուս հանգամանքն այն է, որ Հայաստանի քաղաքական ուժերը, կուսակցությունները, քաղաքական բնույթի առկայության պայմաններում կարիք չունեն համագործակցելու արտաքին քաղաքականության հարցերում: Նրանք կարիք ունեն ներքին քաղաքական կյանքում մրցակցելու քաղաքական բաղադրիչներով, քաղաքական գաղափարներով, կոնցեպցիաներով, մոտեցումներով, որոնց թվում՝ նաև արտաքին քաղաքական առանցքային հարցերի, անվտանգային կարևոր խնդիրների վերաբերյալ:
Մասնավորապես, դրանց հիմքը հանդիսացող, պետականության հեռանկարի առանցքը հանդիսացող ղարաբաղյան խնդրում հայկական քաղաքական մտքից պահանջվում է ոչ թե միասնականության դեկլարացիաների մրցավազք, այլ գաղափարների, մոտեցումների, մոդելների և մեթոդաբանության բազմազանություն: Իհարկե, բոլորի հիմքում ունենալով ինքնորոշումն ու անվտանգությունը, որը չի կարող լինել քննարկման առարկա: Սակայն առնվազն զավեշտալի է, որ Մադրիդյան սկզբունքները մերժելու համարձակություն չունեցող քաղաքական ուժերը հանդես են գալիս ինչ-որ փոխգործակցության դեկլարացիաներով:
Մինչդեռ հենց վերը բերված բովանդակային ռազմավարական պաշարի կուտակումն է պետական քաղաքականության հիմքի ամրության գրավականը, ոչ թե արտաքին հարցերում ցուցադրական համախմբվածությունը, միասնականությունը կամ փոխօգնությունը: Կուսակցական համակարգը պետք է կայանա ներքին կյանքում, ամրանա քաղաքական բաղադրիչով և խաղի քաղաքական կանոններին հավատարմությամբ, որպեսզի արտաքին ոլորտում էլ զգացվի դրա էֆեկտը: Այլապես գուցե կրկեսով կամ թատրոնով հնարավոր է խաբել ինքզինքը, բայց ոչ աշխարհին, որը շատ լավ է տեսնում, թե ինչպես են ներքին կյանքում ինքնաոչնչացման կանոններով հարաբերվում կուսակցությունները, ինչպես է բռնցքամարտի կանոններով նրանց հետ խաղում իշխող կուսակցությունը, որի շուրջ հետո մյուսները արտաքին հարցում ներկայանում են միասնական կամ փոխգործակից:
Ամբողջ խնդիրը գալիս հենց դրանից՝ քաղաքականությունը ներքին ու արտաքին բաժանումների ենթարկելուց: Դա կա՛մ արհեստական, այսինքն՝ մանիպուլյացիոն բաժանում է, կա՛մ անգիտակից, անհամարժեք բաժանում: Հետևանքները պետության համար, միևնույն է, հանդիսանում են անցանկալի՝ երկու դեպքում էլ: Ընդ որում՝ մեղմ դեպքում անցանկալի, իսկ սովորաբար՝ վտանգավոր: Ամենամեծ վտանգները ցանկացած պետության համար սկսում են այնտեղից, երբ առկա է կյանքի ցուցանակացում, երբ առանցքային խնդիրը ոչ թե ինչ-որ բան անելն է, այլ ինչ-որ բան ցույց տալը: Ընդ որում՝ սա արդեն ընդհանուր հասարակական գիտակցություն, մտածողություն, արժեք է՝ խորացող ընդհուպ կենցաղ կամ կենցաղից եկող:
