Հայաստանում այսօր նշվում է Առաջին հանրապետության օրը: 1918 թվականի մայիսի 28-ին՝ գրեթե վեց դար ընդմիջումից հետո, Հայաստանը վերստին դարձավ անկախ պետություն, որը, ցավոք, շատ կարճ տևեց: Երկու տարի հետո Հայաստանը ծանրագույն պայմաններում ստիպված էր հանձնվել բոլշևիկյան Կարմիր բանակին, խորհրդայնացվել, հետո պետք է Հայաստանն անցներ ստալինյան տեռորով, ԽՍՀՄ կենսագրության այլ փուլերով, հետո պետք է վերստին անկախ դառնար, իսկ հետո պետք է այդ անկախ պետությունում սկսվեր ստալինյան ռեպրեսիաների արդարացման գործընթաց և կանգնեցվեր այդ ռեպրեսիաների գործուն մասնակիցներից մեկի՝ Անաստաս Միկոյանի արձանը:
Սա մի համառոտ շղթա էր, որը, ըստ էության, ողբերգական զավեշտականությամբ ցույց է տալիս 2016 թվականի մայիսի 28-ի խորհուրդը, այն իրական խորհուրդը, որ Հայաստանի իշխանությունները դրել են այսօրվա մեջ, իրենց պաթետիկ ճառերից ու ելույթներից դուրս:
Հայաստանի Երրորդ հանրապետությունն այսօր հայտնվել է մի վիճակում, երբ, իհարկե, ոչ երկու տարի, սակայն երկու տասնամյակ հետո շատ մոտեցել է պետականության կորստին, անկախության կորստին: Եվ այս կապակցությամբ Առաջին հանրապետության դասերը ստացել են ավելի մեծ կենսական նշանակություն: Երրորդ հանրապետության կենսագործունեության ընթացքում, թվում էր, տարեցտարի պետք է որ Հայաստանի Հանրապետության համար Առաջին հանրապետության դասերը կորցնեին իրենց ակտուալությունը, դադարեին լինել հրատապ, կենսական խնդիր: Համենայնդեպս՝ դա էր հուշում տրամաբանությունը, այդպես պետք է զարգանար Երրորդ հանրապետությունը:
Սակայն իրադարձությունները ծավալվեցին լրիվ այլ ճանապարհով, և երկու տասնամյակ անց մենք կանգնած ենք մի վիճակում, երբ Առաջին հանրապետության դասերն ըստ էության է՛լ ավելի սրությամբ են այսօր դրված մեր առաջ, դասերը սերտելու անհրաժեշտությունն է՛լ ավելի ցցուն է կանգնած մեր առաջ և է՛լ ավելի դաժան է լինելու դասերը չսովորելու ու քննությունը չհանձնելու պատասխանատվությունը կամ պատիժը, որ մեզ տալու է ժամանակը:
Ինչպես Առաջին հանրապետության դեպքում, այսօր ևս մենք կանգնած են ռուսական ներխուժման վտանգի առաջ, ընդ որում՝ այդ ներխուժումը բարոյահոգեբանական առումով արդեն իսկ իրականություն է, այսինքն՝ արդեն իսկ Հայաստանում տեղի է ունենում մտածողության, մարդկանց մտքի և հոգու վրա տոտալ գրոհ, ագրեսիա:
Հայաստանում ռուսական կայսրության և նրա, այսպես ասած, տեղական սատելիտների գործուն մասնակցությամբ սկսված է գրոհ երկրի ինքնիշխանության, անկախության գաղափարի դեմ, հասարակության մոտ փորձ է արվում վարկաբեկել պետականության, անկախության, ինքնիշխանության գաղափարը՝ առայժմ անուղղակի, այսինքն՝ միկոյաններին վերակենդանացնելով: Հաջորդ փուլում կարող ենք կասկած չունենալ, որ տեղի կունենա ուղղակի վարկաբեկման գործընթաց:
Այս ամենը մենք հաճախ թերագնահատում ենք, հաճախ մտածում ենք, թե շատ ավելի նշանակություն ենք տալիս, քան արժե: Սակայն ժամանակի ընթացքը վկայում է, որ այդ ամենը նորանոր աստիճաններ է արձանագրում, և հենց սրա արդյունքում է, որ մենք Առաջին հանրապետության տխուր ճակատագրից հեռանալու փոխարեն՝ ըստ էության շատ ավելի ենք մոտեցել դրան: Եվ այսօր շատ ավելի տեղին է տագնապը, քան տոնը, և այսօր շատ ավելի համարժեք է ղողանջող զանգը, քան հնչող շեփորներն ու ծնծղաները:
